Αν και συχνά χρησιμοποιούνται εναλλάξ σε μια προσπάθεια περιγραφής της συμπεριφοράς ενός ατόμου, οι λέξεις, ωστόσο, «χαρακτήρας» και «προσωπικότητα» έχουν διαφορετική σημασία. Ο χαρακτήρας αναφέρεται στον εσωτερικό κόσμο του ατόμου, δηλαδή «ποιος πραγματικά είναι», ενώ η προσωπικότητα σχετίζεται με την εξωτερίκευση του εαυτού στον περιβάλλοντα κόσμο, δηλαδή «ποιος φαίνεται ότι είναι». Πρόκειται ουσιαστικά για δυο ανθρώπινες ιδιότητες αλληλένδετες μεταξύ τους, με τον χαρακτήρα να συμβάλλει στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και την προσωπικότητα να επηρεάζει τον χαρακτήρα. Παρατηρώντας λοιπόν την προσωπικότητα ενός ατόμου, μπορούμε να σχηματίσουμε μια εικόνα για τον χαρακτήρα αυτού.
Ορισμός του χαρακτήρα
Ο χαρακτήρας είναι το σύνολο των ιδιοτήτων που αποκτά κανείς μέσα από τις οικογενειακές και κοινωνικές του εμπειρίες. Ως στοιχείο της προσωπικότητας αντιπροσωπεύει τις ηθικές και κοινωνικές στάσεις και πεποιθήσεις που καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο συμπεριφέρεται στους άλλους και στον εαυτό του και μπορούν να γίνουν εμφανείς σε συγκεκριμένες περιστάσεις. Για παράδειγμα, ένα άτομο που τάσσεται υπέρ της κοινωνικής δικαιοσύνης είναι πολύ πιθανό να εμφανιστεί ως μάρτυρας σε ένα γεγονός που θεωρείται ότι δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια. Δηλαδή, ο χαρακτήρας του θα τον ωθήσει στην ανάλογη δράση.
Να σημειωθεί ότι δεν είναι ξεκάθαρο πότε αρχίζει να αναπτύσσεται ο χαρακτήρας του ατόμου ή εάν αναπτύσσεται σταδιακά. Ωστόσο, μερικοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι η ανάπτυξη αυτού συμβαίνει με την ταυτόχρονη αντιμετώπιση διαφόρων περιβαλλοντικών προκλήσεων, για τις οποίες η φύση (π.χ. απροσδόκητα, σοβαρά) θα μπορούσε να προβλέψει συγκεκριμένα μοτίβα στην ενήλικη ζωή. Επίσης, είναι αρκετά δύσκολο να μπορέσουμε να συμπεράνουμε τον πραγματικό χαρακτήρα κάποιου σε σύντομο χρονικό διάστημα, καθώς θα πρέπει να παρατηρήσουμε το άτομο αυτό μακροπρόθεσμα.
Ορισμός της προσωπικότητας
Η προσωπικότητα αφορά τα χαρακτηριστικά πρότυπα σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών ενός ατόμου σε συνδυασμό με έναν αριθμό κεκαλυμμένων ή μη ψυχολογικών μηχανισμών. Πρόκειται ουσιαστικά για μια σειρά συνεχών τάσεων του ατόμου να σκέφτεται, να αισθάνεται και να συμπεριφέρεται με διαφορετικό τρόπο σε ποικίλες καταστάσεις. Σε αντίθεση με τον χαρακτήρα, η προσωπικότητα ενός ατόμου μπορεί να γίνει εύκολα αντιληπτή μέσα από την παρατήρηση της συμπεριφοράς του. Ερευνητές υποστηρίζουν την ύπαρξη ενός αριθμού μεθόδων σε μια προσπάθεια βελτίωσης των γνωρισμάτων της προσωπικότητας (π.χ. εξωστρέφεια, νευρωτισμός, ευσυνειδησία, δεκτικότητα, ανοικτότητα σε νέες εμπειρίες). Επίσης, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η παιδική ηλικία θεωρείται η καλύτερη αναπτυξιακή περίοδος σχετικά με την απόκτηση καλών προσωπικών δεξιοτήτων.
Κύριες διαφορές μεταξύ χαρακτήρα και προσωπικότητας
Οι σημαντικότερες διαφορές που παρατηρούνται μεταξύ του χαρακτήρα και της προσωπικότητας είναι οι εξής:
- Ο χαρακτήρας αναφέρεται στο σύνολο των ηθικών και κοινωνικών στάσεων και πεποιθήσεων και ψυχικών ιδιοτήτων του ατόμου, ενώ η προσωπικότητα αφορά τα χαρακτηριστικά πρότυπα σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών αυτού.
