Η λεκτική βία αποτελεί μια από τις συχνότερες εκφάνσεις βίας που έχει σημαντικές επιπτώσεις στη ψυχολογία του ατόμου. Είναι δύσκολα αντιληπτή καθώς δεν αφήνει ορατά εξωτερικά σημάδια αλλά προκαλεί σημαντικά βαθιά συναισθηματικά τραύματα. Για αυτόν το λόγο δεν πρέπει να αμφισβητούμε τη σημασία των λέξεων. Η συγκεκριμένη μορφή βίας συναντάται καθημερινά στο οικογενειακό, στο κοινωνικό – διαπροσωπικό αλλά και επαγγελματικό περιβάλλον. Συχνά, εκδηλώνεται με μορφή ύβρεων, επιθετικών και προσβλητικών σχολίων ή μέσω εξωλεκτικών μηνυμάτων, με εναλλαγές στον τόνο φωνής, με χειρονομιές και μορφασμούς. Η χρήση λεκτικής βίας ή κακοποίησης, στοχεύει στην επιβολή «ισχύος», στη περιθωριοποίηση και υποβάθμιση της προσωπικότητας του θύματος. Εάν ο εκάστοτε αποδέκτης μιας τέτοιας συμπεριφοράς, είναι ευάλωτος ψυχολογικά, με μειωμένο βαθμό αυτοεκτίμησης και έλλειψη αυτοπεποίθησης, εύκολα θυματοποιείται και αποδυναμώνεται συναισθηματικά. Το «μυστικό» για προσωπική διαχείριση των λεκτικών επιθέσεων, είναι η ψυχική ανθεκτικότητα που διαθέτει ο κάθε άνθρωπος. Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι ένα είδος άμυνας σε κάθε αρνητικό ερέθισμα, και απαιτεί χρόνο ώστε να αναπτυχθεί επαρκώς και να μπορεί το άτομο να διαχειρίζεται τις «απειλητικές» για τη ψυχική του υγεία καταστάσεις.
Αρχικά η λεκτική βία εκδηλώνεται είτε ως συλλογική είτε ως ατομική έκφραση και εμφανίζεται με τη μορφή απειλών, υποτίμησης, κατηγοριών και υπονομευτικής συμπεριφοράς. Συνήθως, η λεκτική επίθεση αφορά την ιδιαιτερότητα κάποιου ατόμου, κάποιο χαρακτηριστικό της εξωτερικής εμφάνισης ή της προσωπικότητάς του. Αυτό έχει ως συνέπεια, τη πρόκληση συναισθηματικών διαταραχών, μελαγχολία και άγχος, τα οποία δυσχεραίνουν ιδιαίτερα τη ζωή του ατόμου. Η εγκεφαλική λειτουργία επηρεάζεται από εμπειρίες και ερεθίσματα, τα οποία παραμένουν «χαραγμένα» στη μνήμη. Αυτό σημαίνει πως μια λεκτική επίθεση, είναι μια αρνητική εμπειρία, η οποία καταγράφεται στον εγκέφαλο του ατόμου και έχει μόνιμο αντίκτυπο στην ψυχοσύνθεσή του. Το «θύμα» λεκτικής βίας, βιώνει έντονο άγχος και κατά τη διάρκεια της «επίθεσης» και μετά από αυτή. Η έντονη θλίψη, στενοχώρια και οι ενοχές βασανίζουν το άτομο που αναρωτιέται γιατί του συνέβη και αισθάνεται πως ευθύνεται για αυτή τη συμπεριφορά. Αυτό οδηγεί σε αρνητικές σκέψεις, κατηγορεί και υποβιβάζει τον ίδιο του τον εαυτό, επιρρίπτοντάς του ευθύνες. Πολλές φορές, τα προσβλητικά σχόλια και οι στοχοποιήσεις μπορούν να οδηγήσουν σε κατάθλιψη καθώς το άτομο βιώνει έντονα συναισθήματα, αδυναμία να το διαχειριστεί και δεν έχει το κατάλληλο υποστηρικτικό περιβάλλον να τον βοηθήσει. Τέλος, τα ψυχικά και συναισθηματικά συμπτώματα, όταν διογκώνονται, σωματοποιούνται, επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο τη ψυχική υγεία του ατόμου. Ο σημαντικότερος τρόπος διαχείρισης μιας βίαιης λεκτικής επίθεσης καθώς και οποιασδήποτε επιθετικής συμπεριφοράς είναι η ανάπτυξη ψυχικής ανθεκτικότητας καθώς είναι ένας τρόπος άμυνας που προστατεύει και διατηρεί τη ψυχική μας υγεία.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ : ΕΜΦΥΛΗ ΒΙΑ: Μία Βαθιά Κοινωνική Πληγή
