Είμαι 20 χρόνων και λόγω πολλών οικογενειακών θεμάτων και κακής οικονομικής κατάστασης έχω ήδη αλλάξει πολλές δουλειές και έχω υπάρξει υπάλληλος πολλών εργοδοτών. Δυστυχώς κάθε φορά που πηγαίνω σε κάποια καινούργια δουλειά η αυτοεκτίμησή μου μειώνεται όλο και περισσότερο. Τα αφεντικά από τα οποία έχω περάσει μου έλεγαν ότι δεν είμαι χαμογελαστή, ότι φαίνομαι σαν στεναχωρημένη και ότι απωθώ με αυτόν τον τρόπο τους πελάτες. Αυτό είναι μόνο ένα, καθώς έχω ακούσει πολλά αρνητικά σχόλια και άσχημα πράγματα, όσο και αν προσπαθώ. Πλέον έχω πιστεί ότι το πρόβλημα βρίσκεται σε εμένα, ότι εγώ απλά είμαι άχρηστη και όχι εκείνοι περίεργοι και κακοί. Φοβάμαι ότι δεν θα τα καταφέρω ποτέ, ότι σε όλη μου τη ζωή θα είμαι άχρηστη και κανείς ποτέ δεν θα μείνει ευχαριστημένος από εμένα. Κάθε φορά γυρίζω σπίτι με το ίδιο άγχος: και αν έδωσα λάθος ρέστα και αύριο μου πούνε ότι βγήκα μείον; Και αν το αφεντικό με πάρει ξαφνικά τηλέφωνο και μου πει ότι θέλει να με απολύσει; Οι άνθρωποι που με αγαπούν μου λένε ότι δεν είναι πραγματικά αυτά που σκέφτομαι, ότι απλά πέφτω πάνω σε περίεργους και κακούς ανθρώπους και ότι είμαι υπερβολικά ευαίσθητη και παίρνω όσα μου λένε της μετρητής, αλλά πλέον δεν μπορώ να έχω πίστη στον εαυτό μου. Αισθάνομαι εντελώς άχρηστη…
Από την: Α.
Αγαπητή Α.
ευχαριστούμε που μοιράζεσαι τις σκέψεις σου μαζί μας. Νιώθω την ανάγκη να σου πω ένα μπράβο και να εκφράσω τον θαυμασμό μου για το γεγονός ότι αναγνωρίζεις ορισμένες ανάγκες (οικονομικές, οικογενειακές, εσύ ξέρεις καλύτερα ποιες είναι αυτές) και έτσι εργάζεσαι και προσπαθείς να ανταποκριθείς στα δεδομένα της ζωής σου. Είναι πολύ ώριμη η στάση αυτή, καθόλου εύκολη και με αρκετές προκλήσεις και είναι πολύ σημαντικό που όσοι σε αγαπούν προσπαθούν να σε ενθαρρύνουν.