- Ο χαρακτήρας αντιπροσωπεύει αυτό που πραγματικά είναι ένα άτομο, ενώ η προσωπικότητα αναφέρεται στην εντύπωση που δημιουργείται στους άλλους για το συγκεκριμένο άτομο.
- Ο χαρακτήρας αποτελεί μια μαθημένη συμπεριφορά, ενώ η προσωπικότητα συνιστά την ταυτότητα ενός ατόμου.
- Η φύση του χαρακτήρα είναι αντικειμενική, εν αντιθέσει με αυτήν της προσωπικότητας που είναι καθαρά υποκειμενική.
- Ο χαρακτήρας αφορά τα χαρακτηριστικά του ατόμου που δεν είναι εύκολα αντιληπτά από τους άλλους, ενώ η προσωπικότητα είναι η συμπεριφορά του ατόμου και γενικά η εξωτερική του εικόνα.
- Ο χαρακτήρας παραμένει σχεδόν αμετάβλητος στον χρόνο, ενώ η προσωπικότητα επιδέχεται μεταβολές.
Πέρα από τις διαφορές, ο χαρακτήρας και η προσωπικότητα εμφανίζουν κάποια κοινά σημεία. Και οι δυο αυτές ανθρώπινες ιδιότητες αντικατοπτρίζουν ποιο πραγματικά είναι ένα άτομο, συνθέτοντας την ταυτότητά του και διαδραματίζοντας καθοριστικό ρόλο στα πρότυπα σκέψεων και συμπεριφορών αυτού, ενώ δέχονται την επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων. Εν ολίγοις, ο χαρακτήρας και η προσωπικότητα αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία για την κατανόηση ενός ατόμου σε σχέση με τον εαυτό του και τους άλλους.
Χαρακτήρας και προσωπικότητα: Ποια ιδιότητα είναι πιο σημαντική;
Όπως έχει ήδη αναφερθεί, ο χαρακτήρας συμβάλλει στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και η προσωπικότητα επηρεάζει τον χαρακτήρα. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι ο χαρακτήρας είναι η ουσία και η προσωπικότητα είναι η έκφραση αυτής της ουσίας. Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι ο χαρακτήρας είναι πιο σημαντικός από την προσωπικότητα, καθώς μπορεί να καθορίσει πολλές από τις επιλογές της ζωής του ατόμου και διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην τελική έκβαση ενός αποτελέσματος (π.χ. προσωπικοί στόχοι). Με άλλα λόγια, καθοδηγεί τις αποφάσεις του ατόμου που εκλαμβάνονται ως προβλεπτικοί παράγοντες των ενεργειών του. Ωστόσο, άλλοι ερευνητές θεωρούν την προσωπικότητα ως κρίσιμη ιδιότητα, διότι αποτελεί την εκδήλωση των στάσεων και πεποιθήσεων του ατόμου. Εν ολίγοις, και οι δυο αυτές ανθρώπινες ιδιότητες είναι εξίσου σημαντικές για την κατανόηση του ατόμου σε επίπεδο γνωστικό, συναισθηματικό και συμπεριφορικό.
Συμπερασματικά, η προσωπικότητα είναι πολύ διαφορετική από τον χαρακτήρα υπό την έννοια ότι αποτελεί αντανάκλαση της εξωτερικής εικόνας του ατόμου, ενώ ο χαρακτήρας συνιστά τον εσωτερικό κόσμο αυτού. Παρόλα αυτά, οι δυο αυτές ανθρώπινες ιδιότητες είναι απαραίτητες καθώς επιτρέπουν στο άτομο να αποκαλύψει τον εαυτό του (προσωπικότητα) στους άλλους, γνωρίζοντας πάντοτε ποιος ακριβώς είναι αυτός (χαρακτήρας).
Βιβλιογραφία
- Crotti, E. (2018). Ζωγραφιές: Κατανοήστε τον χαρακτήρα και τα συναισθήματα των παιδιών μέσα από τα σχέδια τους. Πεδίο.
- Difference between personality and character. Available at: https://keydifferences.com/difference-between-personality-and-character.html
- Fleming, L. (2023). Character and personality are actually two different things – here’s why. Available at: https://www.verywellmind.com/how-are-character-and-personality-different-7644534
- Gillette. H. (2022). What is the main difference between character and personality? Available at: https://psychcentral.com/health/character-vs-personality
- Hasa. (2015). Difference between character and personality. Available at: https://pediaa.com/difference-between-character-and-personality/
Αρχισυνταξία και επιμέλεια άρθρου: Παρή Πατσαρούχα
