Όσα χρειάζεται να ξέρεις για τη Διαταραχή Νυχτερινών Τρόμων

Τι είναι η διαταραχή νυχτερινών τρόμων;

Η διαταραχή νυχτερινών τρόμων ή ενύπνιοι τρόμοι ανήκει στην κατηγορία των παραϋπνιών, δηλαδή στις διαταραχές που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια του ύπνου και χαρακτηρίζονται από την εμφάνιση ανεπιθύμητων εκδηλώσεων που διακόπτουν τη διαδικασία του ύπνου. Χαρακτηρίζεται από αιφνίδια έγερση που συνοδεύεται από δυνατές τρομαγμένες κραυγές αγωνίας, κλάμα, έντονο άγχος και αυτονομική υπερδραστηριότητα, δηλαδή ταχυκαρδία, ταχύπνοια, εφίδρωση, τέντωμα των μυών. Το άτομο συνήθως ανακάθεται στο κρεβάτι του, δεν ανταποκρίνεται στα εξωτερικά ερεθίσματα και αν ξυπνήσει είναι αποπροσανατολισμένο και μπερδεμένο. Τις περισσότερες φορές δεν υπάρχει ανάμνηση του επεισοδίου, ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις ίσως θυμάται αποσπασματικές, μεμονωμένες εικόνες. Εμφανίζεται κατά τη διάρκεια του ύπνου βραδέων κυμάτων – non REM, γι’ αυτό και συχνά εκδηλώνεται μέσα στις πρώτες 1 – 2 ώρες του ύπνου. Είναι αρκετά συχνή στα παιδιά, περίπου 3%, κυρίως στα αγόρια ενώ στους ενήλικες εμφανίζεται στο 1 – 6%. Οι πιο συνηθισμένες ηλικίες εμφάνισης είναι ανάμεσα 4 με 12 και σταματάει σταδιακά μετά την εφηβεία. Η συχνότητα εμφάνισης τους είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Κάποια παιδιά ενδέχεται να τους βιώνουν πολύ σπάνια ενώ άλλα μπορεί να έχουν ένα ή δύο επεισόδια το μήνα. Η διαταραχή νυχτερινών τρόμων μπορεί να είναι κληρονομική αλλά υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο. Αυτοί μπορεί να είναι:

• Στέρηση / έλλειψη ύπνου.
• Στρες ή άγχος.
• Κατάθλιψη ή διπολική διαταραχή.
• Διαταραχές ύπνου, όπως αϋπνία ή σύνδρομο ανήσυχων ποδιών.
• Πυρετός.
• Υπερβολική καφεϊνη.
• Αλκοόλ ή χρήση ουσιών.
• Ύπνος σε διαφορετικά μέρη ή μακριά από το σπίτι.
• Φαρμακευτική αγωγή που επηρεάζει το κεντρικό νευρικό σύστημα.
• Τραυματισμός στο κεφάλι.

Πολλά άτομα εμφανίζουν νυχτερινούς τρόμους ή υπνοβασία σε διαφορετικές περιπτώσεις, γεγονός που φανερώνει σύνδεση με υποκείμενη παθοφυσιολογία. Ουσιαστικά πρόκειται για διάφορους βαθμούς ταυτόχρονης εμφάνισης αφύπνισης και NREM ύπνου, με αποτέλεσμα περίπλοκες συμπεριφορές στον ύπνο με διαφορετικούς βαθμούς συνειδητότητας, ευαισθητοποίησης, κινητικής δραστηριότητας και αυτόνομης ενεργοποίησης.

Τι δεν είναι η διαταραχή νυχτερινών τρόμων;

Οι νυχτερινοί τρόμοι μπορεί να ακούγονται σαν απλώς άσχημα όνειρα ή να φαίνονται παρόμοιοι με τους εφιάλτες αλλά είναι τρεις διαφορετικές καταστάσεις.

Άσχημα όνειρα.