Κατανοώ, ακόμη, ότι βρίσκεσαι σε μια θέση δύσκολη σε σχέση με τον εαυτό σου, η αυτοεκτίμησή σου μειώνεται και το άγχος απόδοσης αυξάνεται. Έχεις κάποιες αρνητικές εργασιακές εμπειρίες και παράλληλα λαμβάνεις πληροφορίες όπως ότι είσαι υπερβολικά ευαίσθητη και φαίνεσαι στεναχωρημένη. Εντοπίζεις άραγε κάτι κοινό σε αυτές τις πληροφορίες; Νιώθεις σαν οι άνθρωποι που σε αγαπούν αλλά και οι εργοδότες σου να εστιάζουν (για διαφορετικούς λόγους) στο συναίσθημά σου; Εσύ εστιάζεις καθόλου στο πώς αισθάνεσαι, όπως τώρα που γράφεις αυτό το μήνυμα ή σε έχει παρασύρει η ανάγκη να ικανοποιείς τους άλλους με την απόδοσή σου; Δες κατά πόσο το κάνεις και σε άλλες σχέσεις σου. Πότε και με ποιους άλλους νιώθεις ή έχεις νιώσει ξανά έτσι;
Αρχικά, σε σχέση με την αυτοεκτίμηση, υπάρχει μια σχετική έννοια, η αυτοαντίληψη, που αφορά στο πώς εξηγούμε όλα όσα είμαστε, όσα κάνουμε, τις επιτυχίες και αποτυχίες μας, όλες αυτές τις περιγραφές για τον εαυτό και τις απόψεις μας. Δηλαδή, αν κάποιες μέρες δεν είχες κέφι και αυτό φάνηκε στη δουλειά και οδήγησε σε παρατήρηση του εργοδότη πώς εξηγείς το ότι έγινε παρατήρηση ή ότι δεν μπόρεσες να κρύψεις το συναίσθημά σου (εφόσον χρειάζεται στη δουλειά) ή το ότι ένιωθες έτσι εκείνη τη μέρα; Ανάλογα με την εξήγηση που θα δώσεις θα χτίσεις και διαφορετικά την εικόνα για τον εαυτό σου (π.χ. είμαι υπερευαίσθητη, είμαι άχρηστη, είμαι ικανή αλλά όχι για αυτή τη δουλειά) Αυτή η εξήγηση θα σε οδηγήσει σε ένα συναίσθημα προς τον εαυτό, το οποίο θα συμβάλλει στην αυτοεκτίμησή σου. Αυτά θα κρίνουν και τις επόμενες κινήσεις προς το θέμα που σε απασχολεί (εδώ της δουλειάς). Π.χ. αν θα δεχτείς την παρατήρηση και θα δώσεις εξηγήσεις, αν θα ζητήσεις απλά συγγνώμη, αν θα συζητήσεις με τον εργοδότη ξανά τις απαιτήσεις της δουλειάς ή αν θα μοιραστείς μαζί του πώς θα προτιμούσες να γίνονται οι παρατηρήσεις (μπροστά σε άλλους ή προσωπικά).
Το πώς εξηγείς κάτι, βέβαια, επηρεάζεται και από εξηγήσεις και αντιδράσεις άλλων, για αυτό να είσαι προσεκτική στο ποιες σκέψεις υιοθετείς ως δικές σου, να τις αξιολογείς και να επιλέγεις τις εξηγήσεις σου (σε σχέση με μια αποτυχία ή επιτυχία) ανατρέχοντας και σε προηγούμενες εμπειρίες και τυχόν αλλαγές από τότε μέχρι σήμερα. Ακόμη, επηρεάζεται από αξίες που έχουμε υιοθετήσει, οι οποίες μας λένε πολλές φορές πόσο έλεγχο έχουμε σε όσα συμβαίνουν, τι ελπίδες μπορεί να έχουμε για αλλαγή ή πώς είναι σημαντικό να φερόμαστε (πόσο χρειάζεται να περιορίζω τον εαυτό μου για τους άλλους;)
Είναι γνωστό ότι οι πρώτες ιδέες που έχουμε για τον εαυτό μας αλλά και οι αξίες μας προέρχονται από το οικογενειακό πλαίσιο και το πώς βιώνουμε τους περιορισμούς και τις ελευθερίες μας εκεί. Εκεί έχουμε και τις πρώτες συνδέσεις μας με τους άλλους, βιώνουμε τις πρώτες αποδοχές και απορρίψεις. Φυσικά περιμένουμε ως παιδιά την αποδοχή των γονιών μας και την επιδιώκουμε με τις πράξεις μας, αποτελεί μέρος της κοινωνικής μας ανάπτυξης, όμως παρατηρούμε στην πορεία ότι δεν μπορούμε να το κάνουμε για όλους αυτό ή ότι οι τρόποι που έχουμε μάθει να παίρνουμε αποδοχή από την οικογένεια δεν ταιριάζουν σε άλλα πλαίσια. Επομένως, ως μεγάλοι άνθρωποι πια και με εξελιγμένη την σκέψη μας μπορούμε και χρειάζεται να αξιολογούμε με ποιον τρόπο, από ποιον και για ποιον λόγο θα θέλαμε την αποδοχή, τι μας συνδέει μαζί του. Και αυτό, γιατί διαφορετικά θα χρειαζόταν να φτιάξουμε πολλούς διαφορετικούς εαυτούς για να ικανοποιούνται από εμάς όσοι έρχονται στη ζωή μας. Έχουμε την αποδοχή από σημαντικούς για εμάς ανθρώπους; Από ποιους άλλους τη χρειαζόμαστε; Πώς την καταλαβαίνουμε έξω από το οικογενειακό πλαίσιο και με ποιον τρόπο την κερδίζουμε; Υπάρχει ολοκληρωτική αποδοχή; Μπορεί κάποιος να με εκτιμά αλλά να μην ικανοποιείται από την δουλειά μου; Αν κάποιος μου κάνει κριτική για κάτι σημαίνει ότι δεν αποδέχεται τίποτα από όσα είμαι; Τέτοια ερωτήματα καλούμαστε να απαντήσουμε έξω από την οικογένεια.
