Τι είναι το Σύνδρομο Ανήσυχων Ποδιών;

Το Σύνδρομο Ανήσυχων Ποδιών (Restless Legs Syndrome – RLS) ή αλλιώς νόσος Willis – Ekbom, είναι μια νευρολογική διαταραχή ύπνου που προκαλεί μια έντονη, συχνά ακατανίκητη επιθυμία για κίνηση των άκρων, κυρίως των κάτω, που συνοδεύεται από διάφορες αισθήσεις στα άκρα, όπως μυρμήγκιασμα, δυσφορία, τράβηγμα, κάψιμο ή πόνο. Αυτή η αίσθηση προκαλείται όταν είναι κάποιος ξαπλωμένος στο κρεβάτι ή κάθεται για παρατεταμένες χρονικές περιόδους, όπως στην οδήγηση, στο θέατρο ή όταν βλέπει τηλεόραση. Το σύνδρομο αυτό τυπικά εμφανίζεται τις απογευματινές και βραδινές ώρες, γεγονός που δυσκολεύει τον ύπνο. Αρκετές φορές, τα άτομα με Σύνδρομο Ανήσυχων Ποδιών αναγκάζονται να περπατήσουν ή να κουνήσουν τα άκρα τους για να ανακουφιστούν απ’ αυτήν τη δυσάρεστη αίσθηση. Μπορεί να εμφανιστεί σε όλες τις ηλικίες, ωστόσο εκδηλώνεται συνήθως σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας και συχνότερα στις γυναίκες. Επειδή τα συμπτώματα είναι συχνά δύσκολο να περιγραφούν και μπορεί να παρουσιαστούν το πολύ μια με δύο φορές το μήνα, πολλοί δεν ενημερώνουν το γιατρό τους γι’ αυτό. Περίπου το 5% με 10% πάσχει από Σύνδρομο Ανήσυχων Ποδιών. Έχει βρεθεί πως σε 50% των περιπτώσεων είναι ένα γενετικό σύνδρομο, καθώς γονείς που πάσχουν από το σύνδρομο μπορεί να το κληρονομήσουν στα παιδιά.  Η πιθανότητα ανάπτυξης αυξάνεται, επίσης, όταν ένας άμεσος συγγενής πάσχει από τη διαταραχή. Ακόμη, οι ασθενείς αυτοί έχουν την τάση να εμφανίζουν συμπτώματα νωρίτερα στη ζωή τους (πριν την ηλικία των 45) από ό,τι τα άτομα  χωρίς τη γενετική προδιάθεση. Παράλληλα, θεωρείται πως μια αιτία του συνδρόμου είναι ο τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί το σίδηρο και τη ντοπαμίνη. Κάποια ιατρικά προβλήματα που μπορεί να συμβάλλουν στην ανάπτυξη του συνδρόμου είναι η έλλειψη σιδήρου, η νόσος Parkinson, η νεφρική ανεπάρκεια, ο διαβήτης και η ρευματοειδή αρθρίτιδα. Οι έγκυες γυναίκες συχνά εμφανίζουν τα συμπτώματα του RLS συνήθως μετά από 20 εβδομάδες κύησης. Ασθενείς που λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά, κατασταλτικά αντισταμινικά ή φάρμακα για ναυτία / ίλιγγο μπορεί να εμφανίσουν επίσης συμπτώματα. Το Σύνδρομο Ανήσυχων Ποδιών είναι συνήθως μια δια βίου κατάσταση για την οποία δεν υπάρχει θεραπεία. Τα συμπτώματα μπορεί σταδιακά να επιδεινωθούν με την ηλικία. Ορισμένα άτομα έχουν ύφεση, περιόδους κατά τις οποίες τα συμπτώματα μειώνονται ή εξαφανίζονται για ημέρες, εβδομάδες ή μήνες και εμφανίζονται ξανά. Εάν τα συμπτώματα είναι ήπια, δεν προκαλούν σημαντική ενόχληση κατά τη διάρκεια της ημέρας ή δεν επηρεάζουν την ικανότητα ενός ατόμου να κοιμηθεί, η κατάσταση μπορεί να μη χρειάζεται να αντιμετωπιστεί.