Ένα σκαλοπάτι πιο κάτω σε ένταση από τους εφιάλτες, τα άσχημα όνειρα μπορεί να γίνουν ενοχλητικά. Η διαφορά βρίσκεται στο γεγονός πως το άτομο συνεχίζει κανονικά τον ύπνο του ακόμα κι αν βλέπει άσχημα όνειρα. Ενδεχομένως να θυμάται το περιεχόμενο τους ή να έχει εικόνες όταν ξυπνήσει ή μέσα στην ημέρα, αλλά αυτά τα όνειρα προκαλούν λιγότερη συναισθηματική ένταση από τους εφιάλτες. Επίσης, είναι πιο συνηθισμένα από τους εφιάλτες ή τους νυχτερινούς τρόμους.

Εφιάλτες.

Το άτομο το οποίο βλέπει εφιάλτες συνήθως ξυπνά και είναι σε θέση να τους περιγράψει, συχνά με λεπτομέρειες ακόμα και την επόμενη μέρα. Συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του ύπνου REM και μπορεί να εμφανιστούν σε κάθε ηλικία. Κατά τη διάρκεια που το άτομο βλέπει έναν εφιάλτη παραμένει ακίνητο και πιθανώς δε γίνεται αντιληπτό από το άτομο που μοιράζεται το κρεβάτι ή συγκατοικεί.

Νυχτερινοί τρόμοι.  

Μοιάζουν με εφιάλτες αλλά σε μεγαλύτερη ένταση και είναι λιγότερο συνηθισμένοι. Οι νυχτερινοί τρόμοι συχνά προκαλούν φόβο ή πανικό στο άτομο, προκαλώντας το άτομο να ουρλιάξει ή να φωνάξει, να υπνοβατήσει ή να κοπανιέται στο κρεβάτι. Συνήθως συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του ύπνου NREM και είναι πιο συχνοί σε παιδιά και εφήβους. Το άτομο παραμένει κοιμισμένο αν και μπορεί ν φαίνεται ξύπνιο, για παράδειγμα να έχει τα μάτια ανοιχτά. Όταν ξυπνήσει δεν είναι σε θέση να θυμηθεί τι έβλεπε ή τι του συνέβη.

Ποια είναι τα σημάδια πως κάποιος πάσχει από διαταραχή νυχτερινών τρόμων;

Το άτομο κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου νυχτερινού τρόμου μπορεί να έχει σωματικά συμπτώματα όπως:

• Αυξημένους καρδιακούς παλμούς.
• Ταχύπνοια.
• Εφίδρωση.
• Διεσταλμένες κόρες οφθαλμών.

Επίσης, είναι συχνό:

• Να είναι καθιστό στο κρεβάτι.
• Να φωνάζει.
• Να κλαίει.
• Να δείχνει ξύπνιο αλλά μπερδεμένο.
• Να φαίνεται σα να μη ξέρει πως κάποιος είναι δίπλα του.
• Να μην μιλάει.
• Να μην ανταποκρίνεται όταν ο άλλος του μιλά ή το χαϊδεύει.
• Να γίνεται επιθετικό αν κάποιος προσπαθεί να το κρατήσει όταν πάει να τρέξει ή να πηδήξει.

Τα περισσότερα επεισόδια διαρκούν μόνο μερικά λεπτά, αλλά μπορεί να διαρκέσουν και πάνω από 30 λεπτά πριν το άτομο χαλαρώσει και κοιμηθεί ξανά. Συνήθως, το επόμενο πρωί δε θυμούνται το επεισόδιο. Είναι αρκετά σπάνιο να συμβούν δύο επεισόδια την ίδια νύχτα.

