Τι είναι η Σωματοδυσμορφική Διαταραχή;
Η Σωματοδυσμορφική Διαταραχή ανήκει στην κατηγορία των Ιδεοψυχαναγκαστικών Διαταραχών. Τα άτομα που εμφανίζουν τη διαταραχή αυτή, ανησυχούν για κάποιο ελάττωμα στην εμφάνισή τους, το οποίο είτε δεν υπάρχει και το φαντάζονται, είτε υπάρχει και το διογκώνουν. Οι γυναίκες έχουν τη τάση να επικεντρώνονται στο δέρμα, στους γοφούς, στο στήθος και στα πόδια τους, ενώ οι άνδρες επικεντρώνονται στη σωματική διάπλαση, στα γεννητικά όργανα και στα μαλλιά. Η μόνιμη ασχολία των σωματοδυσμορφικών με την εμφάνιση τους και τα υποτιθέμενα ”ελαττώματα” τους παραπέμπει σε ιδεοληψία καθώς αποτελεί αγχογόνο και ανεξέλεγκτη ασχολία. Αρκετοί ασθενείς που εμφανίζουν αυτή τη διαταραχή, περνούν μεγάλο μέρος της μέρας τους, κοιτώντας καταναγκαστικά τον εαυτό τους στον καθρέφτη, με σκοπό να ”ελέγξουν” το <<ελάττωμά τους>>. Επιπρόσθετα, τα άτοµα συχνά συγκρίνουν το ελαττωµατικό σηµείο του σώµατός τους µε το αντίστοιχο σηµείο άλλων ανθρώπων. Άλλοι, τείνουν να αποφύγουν οτιδήποτε υπενθυμίζει αυτό το ”ελάττωμα” με το να το καλύπτουν, φορώντας για παράδειγμα, πολύ φαρδιά ρούχα προκειμένου να καλύψουν το υποτιθέμενο ”ψεγάδι”. Επιπλέον, αρκετοί αποφεύγουν να βγούν απο το σπίτι, προκειμένου να μη δουν οι άλλοι το υποτιθέμενο ”ελάττωμά” τους. Σύμφωνα με έρευνες, η Σωματοδυσμορφική Διαταραχή εμφανίζεται συχνότερα στις γυναίκες παρά στους άνδρες.Τέλος, η Σωματοδυσμορφική διαταραχή εμφανίζεται κυρίως στο τέλος της εφηβείας.
Τι δεν είναι;
Που οφείλεται;
Οι ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές είναι αποτέλεσμα τόσο γενετικών όσο και περιβαλλοντικών, κοινωνικών και πολιτισμικών παραγόντων. Οι κοινωνικοί και οι πολιτισμικοί παράγοντες , καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό, σύμφωνα με έρευνες, το πόσο ελκυστικό θεωρεί κανείς τον εαυτό του. Επιπλέον, η εκμάθηση από τις συμπεριφορές άλλων όπως της οικογένειας μας, αποτελεί καθοριστικό συμπεριφορικό παράγοντα. Όσον αφορά τους βιολογικούς παράγοντες, οι ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές έχουν συνδεθεί με νευρολογικούς παράγοντες και μη-φυσιολογικά επίπεδα σεροτονίνης. Επιπλέον, η πιο διαδεδομένη νευροψυχιατρική θεωρία υποστηρίζει ότι η διαταραχή αυτή, σε ορισμένες περιπτώσεις οφείλεται σε μόλυνση από στρεπτόκοκκο.
Συμπτώματα
Τα κριτήρια του DSM σύμφωνα με τα οποία ένα άτομο πληρεί τις προυποθέσεις προκειμένου να του διαγνωσθεί Σωματοδυσμορφική διαταραχή είναι τα ακόλουθα: α) Ενασχόληση με ένα η περισσότερα φανταστικά ελαττώματα ή ατέλειες στην εμφάνισή τα οποία δεν είναι παρατηρήσιμα ή φαίνονται μικρά για τους άλλους. β) Αυτή η έντονη ενασχόληση να του προκαλεί δυσφορία και έκπτωση στη λειτουργικότητα. γ) Αυτή η έντονη ενασχόληση να μην οφείλεται σε οποιαδήποτε άλλη ψυχική διαταραχή.