Τι δεν είναι το Σύνδρομο Ανήσυχων Ποδιών;

Συνήθως γύρω από αυτό το σύνδρομο επικρατούν διάφοροι μύθοι, οι οποίοι ενισχύουν την άποψη πως δεν είναι μια σοβαρή διαταραχή ύπνου. Όμως, υπάρχουν αρκετά στοιχεία για να ταξινομηθεί ως σοβαρή καθώς μπορεί να έχει μεγάλο αντίκτυπο στη ψυχική και σωματική υγεία του ατόμου. Οι πιο συνηθισμένοι μύθοι γύρω από το RLS είναι οι εξής:

• Το Σύνδρομο Ανήσυχων Ποδιών είναι ασήμαντο.

Πολλοί πιστεύουν πως είναι μια ασήμαντη κατάσταση που αποτελεί απλώς μια ταλαιπωρία. Άλλοι θεωρούν την αναγκαστική κίνηση στα πόδια «φυσική» και γι’ αυτό δεν αποτελεί μια ιατρική κατάσταση. Παρά τις παραπάνω πεποιθήσεις, η αϋπνία που προκαλείται από το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών μπορεί να έχει πραγματικές και έντονες επιπτώσεις.

• Το Σύνδρομο Ανήσυχων ποδιών είναι στο κεφάλι σου.

Δυστυχώς, ασθενείς μ’ αυτό το σύνδρομο έχουν υποστηρίξει πως είναι όλα ιδέα τους κι όχι μια ιατρική ασθένεια. Αυτό οφείλεται ενδεχομένως στην αδυναμία των ασθενών να περιγράψουν σωστά όσα αισθάνονται με ουσιαστικό τρόπο που θα πυροδοτούσε ιατρική διάγνωση. Μπορεί επίσης να καθυστερήσουν τη διάγνωση, επειδή δεν είναι σίγουροι ότι θα τους πιστέψουν.

• Δεν υπάρχει κάποια θεραπεία γι’ αυτό το Σύνδρομο.

Μια λανθασμένη αντίληψη σχετικά με το Σύνδρομο Ανήσυχων Ποδιών είναι ότι δεν υπάρχει καλή θεραπεία που να ανακουφίζει τα συμπτώματα, γεγονός που δεν ισχύει. Υπάρχουν αρκετές ομοιοπαθητικές και συνταγογραφούμενες θεραπείες για τα άτομα αυτά. Επιπλέον, μπορείτε να κάνετε διάφορες αλλαγές στη ζωή σας για να βελτιώσετε τον ύπνο σας. 

Ποια είναι τα σημάδια πως κάποιος πάσχει από Σύνδρομο Ανήσυχων Ποδιών;

Η διάγνωση είναι κυρίως κλινική. Για να επιβεβαιωθεί πως κάποιος πάσχει από Σύνδρομο Ανήσυχων Άκρων πρέπει να έχει τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Μια παρότρυνση ή επιθυμία να κουνήσουν τα πόδια τους, συνήθως συνοδευόμενη από δυσάρεστες ή ανεπιθύμητες αισθήσεις, όπως μούδιασμα, μυρμήγκιασμα, κάψιμο, φαγούρα, αίσθημα πόνων ή κράμπες.
• Η παρόρμηση να κινηθούν ή οι δυσάρεστες αισθήσεις αρχίζουν ή επιδεινώνονται κατά τη διάρκεια περιόδων ανάπαυσης ή μη, για παράδειγμα όταν κάθονται στην τηλεόραση ή ταξιδεύουν με αυτοκίνητο ή διαβάζουν ένα βιβλίο.
• Η δυσάρεστη αίσθηση και τα προαναφερόμενα συμπτώματα ανακουφίζονται μερικώς ή εντελώς από δραστηριότητες, όπως είναι το τέντωμα, το περπάτημα ή η άσκηση των άκρων.
• Η αίσθηση αυτή και τα παραπάνω συμπτώματα επιδεινώνονται ή εμφανίζονται μόνο το απόγευμα ή το βράδυ.
• Προκαλείται σημαντική δυσφορία ή εξασθένηση σε επαγγελματικό, κοινωνικό, ακαδημαϊκό ή άλλους τομείς λειτουργίας.
• Τα συμπτώματα δεν θα πρέπει να οφείλονται σε κάποια άλλη ψυχιατρική διαταραχή, ναρκωτικές ουσίες ή ιατρικές καταστάσεις, όπως αρθρίτιδα ή κράμπες. Επίσης, δεν πρέπει να εξηγούνται από μια κατάσταση, για παράδειγμα ένα χτύπημα στα πόδια ή δυσφορία στη συγκεκριμένη θέση.