Η αυτοεκτίμηση, επομένως, είναι η θετική ή αρνητική στάση που έχουμε ως προς τον εαυτό, μια σφαιρική άποψη για την αξία μας σε διάφορους τομείς της ζωής μας. Είναι, θα λέγαμε, η συναισθηματική πλευρά της αυτοαντίληψης, της άποψης που έχουμε για τον εαυτό. Δίνουμε κατά καιρούς συνειδητά ή ασυνείδητα (ως αυτόματα συμπεράσματα από παλιά) εξηγήσεις στον εαυτό μας για όσα έχουμε πετύχει ή αποτύχει (το πώς καταφέρνουμε πράγματα) και γνωρίζουμε πώς θα θέλαμε να είμαστε, βιώνουμε τις αντιφάσεις με τον ιδανικό αυτόν εαυτό και έπειτα προκύπτει το πώς νιώθουμε για όλα αυτά, η αυτοεκτίμησή μας. Πρώτα λοιπόν έχουμε μια άποψη για το πώς, πότε και με ποιόν τρόπο εμείς τα καταφέρνουμε ή αποτυγχάνουμε.
Ποια είναι η δική σου άποψη; Πόσες αφηγήσεις μπορείς να φτιάξεις που να εξηγούν πώς πέτυχες ή απέτυχες σε κάτι; Τι συμπέρασμα βγάζεις από την καθεμία για το πρόβλημα; Πώς νιώθεις για αυτό; Πόσες επιλογές σου δίνει η καθεμιά για να δράσεις προκειμένου να αλλάξεις αυτό που σε δυσαρεστεί;
Ας δούμε σχετικά υποθετικά παραδείγματα:
- Αν πιστεύω ότι το πρόβλημα που αντιμετωπίζω οφείλεται σε ατυχία, δεν μου δίνω καμία επιλογή για να μπορέσω να το αλλάξω και ίσως νιώσω απογοήτευση και απελπισία επειδή δεν έχω τον έλεγχο. Ίσως, από την άλλη, νιώσω ανακούφιση προσωρινά γιατί η σκέψη αυτή με απομακρύνει από την ευθύνη, οπότε βοηθάει το συναίσθημά μου, αλλά δεν βοηθά ως προς τη λύση του προβλήματος.