Τι βιώνει κάποιος που πάσχει από διαταραχή νυχτερινών τρόμων;

Κατά τη διάρκεια ενός τυπικού επεισοδίου νυχτερινού τρόμου υπάρχει μια αίσθηση φόβου, με εξαναγκασμό να ξεφύγει. Αν και ενδέχεται να μπορεί να θυμηθεί αποσπασματικές ζωντανές εικόνες, δεν μπορεί να θυμηθεί όλη την ιστορία. Συνήθως, το άτομο δεν είναι πλήρως ξύπνιο και επιστρέφει στον ύπνο του. Πολλές φορές μπορεί να έχει ανοιχτά τα μάτια του και να φαίνεται πως φοβάται κάποιον ή κάτι στο δωμάτιο, αλλά να μην ανταποκρίνεται σ’ εκείνους που προσπαθούν να το ξυπνήσουν.

Οι νυχτερινοί τρόμοι μπορούν να γίνουν επικίνδυνοι για το άτομο ή τους άλλους, εξαιτίας των δυνητικών βίαιων κινητικών φαινομένων, όπως για παράδειγμα μπορεί να πέσουν απ’ το κρεβάτι. Μπορεί ακόμη να αμυνθεί ή να ξεφύγει, προκαλώντας ίσως κάποιον τραυματισμό, γι’ αυτό και τα άτομα που κοιμούνται στον ίδιο χώρο μαζί του θα πρέπει να γνωρίζουν πώς να διαχειριστούν μια τέτοια κατάσταση.

Παράλληλα, αυτή η διακοπή του ύπνου μπορεί να δημιουργήσει ένα αίσθημα κόπωσης ή υπνηλίας την επόμενη μέρα, αν και σπάνια παρατηρούνται δύο επεισόδια το ίδιο βράδυ.

Πώς μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου;

Αν βιώνεις επανειλημμένους νυχτερινούς τρόμους είναι χρήσιμο να συμβουλευτείς έναν ειδικό ύπνου, ο οποίος μπορεί να αναγνωρίσει καλύτερα τις αιτίες της διαταραχής και πώς μπορεί να θεραπευτεί. Μπορείς να ζητήσεις ιατρικές συμβουλές όταν:

• Εμφανίζονται 2 ή περισσότερες φορές την εβδομάδα.
• Έχουν ως αποτέλεσμα κάποιον τραυματισμό.
• Συνοδεύονται από υπνοβασία ή ομιλία ύπνου.
• Παρατηρείς υπνηλία ή δε μπορείς να λειτουργήσεις σωστά στην ημέρα σου.

Διάγνωση.

Ο γιατρός ή ο παιδίατρος μπορεί να διαγνώσει εύκολα τη διαταραχή νυχτερινών τρόμων από το ιατρικό ιστορικό και μια φυσική εξέταση. Πες στο γιατρό σου αν οι νυχτερινοί τρόμοι κρατούν εσένα ή το παιδί σου ξύπνιο συχνά ή πάνω από μισή ώρα. Ίσως μπορεί να εξετάσει άλλες συνθήκες της υγείας σας που ενδεχομένως προκαλούν τους νυχτερινούς τρόμους.

Αν υποπτευθεί πως συνυπάρχουν άλλα προβλήματα υγείας μπορεί να δώσει κάποια τεστ, όπως για παράδειγμα ηλεκτροεγκεφαλογράφημα το οποίο μετρά την εγκεφαλική δραστηριότητα για να ελέγξει τυχόν επιληπτικές κρίσεις ή μια μελέτη ύπνου ( πολυπνογραφία ) για τυχόν διαταραχή αναπνοής.

Μπορεί ακόμα να ζητηθούν πληροφορίες από το άτομο που κοιμάστε μαζί ή μέλη της οικογένειας που μπορούν να περιγράψουν τι συμβαίνει κατά τους νυχτερινούς σου τρόμους.

Θεραπεία.

