Ο φίλος μου έχει κατάθλιψη. Nιώθει πως όλοι τον προδίδουν και είναι μόνος του, πως ακόμα κι εγώ σίγουρα θα τον προδώσω. Του ζήτησα να αφήσει τις δυσάρεστες καταστάσεις πίσω του και να δει πώς μπορεί να προχωρήσει. Παρ όλα αυτά προτιμάει να μείνει στην κατάθλιψη που γνωρίζει τα συναισθήματα, δεν θέλει να αλλάξει δουλειά, ούτε να φύγει απ’ το σπίτι των γονιών του που γίνονται διάφορα σκηνικά γιατί λέει πως τουλάχιστον ξέρει τι θα αντιμετωπίσει, παρά να νιώσει ελπίδα και να ξανά χαλάσουν όλα. Δεν ξέρω τι πρέπει να κάνω. Νιώθω πως έχω υποχρέωση να τον κάνω καλά.
Από τον: Νίκο
Αγαπητέ Νίκο,
σε ευχαριστούμε για το μοίρασμα αυτό και το θάρρος σου να επικοινωνήσεις τον προβληματισμό σου. Η αλήθεια είναι πως, όπως αναφέρει ο Πλάτωνας ”η αρχή είναι το ήμισυ του παντός”, κι εσύ την έκανες ήδη. Έδωσες ένα πλαίσιο στις σκέψεις σου και με τον τρόπο αυτό νοηματοδότησες το βίωμά σου.
Καταρχάς, εκφράζοντας αφενός την ανησυχία σου για το αγαπημένο σου πρόσωπο κι αφετέρου την επιθυμία σου να συμπαρασταθείς με έναν πιο πρακτικό τρόπο σε αυτό, το ερώτημά σου αποκτά διπλή διάσταση. Από τη μία ανησυχείς για την κατάσταση στην οποία έχει επέλθει ο φίλος σου, επισημαίνοντας, δε, την έκπτωση της λειτουργικότητάς του εν γένει, και από την άλλη παρουσιάζεται μία ανάγκη σου να σώσεις, όπως αναφέρεις, αυτόν τον άνθρωπο, χωρίς να ορίζεται το συναίσθημα που εσύ βιώνεις.
Αναφορικά τώρα με την καταθλιπτική συνδρομή, βιώνοντας κανείς στη διάρκεια της ζωής του ένα ή περισσότερα καταθλιπτικά επεισόδια διάρκειας τουλάχιστον 2 εβδομάδων, παρουσιάζει παράλληλα, ενδείξεις ανηδονίας – καταθλιπτικής διάθεσης και απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης για καθημερινές δραστηριότητες, καθιστώντας έτσι, την μείζονα καταθλιπτική διαταραχή ως την πιο συχνή με οξεία μορφή διαταραχή της ψυχικής υγείας, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε δυσθυμική διάθεση, της οποίας οι εκδηλώσεις συμπτωμάτων είναι ηπιότερες αλλά μακροπρόθεσμες (τουλάχιστον δύο έτη).
Ωστόσο, να σημειωθεί ότι ο όρος κατάθλιψη για τον απλό κόσμο είναι συνώνυμος με την θλίψη, όμως για έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας η θλίψη είναι η φυσιολογική απάντηση στην απώλεια. Εν αντιθέσει, η κατάθλιψη είναι ένα σύμπτωμα ή μια συνδρομή δυσπροσαρμογής, όπου συχνά (αλλά όχι πάντα) εμπεριέχει την υποκειμενική εμπειρία της θλίψης και ανήκει σύμφωνα με το διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο των ψυχικών διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (DSM-IV) στις διαταραχές διάθεσης ή συναισθηματικές διαταραχές, όπως ονομάζονται.
Σε μία συνθήκη αμφιταλάντευσης το εγώ του ατόμου κλονίζεται και κατά συνέπεια οδηγείται στην εκδήλωση συναισθηματικών και συμπεριφορικών συμπτωμάτων, τα οποία όμως, μπορούν να τεθούν υπό έλεγχο με την κατάλληλη θεραπεία (φαρμακευτική αγωγή, ψυχοθεραπεία ή/και με τον συνδυασμό των δυο) και κατ’ επέκταση με την ύφεση των συμπτωμάτων να προληφθεί και μια ορισμένη υποτροπή. Αυτό γιατί βάσει ερευνών που έχουν γίνει, τα περισσότερα άτομα με κατάθλιψη έχουν επανειλημμένα επεισόδια κατάθλιψης, κατά μέσον όρο 4-5 στη διάρκεια της ζωής τους, τα οποία ακολουθώντας την προληπτική θεραπεία μειώνονται σε συχνότητα και ένταση.
Λαμβάνοντας υπόψη πως το άτομο σήμερα είναι βέβαιο πως θα έρθει αντιμέτωπο με κάποια αντίξοη συνθήκη ή ακόμη και με το μεταβατικό στάδιο λόγω της έλευσης του χρόνου μπορεί εν δυνάμει να αποτελεί μία δύσκολη συνθήκη και συνάμα μία νέα πραγματικότητα στην οποία οφείλει να προσαρμοστεί, είναι σημαντικό να γνωρίζει πως η ψυχική ανθεκτικότητα επιδρά ως προστατευτικός παράγοντας στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της καθημερινότητας, αξιοποιώντας τις ικανότητες, τα εφόδια και τους διαθέσιμους πόρους που έχει λάβει καθ’ όλη τη διάρκεια της αναπτυξιακής του πορείας.