Συγκεκριμένα, η ψυχική ανθεκτικότητα αφορά την ικανότητα να ανταποκρινόμαστε και προσαρμοζόμαστε με επιτυχία, με υγιή και ελεγχόμενο τρόπο σε αντιξοότητες, ξαφνικά εμπόδια ή διάφορες αλλαγές που προκύπτουν στη ζωή μας. Είναι η δυνατότητα κάποιου να αντιμετωπίζει με θετικότητα ένα γεγονός, στηριζόμενος στις δικές του ατομικές δεξιότητες, στην αισιόδοξη οπτική των πραγματικών και σε ένα ισχυρό σύστημα αξιών. Πρόκειται όμως για μια δυναμική, διαρκώς εξελισσόμενη διαδικασία που απαιτεί προσπάθεια και επαναλαμβανόμενη έκθεση στο κίνδυνο ώστε να μπορεί κάποιος να διαχειρίζεται στο τέλος ικανοποιητικά δύσκολες συμπεριφορές και τραυματικά γεγονότα. Επομένως, η ανθεκτικότητα καλλιεργείται και αναπτύσσεται με πολλούς τρόπους, όπως είναι η υιοθέτηση αισιόδοξης οπτικής των πραγμάτων. Η αντιμετώπιση μιας δυσκολίας ως μάθημα για βελτίωση και εξέλιξη και όχι ως μια δυσάρεστη κατάσταση, μπορεί να συμβάλλει στον έλεγχο της αντίδρασής μας και διαχείρισης αυτής της δύσκολης συνθήκης. Επίσης, η δημιουργία ενός υποστηρικτικού δικτύου, όπως οι φίλοι και η οικογένεια, μπορούν να στηρίξουν τον κάθε έναν ψυχολογικά και να ενισχύσει έτσι την ανθεκτικότητά του. Ακόμη και τα μέσα δικτύωσης και η επικοινωνία με άτομα/ ομάδες που βιώνουν ίδιες καταστάσεις, θα ενισχύσουν την αυτοπεποίθηση και τη θετικότερη στάση μας απέναντι στο πρόβλημα. Η αυτοφροντίδα, η διατήρηση μιας καλής φυσικής κατάστασης, οι ασκήσεις διαχείρισης στρες και η καθημερινή ενασχόληση με αγαπημένες συνήθειες προκαλούν ψυχική ευφορία, καθιστώντας κάποιον ανθεκτικό στα αρνητικά ερεθίσματα. Τέλος, η στοχοθέτηση και η αφοσίωση σε έναν στόχο, συμβάλλει στην αυτοαποτελεσματικότητα και ταυτόχρονα, η επιτυχημένη παράκαμψη εμποδίων, επιφέρει τη ψυχική ανθεκτικότητα.
Εν κατακλείδι, η ψυχική υγεία και η γενικότερη συναισθηματική και ψυχολογική κατάσταση του ατόμου παίζουν αδιαμφισβήτητο ρόλο στην αντιμετώπισης λεκτικής βίας και κακοποίησης. Ο αυτοσεβασμός, ο αυτοέλεγχος, η πίστη στον εαυτό, βοηθούν στην διαχείριση αρνητικών σχολίων και απειλητικών «μηνυμάτων». Ο τρόπος αντίδρασής μας σε ένα γεγονός, είναι προσωπικό ζήτημα και εξαρτάται αποκλειστικά από την οπτική και τρόπο σκέψης του κάθε ανθρώπου . Όταν κάποιος γνωρίζει τις ικανότητές του, σέβεται τον εαυτό του, μπορεί να διατηρήσει τη ψυχραιμία του και να μη παρασυρθεί εύκολα από την αρνητική ενέργεια και τις κακόβουλες συμπεριφορές. Το «επίπεδο» ανθεκτικότητας του κάθε ανθρώπου, καθορίζει σε ποιόν βαθμό θα επηρεαστεί από δυσχέρειες, βιαιότητες και ασεβείς συμπεριφορές. Δεν πρόκειται για κάποιο έμφυτο χαρακτηριστικό αλλά για κάτι το οποίο χρειάζεται προσπάθεια ώστε να ενισχυθεί στον μέγιστο βαθμό. Η ψυχοθεραπεία, η επικοινωνία, οι υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις και η ενασχόληση με ωφέλιμες δραστηριότητες, ενισχύουν και βελτιώνουν τη ψυχολογία μας. Για αυτόν το λόγο, είναι επιτακτική ανάγκη για τον κάθε έναν από εμάς να υιοθετήσει ένα θετικότερο τρόπο ζωής, να αναπτύξει τις ικανότητες άμυνας και να αποκτήσει ψυχική και συναισθηματική ανθεκτικότητα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ε. Παπάνης, «Ο θαμπωμένος καθρέφτης του εαυτού μας: αυτοεκτίμηση και συναισθηματική ενδυνάμωση» https://www.ebooks4greeks.gr/o-thampomenos-kathreftis-tou-eaytou-mas
Λακιώτη, Α. (2016), Η ψυχοθεραπεία ως παράγοντας ενίσχυσης της ψυχικής ανθεκτικότητας, (Doctoral dissertation, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. Τμήμα Ψυχολογίας. Τομέας Κλινικής Ψυχολογίας
Ιωάννης Πατινιώτης, «Ψυχική Ανθεκτικότητα», Ελληνική Εταιρία Θετικής Ψυχολογίας, https://www.academia.edu/81886714/%CE%A8%CF%85%CF%87%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B1%CE%BD%CE%B8%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1
Π.Μελίδου, «Λεκτική και Ψυχολογική βία», https://pinelopimelidou.gr/%CE%9B%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%88%CF%85%CF%87%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B2%CE%AF%CE%B1
Η φωτογραφία ανακτήθηκε από unsplash.com.