Τα κριτήρια αυτά πρέπει να εμφανίζονται τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα και να έχουν διάρκεια τουλάχιστον τρεις μήνες.

Τι βιώνει / αισθάνεται κάποιος με Σύνδρομο Ανήσυχων Ποδιών;

Στις περισσότερες περιπτώσεις τα συμπτώματα είναι χειρότερα το βράδυ, γεγονός που συμβαίνει ανεξάρτητα από τυχόν διαφορές στη δραστηριότητα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το Σύνδρομο Ανήσυχων Ποδιών να επηρεάζει αρκετά την ποιότητα και την ποσότητα του ύπνου και να προκαλεί κόπωση την επόμενη μέρα. Τα περισσότερα άτομα έχουν διακεκομμένο ύπνο, με δυσκολία να κοιμηθούν και επαναλαμβανόμενες κινήσεις που μπορούν να τους ξυπνήσουν. Το RLS συχνά οδηγεί σε αϋπνία, καθώς και σε ημερήσια υπνηλία, ευερεθιστότητα, και διαταραχές της συγκέντρωσης, που προέρχονται από έναν ανήσυχο και μη ποιοτικό νυχτερινό ύπνο.

Το Σύνδρομο Ανήσυχων Ποδιών συνδέεται με χρόνια κόπωση, μειωμένη ποιότητα ζωής και κατάθλιψη. Το άτομο καλείται να διαχειριστεί μια διαταραχή ύπνου η οποία έχει επιπτώσεις τόσο στη σωματική όσο και την ψυχική του υγεία, καθώς ο ύπνος συνδέεται με όλους τους τομείς της ζωής μας.

Μερικές «μαρτυρίες» που έχουν ειπωθεί από άτομα που ζουν με Σύνδρομο Ανήσυχων Ποδιών και θέλησαν να περιγράψουν τι νιώθουν ή τι δυσκολίες προκαλούνται είναι οι ακόλουθες:

• Άρχισα να φοβάμαι κάθε μέρα γιατί ήξερα ότι το απόγευμα θα ένιωθα αυτή την αίσθηση καψίματος στα πόδια μου, απ’ την οποία δε μπορούσα να ηρεμίσω, ούτε και να κοιμηθώ. 
• Οι ανατριχιαστικές αισθήσεις στα πόδια μπορεί να ακούγονται σαν κάτι υπερβολικό, αλλά το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών μπορεί να είναι τόσο σοβαρό που να προκαλεί ακραίο στρες, κατάθλιψη και επώδυνα ψυχικά συμπτώματα. 
• Οι δάσκαλοι μου πιστεύουν ότι απλώς βαριόμουν κι ήμουν τεμπέλης. Οι γονείς μου ήξεραν πως είχα θέματα ύπνου, καθώς είχα πόνους στα πόδια μου. 
• Όταν είπα στους συναδέλφους μου πως έχω σύνδρομο ανήσυχων ποδιών, αρχικά γέλασαν κι ύστερα είπαν πως ήταν απλά στο κεφάλι μου. Δε μπορούσα να κοιμηθώ ή να δουλέψω μέχρι που ξεκίνησα θεραπεία.

Ιστορίες από το «Restless Legs Syndrome Foundation» στο Τέξας, που στόχο έχει να παρέχει γνώσεις και στήριξη σε όσους πάσχουν από αυτό το σύνδρομο. 

Πώς μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου;

Αν πιστεύεις πως αντιμετωπίζεις κάποια από τα συμπτώματα του Συνδρόμου Ανήσυχων Ποδιών είναι σημαντικό να κλείσεις ένα ραντεβού με κάποιον ειδικό σε ζητήματα ύπνου. Ο γιατρός θα πάρει ένα ιατρικό ιστορικό, θα ακούσει την περιγραφή των συμπτωμάτων σου και θα διαμορφώσει τη διάγνωση καθώς και πώς μπορείς να ανακουφιστείς από τα συμπτώματα. Είναι πολύ πιθανό να γίνει μια πλήρης νευρολογική εξέταση για τυχόν συνύπαρξη άλλης νευρολογικής νόσου ή νόσου του κυκλοφορικού και συχνά χρειάζονται μια σειρά από εξετάσεις αίματος για να αποκλειστούν ιατρικές παθήσεις που σχετίζονται με το συγκεκριμένο σύνδρομο.

