Καθημερινά, γινόμαστε θεατές ολοένα και περισσότερων φαινομένων παιδικής εκμετάλλευσης, κακοποίησης και παιδεραστίας. Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, ένα σημαντικό ποσοστό παιδιών ηλικίας 8 έως 12 ετών κακοποιούνται σωματικά και σεξουαλικά και σε πολλές περιπτώσεις ο θύτης είναι άτομο του οικογενειακού περιβάλλοντος. Η οικογένεια διαδραματίζει κυρίαρχο ρόλο στη ζωή του παιδιού, στην συναισθηματική και ψυχική του υγεία και πρέπει να αποτελεί το ασφαλές «καταφύγιο» του παιδιού. Παρόλα αυτά, δυστυχώς καθημερινά παρατηρείται αύξηση κακοποιητικών πράξεων γονέων προς τα ανήλικα παιδιά τους. Με τον όρο παιδική κακοποίηση, αναφερόμαστε στη βίαιη μεταχείριση και εκμετάλλευση ενός παιδιού το οποίο βρίσκεται υπό την προστασία ενός ατόμου ή εξαρτάται από συγγενικό και οικογενειακό πρόσωπο. Συγκεκριμένα, αναφερόμαστε σε κάθε πράξη ή αμέλεια γονέα, που μπορεί να προκαλέσει βλάβη και τραύμα με σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και στον θάνατο. Η κακοποίηση είναι κατάχρηση και παραβίαση της εμπιστοσύνης του παιδιού και η συνεχιζόμενη έκθεση ενός παιδιού στη βία και τη κακοποίηση έχει μακροχρόνια επίδραση στη ψυχολογία του. Μπορεί να είναι ένα μεμονωμένο συμβάν ή μια επαναλαμβανόμενη κατάσταση για μεγάλο χρονικό διάστημα. Είναι σημαντικό να αναφερθούμε στη διάκριση και τις μορφές της παιδικής κακοποίησης καθώς και στον ρόλο της οικογένειας σε αυτό.
Αρχικά, διακρίνονται οι κυριότερες μορφές της κακοποίησης όπως είναι η παραμέληση, η συναισθηματική κακοποίηση, η σωματική και σεξουαλική κακοποίηση. Συχνά, παρατηρείται συνδυασμός αυτών των τύπων. Η παραμέληση, αφορά την αδυναμία κάλυψης βασικών αναγκών του παιδιού και της απαραίτητης φροντίδας που απαιτείται για ένα παιδί. Η συναισθηματική κακοποίηση, σημαίνει τον τραυματισμό του ψυχικού και συναισθηματικού κόσμου ενός παιδιού, ο οποίος εκδηλώνεται με κατάθλιψη, άγχος, απόσυρση. Παραδείγματα συναισθηματικής κακοποίησης είναι η κριτική, οι φωνές, η απόρριψη, η απόδοση ευθυνών και ενοχών και οι ακραίες τιμωρίες. Η σωματική κακοποίηση, που αφήνει φανερά «αποτυπώματα», αφορά τραυματισμούς ήπιας μορφής (μώλωπες, πληγές) ή και σοβαρότερης μορφής (εγκαύματα, κατάγματα). Μια από τις πιο επίκαιρες μορφές παιδικής κακοποίησης, είναι η σεξουαλική που περιλαμβάνει πράξεις προσβολής γενετήσιας ελευθερίας. Σε αυτήν τη κατηγορία υπάγεται και η παιδεραστία που είναι ο βιασμός και η ασέλγεια προς ανήλικα παιδιά. Ειδικότερα, αναφερόμαστε στον εξαναγκασμό ενός παιδιού σε ανάρμοστες πράξεις με δωροδοκία ή άσκηση πειθούς να υποκύψει σε παρενόχληση και μάλιστα κάποιες φορές να καταγραφεί με οπτικοακουστικά μέσα. Επιπρόσθετα, υπάρχουν κάποια παραδείγματα κακοποίησης που οφείλονται στο Σύνδρομο Munchausen, μια δύσκολα ανιχνεύσιμη διαταραχή, σύμφωνα με την οποία περιγράφεται ο γονέας που προκαλεί συμπτώματα ασθένειας στο παιδί του. Φυσικά, το σύνδρομο αυτό πρέπει να παρακολουθηθεί και να προληφθεί άμεσα, με στόχο την έγκαιρη παρέμβαση και προστασία των παιδιών-«θύματα». Επιπλέον, αξίζει να επισημανθεί και το εξίσου σοβαρό φαινόμενο της σωματεμπορίας (trafficking), που αφορά τη στρατολόγηση και διακίνηση παιδιών που προορίζονται για σεξουαλική εκμετάλλευση και πολλές φορές οι υπεύθυνοι –«θύτες» είναι οι ίδιοι οι γονείς.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Παιδική κακοποίηση και εγκέφαλος: ισόβιες συνέπειες στην ψυχική υγεία