Αυτός ο μηχανισμός επιβίωσης, δηλαδή, καθιστά το άτομο ευέλικτο και τον θέτει σε θέση τέτοια, ώστε να προασπίσει την ψυχική του υγεία και ευημερία, λειτουργώντας με τρόπο αποτελεσματικό και κυρίαρχο έναντι των δυσμενών συνθηκών που καλείται να αντιμετωπίσει. Το ”βόλεμα” είναι η επιλογή του λιγότερου κόστους. Με άλλα λόγια, η καταφυγή στο γνώριμο που δεν απαιτεί προσπάθεια. Άρα, το άτομο είναι χαλαρό, δεν βιώνει το άγχος- τον φόβο- μιας νέας πραγματικότητας που τον καλεί για εξερεύνηση και κατάκτηση.
Άλλωστε, ο φόβος προκαλεί φυγή και η φυγή κλείσιμο- εσωτερική και κοινωνική απόσυρση. Το άτομο, δηλαδή, στα πλαίσια μιας αυτοεκπληρούμενης προφητείας θεωρεί ότι η αλλαγή είναι αδύνατη, γιατί οι ρόλοι που τίθενται στο ξεκίνημα της ζωής και τείνουν να ταυτίζονται με την προσωπικότητα είναι εγκλωβιστικοί.
Ένα παιδί μεγαλωμένο σε ένα οικογενειακό πλαίσιο με βλέμμα επιθετικό, που καταδικάζει, που κατακρίνει, που ενοχοποιεί, μαθαίνει να αφήνεται στο μοιραίο και εγκλωβίζεται στις ενοχές. Η ενοχή, η ντροπή δηλαδή, γίνεται το ανασταλτικό της αλλαγής, διότι αρνείται το άγγιγμα αυτού που σε δυσκολεύει. Η λεκτικοποίηση, ωστόσο, του επώδυνου συναισθήματος, η καταγραφή των γεγονότων και η κατανόηση των αιτιών είναι αυτά τα στοιχεία που αναδεικνύουν την εσωτερική ομορφιά που υφίσταται, δίνοντας στο άτομο τη δυνατότητα να υπερβεί την ρουτίνα της επιβίωσης, να αναλάβει την ευθύνη και να θέσει στόχους.
Σε όλη αυτή την πορεία, όμως, πέρα από το οικογενειακό πλαίσιο σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και ο φιλικός μας κύκλος. Είναι γεγονός πως οι φίλοι αποτελούν έναν προστατευτικό παράγοντα έναντι των στρεσογόνων καταστάσεων. Ωστόσο, είναι χρήσιμο να αναφερθεί πως ο καθένας μας είναι κύριος του εαυτού του κι όση μεγάλη κι αν είναι η επιθυμία κάποιου να βοηθήσει και να στηρίξει έναν φίλο που βρίσκεται σε ανάγκη, δεν δύναται να αντικαταστήσει την πρωταρχική ευθύνη εκείνου που βιώνει τη δύσκολη συνθήκη, ώστε να θεραπεύσει το συναισθηματικό του βίωμα.
Σίγουρα, μία ανοιχτή συζήτηση ακούγοντας τι έχει να μας πει το αγαπημένο μας πρόσωπο για αυτό που βιώνει και καθιστώντας σαφές ότι είμαστε διαθέσιμοι όποτε χρειαστεί κάτι, αποτελεί έναν τρόπο να εκφραστεί και το δικό μας συναίσθημα. Άρα, η συνθήκη που αναφέρεις, αγαπητέ Νίκο, χρειάζεται μια συναισθηματική οριοθέτηση, ώστε να διαθέτεις χρόνο και για τον εαυτό σου, προχωρώντας και θέτοντας στόχους.
Σαφώς θα είσαι παρών στη ζωή του φίλου σου, υποστηρίζοντας και ενθαρρύνοντας τον, χωρίς, όμως, την υιοθέτηση ενός περιβλήματος Μεσσία, το οποίο θα σου δημιουργεί την ανάγκη να σώζεις όποιον σου φαίνεται πως έχει ανάγκη, γιατί έτσι σχηματίζεται ένα μοτίβο συμπεριφοράς το οποίο οδηγεί στο να δημιουργήσεις έναν κύκλο από άτομα εξαρτώμενα από εσένα, με αποτέλεσμα να δίνεις και να δίνεσαι ασταμάτητα και συνεχώς.
Άρα, το ζητούμενο σε όσα μας ανέφερες είναι το μέτρο. Άλλωστε, και η αλλαγή αποζητά το μέτρο και την ισορροπία, ώστε να μην χαθεί το σημαντικό που προϋπήρχε, αλλά και να μη χαθεί το σημαντικό που δεν έχει ακόμη ανακαλυφθεί.
Ελπίζω, αγαπητέ Νίκο, η ανατροφοδότησή μου να ξεθόλωσε το τοπίο των σκέψεων σου. Αν χρειαστείς το οτιδήποτε, είμαστε εδώ να σε ακούσουμε.