Το RLS αντιμετωπίζεται με διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με την ένταση των συμπτωμάτων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι μια προσωρινή διαταραχή που επιλύεται, όταν διορθωθεί η υποκείμενη κατάσταση που το προκαλεί (π.χ. εγκυμοσύνη ή σιδηροπενική αναιμία). Όμως, σε περιπτώσεις που το σύνδρομο ανήσυχων άκρων έχει γενετική βάση ή οφείλεται σε επίμονες ιατρικές διαταραχές, είναι απαραίτητη ειδική θεραπεία.

Όταν τα συμπτώματα του RLS είναι συχνά ή σοβαρά, είναι απαραίτητη η φαρμακευτική θεραπεία. Οι προτιμώμενες θεραπείες είναι τα ντοπαμινεργικά φάρμακα που δρουν στη ντοπαμίνη, ένα νευροδιαβιβαστή του εγκεφάλου, που είναι γνωστό ότι είναι ανεπαρκής σε περιπτώσεις RLS. Άλλα φάρμακα είναι τα αντιεπιληπτικά, τα οπιοειδή, οι βενζοδιαζεπίνες κλπ., όλα όμως απαιτούν συνεργασία με γιατρό και παρακολούθηση. Τέλος, σημαντικό ρόλο στη θεραπεία του RLS παίζει η άσκηση και η διατροφή. Η διατροφή θα πρέπει να περιλαμβάνει τροφές με σίδηρο και μέταλλα, όπως το μαγνήσιο και ο ψευδάργυρος.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι προσωπικές συνήθειες φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο στο πρόβλημα και μπορούν να επιδεινώσουν τη διαταραχή ύπνου, όπως το RLS. Κάποιες συμβουλές που προτείνονται για να μειώσεις τα συμπτώματα του συγκεκριμένου συνδρόμου και να κοιμηθείς καλύτερα είναι:

• Τέντωσε τα πόδια σου στην αρχή και στο τέλος κάθε ημέρας.
• Κάνε τακτικά μασάζ στα πόδια σου. Το τρίψιμο των μυών μπορεί αν βοηθήσει στην ανακούφιση από τα συμπτώματα. Δοκίμασε το μασάζ ακριβώς πριν ξαπλώσεις.
• Άλλαξε τη θερμοκρασία σου. Βύθισε τα πόδια σου σε ζεστό νερό ή δοκίμασε ένα δροσερό ντους πριν τον ύπνο. Πειραματίσου είτε μ’ ένα μαξιλάρι θέρμανσης ή με μια παγοκύστη
• Ηρέμισε από τυχόν άγχος ή στρες. Το άγχος μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα του συνδρόμου. Βρες τρόπους που θα σε βοηθήσουν να χαλαρώσεις, όπως για παράδειγμα βαθιές αναπνοές, γιόγκα, διαλογισμό ή προοδευτική χαλάρωση των μυών.
• Προσπάθησε να μη χρησιμοποιείς την ώρα ύπνου ως ώρα ανησυχίας.
• Φρόντισε να ασκείσαι καθημερινά, όχι όμως υπερβολικά ή πολύ έντονα πριν τον ύπνο. Προτίμησε ήπιες ασκήσεις, διατάσεις ή ένα σύντομο περίπατο.
• Εξέτασε όλα τα φάρμακα που παίρνεις (συνταγογραφούμενα και μη) με το γιατρό σου.
• Έλεγξε το αίμα σου για επίπεδα σιδήρου και τη νεφρική λειτουργία.
• Ηλεκτρική διέγερση. Μερικές φορές η διέγερση των ποδιών με δονήσεις ή ηλεκτρικούς παλμούς μπορεί να φέρει ανακούφιση. Πάντα όμως πρέπει αν συμβουλεύεσαι το γιατρό σου!

Είναι πολύ σημαντικό να ακολουθείς και κάποιους κανόνες «υγιεινής ύπνου», προκειμένου να έχεις μια καλύτερη ποιότητα ύπνου. Για παράδειγμα, μπορείς να αποφεύγεις ή να περιορίζεις το αλκοόλ, την καφεΐνη και τη νικοτίνη κάποιες ώρες πριν τον ύπνο και να έχεις ένα σταθερό πρόγραμμα αφύπνισης – ύπνου.

