Έχω τοξικό πατέρα. Οτιδήποτε κάνω το κατακρίνει. Είμαι 23 κι ακόμα το ίδιο μοτίβο. Πώς να τον περιορίσω;
Από τον/την: Α
Αγαπητέ/ή Α.,
Αρχικά, θα θέλαμε να σε ευχαριστήσουμε που απευθύνθηκες στην σελίδα μας για να εκφράσεις το θέμα με τον πατέρα σου που σε απασχολεί. Δεν μας δίνεις πολλές πληροφορίες και είναι πολύ σύντομο το κείμενό σου ωστόσο θα προσπαθήσω να σε βοηθήσω να διαχειριστείς αυτό που σου συμβαίνει.
*στις αντωνυμίες και στα επίθετα θα χρησιμοποιώ στις καταλήξεις το “@” γιατί δεν γνωρίζω το φύλο σου.
Οι σχέσεις με τους γονείς είναι από τις βασικότερες και σημαντικότερες σχέσεις στη ζωή του ανθρώπου. Μέσα από αυτή τη σχέση διαμορφώνονται οι άνθρωποι, μαθαίνουν να επικοινωνούν, τίθενται τα θεμέλια για την προσωπικότητα του ατόμου. Όπως σε κάθε σχέση, οι άνθρωποι που την απαρτίζουν έχουν τον χαρακτήρα τους, έχουν μια οπτική απέναντι στα πράγματα και στην ζωή, έχουν τις απόψεις τους. Ο ρόλος του γονέα και του παιδιού δεν καταργεί -προφανώς- την προσωπικότητα του ατόμου. Αναφέρεις, λοιπόν, ότι έχεις τοξικό πατέρα, γιατί οτιδήποτε κάνεις το κατακρίνει. Νομίζω, ότι είναι μια καλή ευκαιρία να μιλήσουμε λίγο για την έννοια της τοξικότητας. Μια έννοια που τον τελευταίο καιρό μας απασχολεί και την ακούμε όλο και περισσότερο.
Η έννοια της τοξικότητας στην ψυχολογία αναφέρεται σε συμπεριφορές, συναισθήματα ή σχέσεις που είναι επιβλαβή για την ψυχική και συναισθηματική υγεία του ατόμου. Αυτή η “τοξικότητα” μπορεί να εμφανιστεί σε διάφορες μορφές, επηρεάζοντας τόσο τις διαπροσωπικές σχέσεις όσο και την εσωτερική ισορροπία του ατόμου. Στον πυρήνα της τοξικότητας βρίσκονται οι τοξικές σχέσεις, στις οποίες ένα ή περισσότερα άτομα επηρεάζουν αρνητικά την ψυχολογία του άλλου. Τέτοιες σχέσεις χαρακτηρίζονται από:
- Χειριστική Συμπεριφορά: Οι τοξικοί άνθρωποι συχνά προσπαθούν να χειραγωγήσουν τους άλλους για να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα.
- Ανισορροπία Δύναμης: Μια τοξική σχέση περιλαμβάνει συχνά ένα άτομο που επιβάλλεται ή ασκεί υπερβολική εξουσία στο άλλο.
- Κριτική και Υποτίμηση: Ο τοξικός λόγος και η συνεχής αρνητική κριτική αποδυναμώνουν την αυτοεκτίμηση του ατόμου.
Η τοξικότητα δεν περιορίζεται μόνο στις σχέσεις, αλλά μπορεί να προέρχεται και από το ίδιο μας τον εαυτό. Τοξικά συναισθήματα, όπως ζήλια, ενοχές, θυμός ενδέχεται να παγιώνονται και να λειτουργούν ως φραγμοί στην προσωπική μας ευτυχία και ανάπτυξη. Η εμμονή με τα αρνητικά συναισθήματα μπορεί να οδηγήσει σε ένα φαύλο κύκλο αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς και χαμηλής αυτοεκτίμησης.
Καταλαβαίνουμε, λοιπόν ότι, την τοξικότητα θα την βρούμε λίγο-πολύ όλοι μας, γιατί υπάρχουν γύρω μας τοξικοί άνθρωποι. Στην δική σου περίπτωση αγαπητ@ Α., βιώνεις μια συνεχή επίκριση από τον πατέρα σου που το βιώνεις ως μια τοξική συμπεριφορά. Καταλαβαίνω, πώς νιώθεις και πώς είναι να ακούς συνεχώς σχόλια για ό,τι κάνεις. Όμως. αυτό που αναρωτιέμαι είναι πόση βαρύτητα έχουν τα λόγια και η γνώμη του πατέρα σου για ‘σένα και γι’ αυτά που κάνεις. Ο πατέρας σου είναι ένας άνθρωπος που έχει κάνει τις επιλογές του, έχει μια πορεία και μια εμπειρία ζωής. Αναπόφευκτα θα έχει κάνει τις εκτιμήσεις του και τις σκέψεις του για το πώς θα ήθελε να σε δει. Όμως, δεν έχει σημασία το πώς θέλει να είσαι ο πατέρας σου (και ο κάθε άνθρωπος) αλλά πώς θέλεις να είσαι εσύ. Όλοι οι άνθρωποι κρίνουμε εξ ιδίων τ’ αλλότρια, πόσο μάλλον ένας γονέας με τις προσδοκίες και τα όνειρα που έχει για το παιδί του.