Συννοσηρότητα
Σχεδόν όλα τα άτομα με αυτή τη διαταραχή πληρούν τα κριτήρια και για μια άλλη διαταραχή. Οι διαταραχές που συνυπάρχουν συχνότερα με τη σωματοδυσμορφική διαταραχή είναι η μείζων καταθλιπτική διαταραχή, η κοινωνική φοβία, η κατάχρηση ουσιών και οι διαταραχές προσωπικότητας.
Τι βιώνει ο άνθρωπος;
Οι συνέπειες αυτής της διαταραχής είναι αρκετά σημαντικές και επηρεάζουν όλες τις πτυχές της ζωής του ατόμου.Οι θεραπευόμενοι σε προσωπικό επίπεδο εμφανίζουν έντονη αρνητική σκέψη, αυξημένα επίπεδα αυτοκριτικής,άγχους, και κατάθλιψης.Πιο συγκεκριμένα, τα συμπτώματα προκαλούν ιδιαίτερη δυσφορία: Περίπου τα μισά άτομα με τη διαταραχή αυτή αναφέρουν οτι έχουν σκεφτεί να αυτοκτονήσουν, ενώ το ένα τέταρτο καταφεύγει τελικά στην πλαστική χειρουργική. Δυστυχώς η πλαστική χειρουργική δεν τους ανακουφίζει και πολλοί αναφέρουν οτι επιθυμούν να κάνουν αγωγή εναντίον του ιατρού τους μετά την επέμβαση ή να τον βλάψουν, καθώς απογοητεύονται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το αποτέλεσμα της εγχείρισης. Σε κοινωνικό επίπεδο οι ασθενείς με αυτή τη διαταραχή βιώνουν μεγάλη δυσκολία στο να συνάψουν διαπροσωπικές σχέσεις και συχνά απέχουν από διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις, ιδίως αυτές οπού θα παραστεί αρκετός κόσμος, καθώς αισθάνονται ντροπή για το ΄΄ελάτωμμα΄΄ το οποίο αισθάνονται ότι έχουν. Επομένως, είναι πολύ σύνηθες για αυτούς τους ασθενείς να απομονώνονται. Ακόμη, συχνά έχουν τη τάση να μη συνάπτουν ερωτικούς δεσμούς και να μη πραγματοποιούν γάμους. Όλο αυτό οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στην μεγάλη έλλειψη αυτοπεποίθησης και στην δυσφορία που τους προκαλεί όλη αυτή η κατάσταση. Τέλος, αυτή η δυσκολία για κοινωνικές συνευρέσεις τους δυσχαιρένει και στο επαγγελματικό επίπεδο, καθώς δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν όταν η δουλεία απαιτεί κοινωνικές εμφανίσεις. Η συμπεριφορά αυτών των ατόμων παίρνει τη μορφή επαναλαμβανόμενων πράξεων τις οποίες το άτομο αισθάνεται υποχρεωμένο να εκτελέσει. Η μη εκτέλεση αυτής της πράξης προκαλεί στο άτομο περαιτέρω άγχος και δυσφορία.
Πως μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου;
Αισθάνομαι ότι τα συμπτώματα τα οποία εμφανίζω μου προκαλούν έντονη δυσφορία και έντονο πρόβλημα στην καθημερινότητά μου; Αν συμβεί αυτό τότε αρχικά απευθύνομαι στο οικογενειακό η στο φιλικό-εργασιακό μου περιβάλλον. Αποβάλλω τις αναστολές μου και τους ζητάω βοήθεια. Δεν ντρέπομαι γι’αυτό που αισθάνομαι. Η εξωτερίκευση της κατάστασης την οποία βιώνω σε κάποιον τρίτο θα μου προκαλέσει άμεσα ανακούφιση. Παράλληλα, αναζητώ τη βοήθεια ενός ειδικού. Αρχικά απευθύνομαι σε έναν Ψυχολόγο- Ψυχοθεραπευτή προκειμένου να ξεκινήσω άμεσα ψυχοθεραπεία.Έρευνες έχουν δείξει οτι η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία ενδείκνυται για την θεραπεία αυτής της διαταραχής. Επιπλέον, είναι πιθανό να χρειάζομαι φαρμακευτική αγωγή την οποία έχει τη δυνατότητα να μου τη παρέχει μόνο ένας εξειδικευμένος Ψυχίατρος. Είναι σημαντικό να σκέφτομαι ότι η ψυχική μου υγεία είναι ύψιστης σημασίας και πρέπει να μεριμνώ γι’αυτή και να την διαφυλάξω με κάθε τρόπο. Αν εντοπίσω επομένως, ότι τα συμπτώματα τα οποία εμφανίζω, παρουσιάζονται σε τέτοιο βαθμό που μου προκαλούν έκπτωση στη λειτουργικότητα και δυσφορία στην καθημερινή μου ζωή είναι πολύ σημαντικό να απευθυνθώ και να ζητήσω βοήθεια.