- Αν σκεφτώ ότι παραείμαι ευαίσθητη χρειάζεται να αναρωτηθώ αν είμαι για αυτή τη δουλειά ή γενικά. Ίσως υποθέσω ότι χρειάζεται να αλλάξω δουλειά. Ίσως γεμίσω ενοχές για αυτό που είμαι. Μπορώ να κάνω κάτι για αυτό που είμαι; Μπορώ να κάνω κάτι την υπερευαισθησία μου; Μήπως να ασχοληθώ με κάτι που με συγκινεί και με εκφράζει στον ελεύθερο χρόνο μου, ώστε να συγκινούμαι και να εκφράζομαι όσο χρειάζομαι, να δίνω χώρο και χρόνο στην ευαισθησία μου να υπάρχει;
- Αν σκεφτώ ότι μπέρδεψα τα ρέστα επειδή είμαι γενικά αγχώδης και νιώθω πίεση εκείνη τη στιγμή ίσως νιώσω το ίδιο. Μπορώ να κάνω κάτι για μια μέρα για να διευκολύνω το άγχος μου; Να έχω μια σημείωση κάπου με συνηθισμένα ρέστα;
Σε σχέση με το άγχος απόδοσης, βέβαια, νομίζω θα συμφωνήσεις ότι σχετίζεται με τα ενδιαφέροντά μας και τη γνώση/ εμπειρία μας, επομένως η προσπάθεια που κάνουμε είναι πιο συνετή και σταθερή όταν μας ενδιαφέρει το αντικείμενο της δουλειάς και το γνωρίζουμε. Από την άλλη, αν δεν γίνεται να έχουμε μια δουλειά σχετική με τα ενδιαφέροντά μας ή τις σπουδές μας, είναι καλό να φροντίζουμε να βρίσκουμε μια δουλειά με στοιχεία που να εκφράζουν έστω ένα μικρό κομμάτι του εαυτού μας ή να ικανοποιούν έστω μια ανάγκη πέρα από τις οικονομικές (π.χ. την ανάγκη για επικοινωνία). Έτσι, θα έχουμε να πιαστούμε από κάτι τις δύσκολες μέρες, από ένα κίνητρο που θα μας βοηθά να αντιμετωπίζουμε τις παρεξηγήσεις, τις κριτικές, τις διαφωνίες στο εργασιακό πλαίσιο.
Άραγε τι είναι σημαντικό για εσένα στη ζωή; Ποιες είναι οι βασικές σου ανάγκες; Ποια δουλειά σου ταιριάζει πολύ και σε εκφράζει; Τι άλλο είσαι πέρα από εργαζόμενη; Πώς σε αποδέχονται σε άλλα πλαίσια;
Τέλος, θα ήθελα να σου πω ότι ο δρόμος για να τονώσεις την αυτοεκτίμησή σου μπορεί να μοιάζει αχανής αλλά μπορεί να γίνει αρκετά ευχάριστος. Πρώτον, γιατί αν τον επιλέξεις μπορείς να έχεις συνοδηγό κάποιον/α ψυχοθεραπευτή/τρια στην διαδρομή αυτή, που θα σου δείξει τρόπους να το κάνεις. Δεύτερον, επειδή ανακαλύπτεις ότι όταν σκέφτεσαι διαφορετικά νιώθεις και διαφορετικά, αλλά γνωρίζεις και καλύτερα τον εαυτό σου μέσω της παρατήρησης των σκέψεών σου, σχετίζεσαι διαφορετικά με τους άλλους. Τρίτον, γιατί είναι σαν να κάνεις ένα ταξίδι στο παρελθόν αλλά και στο μέλλον βλέποντας πόσα έχεις καταφέρει και τι θα μπορούσες να καταφέρεις ή τι θα άλλαζε αν είχες μια καλύτερη γνώμη για εσένα. Τι θα γινόταν αν εκτιμούσες τον εαυτό σου πιο πολύ; Θα άλλαζαν κάποιες επιλογές σου ή κάποιες σχέσεις σου; Πώς θα άλλαζαν;
Όταν αρχίζουμε να αξιολογούμε καλύτερα τον εαυτό μας αλλάζουν πολλά πράγματα στη ζωή μας, επειδή κάνουμε άλλες επιλογές και επειδή η διαφορά γίνεται αισθητή στο περιβάλλον μας. Μπορείς να το οραματιστείς για λίγο στην αρχή, να αρχίσεις διαβάζοντας κάποιο σχετικό βιβλίο αυτοβοήθειας ή να ακούσεις κάποιο podcast, επεξεργάσου την ιδέα να δεις τα συναισθήματά σου με έναν ειδικό.
Ελπίζω να σε βοήθησαν οι σκέψεις μου. Είμαστε εδώ για ό,τι χρειαστείς.