Όσον αφορά σ’ εσένα αγαπητ@ Α., αναρωτιέμαι ποιο συναίσθημα είναι το κυρίαρχο όταν δέχεσαι την επίκριση από τον πατέρα σου. Και κατ’ επέκταση πόσο σε επηρεάζει η γνώμη του. Είσαι πια μια/ένας/ένα νεαρ@ ενήλικ@ που κάνεις τις επιλογές σου και μπορείς να είσαι και να κάνεις ό,τι θέλεις. Το αν συμφωνεί ή όχι ο πατέρας σου και ο οποιοσδήποτε άλλος με τις επιλογές σου είναι ζήτημα του άλλου. Μπορεί να ακούγεται λίγο σκληρή η παραπάνω φράση ωστόσο η ζωή κι οι επιλογές του καθενός αφορούν τον ίδιο τον άνθρωπο κι όχι τους υπόλοιπους. Είναι σημαντική η γνώμη των άλλων και πολλές φορές ιδιαιτέρως βοηθητική και χρήσιμη όμως, όταν εσύ νιώθεις, ότι η συμπεριφορά του πατέρα σου περιορίζεται στην επίκριση και στην τοξικότητα τότε δεν είναι και πολύ βοηθητική.
Σχετικά με το ερώτημά σου για το πώς θα περιορίσεις αυτή τη συμπεριφορά δεν μπορώ να σου δώσω μια συγκεκριμένη απάντηση με την έννοια, ότι μόνο εσύ γνωρίζεις πώς σε επηρεάζει αυτή η συμπεριφορά και τι αγγίζει μέσα σου. Αυτό που μπορώ να σου πω όμως, είναι, ότι είναι πολύ βοηθητικά τα όρια. Να θέσεις τα όριά σου στον πατέρα σου, ώστε να μην του επιτρέπεις να προβαίνεις σε επικρίσεις, γνώμες, σχόλια κλπ. Ή αν προχωράει στην επίκριση να τον οριοθετήσεις με τρόπους που ταιριάζουν στην προσωπικότητά σου και στον τρόπο που επικοινωνείς με τους ανθρώπους. Ένα παράδειγμα θέσπισης ορίου σε ένα σχόλιο που μπορεί να σου κάνει είναι: “με αυτή την επιλογή που κάνω είμαι χαρούμεν@ οπότε θέλω πολύ να δω πώς θα ναι” ή “καταλαβαίνω αυτό που μου λες εγώ όμως θέλω να το δοκιμάσω, γιατί φαίνεται να μου αρέσει πολύ”. Δύο απλές φράσεις όπου δίνουν στον συνομιλητή να καταλάβει τι θέλεις να του πεις και λειτουργούν και σαν “κόφτης”. Βέβαια, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι, επειδή θα προσπαθήσεις να βάλεις τα όριά σου και ο πατέρας σου θα τα δεχτεί και θα τα καταλάβει. Ίσως να μην ακούσει αυτό που του λες και ίσως να θέλει να τα παραβιάσει, γιατί έτσι έχει μάθει. Είναι μια διαδικασία εκπαίδευσης και του εαυτού σου και των άλλων που απαιτεί χρόνο και προσπάθεια. Αυτό που αναρωτιέμαι περισσότερο είναι πόσο σε αφορά η γνώμη του πατέρα σου και πόσο σε επηρεάζει στο να κάνεις τις επιλογές σου. Έχεις παρατηρήσει να αλλάζεις την επιλογή σου, τη σκέψη σου, να αμφισβητείς την επιλογή σου μετά από ένα σχόλιο που άκουσες από τον πατέρα σου;
Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφέρω, πως η τοξικότητα και η επίκριση από τους άλλους και ιδιαίτερα από τους σημαντικούς άλλους είναι ματαιωτική και πληγώνει. Όμως, όταν μεγαλώνουμε κι αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε τι θέλουμε ή να αρχίσουμε να δοκιμάζουμε πράγματα για να δούμε τι θέλουμε είναι πολύ πιθανό να αρχίσουν να ακούγονται και διάφορες απόψεις και σχόλια για το αν πρέπει ή δεν πρέπει να τα κάνουμε όλα αυτά. Το σημαντικότερο είναι να έχουμε όσο το δυνατόν καλύτερη επαφή με τον εαυτό μας και να τον ακούμε. Είτε οι επιλογές μας βγουν σε καλό είτε ναυαγήσουν θα έχουμε πάρει ένα πολύ σημαντικό μάθημα. Ότι εφόσον έχω το δικαίωμα της επιλογής, είμαι έτοιμ@ να αναλάβω και την ευθύνη αυτής της επιλογής. Μέσα από αυτή τη διαδικασία αρχίζουμε σιγά-σιγά να ενηλικιωνόμαστε ψυχικά. Θέλω να πιστεύω, πως η συμπεριφορά του πατέρα σου κρύβει μια αγωνία κι ένα νοιάξιμο για ΄σένα αλλά ακόμα και αυτό να μην ισχύει, σε κάθε περίπτωση, χρειάζεται οριοθέτηση. Μπορείς να καταφέρεις όσα θέλεις, να κάνεις όσα θέλεις, αρκεί να τα επιθυμείς πραγματικά.
Ελπίζω να σε βοήθησα. Αν το χρειαστείς, μη διστάσεις να επικοινωνήσεις ξανά με την σελίδα μας.
*Η στήλη Ψtalk έχει περισσότερο συμβουλευτικό χαρακτήρα και δεν αντικαθιστά την Ψυχοθεραπεία ή οποιονδήποτε άλλο τρόπο παρέμβασης.
Στείλε και εσύ τον δικό σου προβληματισμό ανώνυμα πατώντας στο κουμπί
της αρχικής και λάβε απάντηση από ειδικό ψυχικής υγείας.
Επιμέλεια άρθρου: Μοιρέα Μαρία-Αγγελική