Πως μπορώ να βοηθήσω έναν δικό μου άνθρωπο;
Αν αντιληφθούμε ότι ένα άτομο από το στενό οικογενειακό, κοινωνικό η εργασιακό μας περιβάλλον εμφανίζει ορισμένα από τα συμπτώματα που θυμίζουν ή παραπέμπουν σε Σωματοδυσμορφική διαταραχή, με πολύ ευγενικό τρόπο μπορούμε να τον πλησιάσουμε, να είμαστε πολύ άνετοι και ανοιχτοί απέναντί του και να του αναφέρουμε ενδεχομένως το γεγονός οτι παρατηρήσαμε ορισμένα συμπτώματα που παραπέμπουν σε αυτή τη διαταραχή. Είναι πολύ σύνηθες ,πολλοί, λανθασμένα, να εκφράζουμε κάποια στερεοτυπικά λόγια όπως ΄΄Μην ανησυχείς΄΄, ΄΄Ξέρω τι αισθάνεσαι΄΄ και άλλα. Σε αυτό το σφάλμα καταλήγουμε καθώς προσπαθούμε να εκφράσουμε τη συμπόνια μας και την στήριξή μας. Ωστόσο, αυτές και άλλες παρόμοιες φράσεις, δεν προσδίδουν στήριξη στο προβληματισμένο άτομο αλλά αντίθετα συχνά του δημιουργούν αναστάτωση. Επομένως, θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί ως προς τον τρόπο και το λόγο που θα χρησιμοποιήσουμε προκειμένου να πλησιάσουμε ένα άτομο με αυτή τη διαταραχή στην προσπάθειά μας να μας ανοιχτεί περαιτέρω και να νιώσει ότι μπορεί να βοηθηθεί από εμάς. Πολύ σημαντικός παράγοντας ωστόσο είναι η επιλογή του σωστού χρονικού πλαισίου και κλίματος. Θα πρέπει να είμαστε αρκετά προσεκτικοί σχετικά με τον χρόνο και τον τόπο που θα επιλέξουμε να προσεγγίσουμε το άτομο το οποίο επιθυμούμε να βοηθήσουμε. Όταν το άτομο αισθανθεί άνετα και μας μιλήσει θα πρέπει να είμαστε υπομονετικοί και να το ενθαρρύνουμε να μοιραστεί τα συναισθήματα και τις σκέψεις του. Επιπλέον, θα πρέπει να μην το κρίνουμε και να μην τον διακόπτουμε με σκοπό να τον βοηθήσουμε να απαλλαγεί από την αρνητικότητα που κρατάει μέσα του. Ωστόσο, πάντοτε πρέπει να τονίζουμε στο άτομο αυτό τη σημασία της άμεσης έναρξης ψυχοθεραπείας καθώς εμείς δεν είμαστε ειδικοί και του παρέχουμε μόνο στήριξη και συμβουλές σε φιλικό επίπεδο με βάση τις γνώσεις τις οποίες διαθέτουμε.
Στο ακόλουθο βίντεο περιγράφεται με σαφήνεια η Σωματοδυσμορφική Διαταραχή:
Βιβλιογραφία
Kring.A.M , Davison.G.C, Neale.J.M & Johnson S.L (2010). Ψυχοπαθολογία. Αθήνα:Εκδόσεις Gutenberg.
Κακουρος.Ε &Μανιαδάκη.Κ. (2006). Ψυχοπαθολογία παιδιών και εφήβων. Αθήνα:Εκδόσεις Τυπωθήτω.
American Psychiatric Association. (2015). DSM-5. Αθήνα:Εκδόσεις Λίτσας.
Μαλικιώση-Λοίζου.Μ. (2017). Συμβουλευτική Ψυχολογία. Αθήνα:Εκδόσεις Πεδίο.