Πώς μπορώ να βοηθήσω κάποιο κοντινό μου άτομο;

Αν έχεις παρατηρήσει κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα σ’ ένα δικό σου άνθρωπο και θέλεις να τον στηρίξεις, τότε προσπάθησε να ακούσεις τι μπορεί να αισθάνεται και ποια είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Δείξε του πως είσαι εκεί γι’ αυτόν, να προσφέρεις όποια βοήθεια μπορείς! Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβει πως δεν είναι κάτι της φαντασίας του, είναι ένα πραγματικό πρόβλημα, το οποίο μπορεί να βελτιώσει και πως δεν είναι μόνος σ’ αυτό. Στην περίπτωση που η κατάσταση είναι λίγο πιο σοβαρή, υπενθύμισε του πως χρειάζεται έναν ειδικό, ο οποίος θα του συστήσει την κατάλληλη θεραπεία για να τον βοηθήσει. Επίσης, αρκετά χρήσιμη θα ήταν η υποστήριξη από κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας, ώστε να διαχειριστούν μαζί προβλήματα όπως λανθασμένες σκέψεις για τον ύπνο, τεχνικές χαλάρωσης από στρες, προβληματισμούς σχετικά με το σύνδρομο ή και την ψυχολογική πίεση που αυτό προκαλεί.

Το να ζεις με το Σύνδρομο Ανήσυχων Ποδιών είναι μια πρόκληση. Μπορείς να μειώσεις τα συμπτώματα με κάποιες θεραπείες ή κάνοντας διάφορες αλλαγές στον τρόπο ζωής σου. Μίλα στα κοντινά σου άτομα, μοιράσου πληροφορίες και τυχόν προβλήματα που σου δημιουργεί. Μην το πολεμάς! Είναι ένα θέμα υγείας που καλείσαι να διαχειριστείς, όχι κάτι παράλογο που ευθύνεσαι εσύ!

Διάβασε επίσης: Ύπνος: γνωρίζουμε πραγματικά τι είναι;

Στο άρθρο αυτό μπορείς να βρεις αναλυτικά τι είναι ο ύπνος REM, ποιοι είναι οι κανόνες «υγιεινής ύπνου» αλλά και μια λίστα με όλα τα δημόσια νοσοκομεία της χώρας που μπορείς να επισκεφθείς για θέματα ύπνου! Εναλλακτικά, υπάρχουν και ιδιωτικά κέντρα που μπορείς να απευθυνθείς για ζητήματα ύπνου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of mental disorders – fifth edition / DSM -5. 

Restless Legs Syndrome Foundation. Guide to Living with RLS. 2020.

Cassoobhoy A. Restless Legs Syndrome: Alternative Treatments. Ανακτήθηκε στις: 14/2/21. Διαθέσιμο στο: https://www.webmd.com/brain/restless-legs-syndrome/rls-alternative-treatments

Felson S. 10 tips to Ease Restless Legs Syndrome. Ανακτήθηκε στις: 14/2/21. Διαθέσιμο στο: https://www.webmd.com/brain/restless-legs-syndrome/rls-tips

Florida Sleep Disorder Center. Restless Leg Syndrome Myths You Can Kick To The Curb. Ανακτήθηκε στις: 16/2/21. Διαθέσιμο στο: https://floridachest.com/pulmonary-blog/restless-leg-syndrome-myths-you-can-kick-to-the-curb

National Institute of Neurological Disorders and Stroke. Restless Legs Syndrome Information Page. Ανακτήθηκε στις: 13/2/21. Διαθέσιμο στο: https://www.ninds.nih.gov/Disorders/All-Disorders/Restless-Legs-Syndrome-Information-Page

Pacheco D. Restless Legs Syndrome (RLS) Treatment. Ανακτήθηκε στις: 20/2/21. Διαθέσιμο στο: https://www.sleepfoundation.org/restless-legs-syndrome/treatment

Restless Legs Syndrome Foundation. Understanding RLS. Ανακτήθηκε στις: 12/2/21. Διαθέσιμο στο: https://www.rls.org/understanding-rls

Ενύπνιον. Σύνδρομο Ανήσυχων Άκρων (RLS). Ανακτήθηκε στις: 12/2/21. Διαθέσιμο στο: http://enypnion.gr/%cf%83%cf%8d%ce%bd%ce%b4%cf%81%ce%bf%ce%bc%ce%bf-%ce%b1%ce%bd%ce%ae%cf%83%cf%85%cf%87%cf%89%ce%bd-%ce%ac%ce%ba%cf%81%cf%89%ce%bd-rls/