Αν και συνήθως η διαταραχή εξασθενεί κατά την εφηβική ηλικία ή την ενηλικίωση, ο γιατρός είναι πιθανό να προτείνει κάποιες βενζοδιαζεπίνες (ηρεμιστικά, αγχολυτικά) ή κάποιου άλλου είδους φάρμακο. Σε σπάνιες περιπτώσεις, όσον αφορά τα παιδιά, αν τα επεισόδια έχουν επίδραση στις καθημερινές δραστηριότητες, για παράδειγμα στη σχολική του επίδοση ή τις σχέσεις του, ο γιατρός μπορεί να προτείνει μια πολύ χαμηλή δόση, πάντα όμως σε χαμηλή δόση και υπό την επίβλεψή του!

Μπορείς, επίσης, να αναζητήσεις τη βοήθεια ενός ψυχολόγου για να διαχειριστείς τυχόν προβλήματα που έχεις εξαιτίας της διαταραχής. Μέσα από τη διαδικασία της ψυχοθεραπείας και ψυχοεκπαίδευσης έχεις τη δυνατότητα να εξερευνήσεις καλύτερα τις πιθανές ψυχολογικές αιτίες των νυχτερινών τρόμων, όπως το έντονο στρες ή άγχος αλλά και τυχόν λάθος αντιλήψεις για τον ύπνο. Επίσης, μπορείς να μοιραστείς όποιους προβληματισμούς έχεις γύρω από το ζήτημα που αντιμετωπίζεις.

Σε κάθε περίπτωση, η υιοθέτηση κάποιων κανόνων “υγιεινής ύπνου” μπορούν να φανούν πολύ σημαντικοί και για τους νυχτερινούς τρόμους αλλά και για την ποιότητα ύπνου ή άλλες διαταραχές ύπνου στη μετέπειτα ζωή. Για παράδειγμα, μπορείς να φροντίσεις τον χώρο που κοιμάσαι, ώστε να είναι ήσυχος, χωρίς οθόνες και στη συγκεκριμένη περίπτωση να μην υπάρχουν αντικείμενα τα οποία μπορούν να σε τραυματίσουν. Επίσης, μπορείς να κρατάς ένα ημερολόγιο ύπνου  για να καταγράφεις τη συχνότητα εμφάνισης των νυχτερινών τρόμων ή τι μπορείς να θυμηθείς από το επεισόδιο.

Πώς μπορώ να βοηθήσω έναν κοντινό μου άνθρωπο με διαταραχή νυχτερινών τρόμων;

Αν ζεις στο ίδιο σπίτι με κάποιον που έχει νυχτερινούς τρόμους, υπάρχουν ορισμένα πράγματα που μπορείς να κάνεις για να νιώσουν ασφάλεια και άνεση.

• Απόφυγε να ξυπνάς το άτομο κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου. Μπορεί να το μπερδέψεις ακόμα περισσότερο και να το καθυστερήσει από το να κοιμηθεί ξανά. Επίσης, μπορεί να γίνει επιθετικό προς τον εαυτό του ή και προς εσένα.
• Προσπάθησε να είσαι κοντά και σιγουρεύσου πως δε θα τραυματιστεί από εύθραυστα πράγματα ή πατώντας κάτι.
• Μίλα του ήρεμα, με χαμηλή φωνή.
• Αν σηκωθεί από το κρεβάτι αλλά δεν είναι επιθετικό, μπορείς να δοκιμάσεις ήρεμα να το οδηγήσεις πίσω στο κρεβάτι.

Αν το άτομο νιώσει ντροπή την επόμενη μέρα ακούγοντας τη βραδινή συμπεριφορά του, προσπάθησε να του προσφέρεις διαβεβαίωση και κατανόηση. Εξήγησε του πως ξέρεις ότι πρόκειται για κάτι που είναι εκτός του ελέγχου του και δεν φταίει.

Μπορείς να δείξεις ενδιαφέρον καταγράφοντας μαζί του τα επεισόδια σε ένα ημερολόγιο ύπνου ή να πηγαίνεις μαζί του στο ραντεβού με το γιατρό.