Όσον αφορά τους παράγοντες που συμβάλλουν στην παιδική κακοποίηση, βασικό και πρωταρχικό ρόλο παίζει η οικογένεια και ειδικότερα, τα ατομικά χαρακτηριστικά των γονέων, η οικογενειακή δομή και η μεταξύ τους σχέση. Η χαμηλή γνωστική λειτουργία και η δυσλειτουργική επικοινωνία είναι παράγοντες που ωθούν σε επιβλαβείς συμπεριφορές για τη ψυχολογία του παιδιού. Η απουσία λεκτικής εκφραστικότητας και η έλλειψη ενσυναίσθησης οδηγούν σε εντάσεις και βιαιότητες. Σκιαγραφώντας το προφίλ κακοποιητικών ατόμων και γονέων, συχνά πρόκειται για περιβάλλον με απουσία μητέρας, παρουσία πατριού, καταχρήσεις ή εξαρτήσεις αλκοόλ και ουσιών ή ιστορικό κακοποίησης σε έναν από τους δύο γονείς. Υπάρχει πιθανότητα, ένας κακοποιητικός γονέας να έχει υποστεί και ο ίδιος κακοποίηση στο παρελθόν κάτι που έχει δημιουργήσει ψυχικό τραύμα και εκδηλώνεται με βίαιο τρόπο καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής του. Ο «κύκλος της βίας» γνωστός και ως «θεωρία των γενεών» αναφέρεται στην επανάληψη της βίας στο οικογενειακό περιβάλλον. Ωστόσο, δεν υπάρχει αυτόματη σχέση αιτίου και αποτελέσματος και δεν επιβεβαιώνεται ως «κανόνας». Εκτός από την ανωριμότητα και τις ανασφάλειες, ταυτόχρονα και τα οικονομικά κριτήρια ωθούν συχνά γονείς σε βιαιότητες και έκθεση των παιδιών τους σε σοβαρούς κινδύνους. Αυτά τα άτομα γνωρίζουν καλά πώς να κρύβουν τις αδυναμίες τους πίσω από το προσωπείο ενός υπεύθυνου και σωστού οικογενειάρχη. Συχνά, μεταδίδουν στα παιδιά τους πως η κακοποίηση είναι μια φυσιολογική συμπεριφορά και επακόλουθο μιας αταξίας. Αυτό εν συνεχεία, δημιουργεί παιδιά με φοβίες και τραύματα που πιστεύουν πως η κακοποίηση που υφίσταντο είναι απόρροια δικής τους ανάρμοστης συμπεριφοράς.
Εν κατακλείδι, το φαινόμενο της παιδικής κακοποίησης όπως και της παιδεραστίας, λαμβάνουν ιδιαίτερα ανησυχητικές διαστάσεις αυτές τις μέρες και προκαλούν αισθήματα απογοήτευσης, άγχους και φόβου διαταράσσοντας τη φυσιολογική ανάπτυξη ενός παιδιού. Τα παιδιά χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή και κατάλληλη διαπαιδαγώγηση. Επίσης, είναι πρωταρχικής σημασίας, η ψυχική υγεία των παιδιών και είναι δεδομένη η υποστήριξη και η φροντίδα που χρειάζονται. Ακόμη, είναι αναγκαία η επιμόρφωσή όλων των παιδιών στη συνετή χρήση του διαδικτύου και στους κινδύνους που ελλοχεύουν σε αυτό, καθώς τα μέσα δικτύωσης συχνά είναι υπεύθυνα για την θυματοποίηση ενός παιδιού. Τα προγράμματα επιμόρφωσης και πρόληψης είναι πιο απαραίτητα από ποτέ και αφορούν γονείς, εκπαιδευτικούς και ολόκληρη την κοινωνία. Η πρόληψη συνίσταται στην ευαισθητοποίηση της κοινωνίας στο φαινόμενο της κακοποίησης. Το κοινωνικό και σχολικό περιβάλλον του παιδιού οφείλει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικό και παρατηρητικό για οποιαδήποτε ύποπτη αλλαγή συμπεριφοράς ενός παιδιού ή οποιοδήποτε πιθανό σημάδι κακοποίησης . Είναι ευθύνη όλων μας η εξάλειψη της βίας και για αυτό αν αντιληφθούμε οποιοδήποτε σημάδι βίας οφείλουμε να το καταγγείλουμε ή να προθυμοποιηθούμε να στηρίξουμε το θύμα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
«Παιδική Κακοποίηση», Π.Παναγοπούλου, Link
«Παιδική Κακοποίηση και Παρεμβάσεις», Link
«Παιδική κακοποίηση,Συμπτώματα και Αιτιολογία», Link
«Η κακοποίηση στην παιδική ηλικία. Επιδημιολογική διερεύνηση του φαινομένου βάσει
ιατροδικαστικών εκθέσεων και ευρημάτων», Link
Η φωτογραφία ανακτήθηκε από unsplash.com.
Αντιγόνη Κολιού