Αν πρόκειται για το παιδί σας μπορείτε να:

• Κάνετε το δωμάτιο του παιδιού ασφαλές, ώστε να μη χτυπήσει σε περίπτωση που πέσει κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου.
• Απομακρύνετε οτιδήποτε μπορεί να ενοχλήσει τον ύπνο του, όπως οθόνες ή θορύβους.
• Προσπαθήσετε να ηρεμίσετε το παιδί, ώστε να μη νιώθει στρες.
• Σιγουρευτείτε πως ξεκουράζεται αρκετά.
• Δημιουργήστε μια χαλαρωτική ρουτίνα ύπνου.
• Διατηρείστε μια σταθερή ώρα ύπνου – αφύπνισης.

Αν το άτομο έχει συχνά νυχτερινούς τρόμους μπορεί να φανεί βοηθητικό να διακόψει τον ύπνο του πριν αρχίσει το επεισόδιο.

• Πρώτα, παρατήρησε πόσα λεπτά μετά τον ύπνο αρχίζουν.
• Ξύπνα το 15 λεπτά πριν τον αναμενόμενο τρόμο και κράτησε το ξύπνιο και μακριά απ’ το κρεβάτι για 5 λεπτά.
• Συνέχισε αυτή τη διαδικασία για λίγο διάστημα ακόμα.

Θυμήσου πως δεν πρόκειται για μια κατάσταση που είναι υπό τον έλεγχο σου, αλλά για μια διαταραχή ύπνου. Δεν χρειάζεται να νιώθεις ντροπή ή φόβο αλλά να το αποδεχτείς ως κομμάτι σου και να το διαχειριστείς! Σε κάθε περίπτωση μπορείς να ζητήσεις βοήθεια από το κοντινό σου περιβάλλον ή από κάποιον ειδικό. 

Διάβασε επίσης: Ύπνος: γνωρίζουμε πραγματικά τι είναι; 

Στο άρθρο αυτό μπορείς να βρεις αναλυτικά τα στάδια του ύπνου, τι είναι οι κανόνες «υγιεινής ύπνου» και ποια είναι η διαδικασία του πολυπνογραφήματος. Επίσης, υπάρχει μια λίστα με όλα τα δημόσια νοσοκομεία της χώρας που μπορείς να επισκεφθείς για ζητήματα ύπνου. Εναλλακτικά, υπάρχουν και ιδιωτικά κέντρα που μπορείς να απευθυνθείς για ζητήματα ύπνου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: 

• Μονάδα Μελέτης Ύπνου. Α’ Ψυχιατρική Κλινική. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of mental disorders – fifth edition / DSM -5. 
• National Sleep Foundation. Bad Dreams, Nightmares and Night Terrors: Know the Difference. Ανακτήθηκε στις: 21/3/21. Διαθέσιμο στο: https://www.sleep.org/what-is-a-night-terror/
• Alli A. R. Night Terrors. Ανακτήθηκε στις: 17/3/21. Διαθέσιμο στο: https://www.webmd.com/sleep-disorders/night-terrors
• Elmer J. Different Types of Dreams and What They May Mean About You. Ανακτήθηκε στις: 21/3/21. Διαθέσιμο στο: https://www.healthline.com/health/types-of-dreams
• Felson M. Night Terrors Symptoms. Ανακτήθηκε στις: 17/3/21. Διαθέσιμο στο: https://www.webmd.com/sleep-disorders/night-terrors-symptoms
• Pacheco D. Night Terrors. Ανακτήθηκε στις: 20/3/21. Διαθέσιμο στο: https://www.sleepfoundation.org/night-terrors
• Raypole C. Adult Night Terrors: Why They Happen and What You Can Do. Ανακτήθηκε στις: 21/3/21. Διαθέσιμο στο: https://www.healthline.com/health/night-terrors-in-adults
• Ενύπνιον – Κέντρο Διαταραχών Ύπνου – Επιληψίας. Παραϋπνίες. Ανακτήθηκε στις: 20/3/21. Διαθέσιμο στο: http://enypnion.gr/%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B1%CF%8B%CF%80%CE%BD%CE%AF%CE%B5%CF%82/