Όπως είναι γνωστό, ένα βασικό χαρακτηριστικό της κατάθλιψης είναι όταν το άτομο διακατέχεται από σημαντικά πεσμένη διάθεση καθημερινά, αλλά και αρνητική εικόνα του εαυτού του. Ορισμένα άτομα, ωστόσο, δύναται να χαμογελούν στους γύρω τους, γεγονός που καθιστά εξαιρετικά δύσκολο για εκείνους να καταλάβουν ότι το άτομο βιώνει κατάθλιψη. Πρόκειται για τη λεγόμενη “χαμογελαστή” κατάθλιψη (smiling depression), η οποία αποτελεί κατηγορία της Μείζονος Καταθλιπτικής Διαταραχής (ΜΚΔ) και τα άτομα συνήθως παίρνουν τη διάγνωση της ΜΚΔ με άτυπα χαρακτηριστικά.
Η χαμογελαστή κατάθλιψη εμφανίζεται σε κάποιο άτομο που εσωτερικά υποφέρει από καταθλιπτικά συμπτώματα, αλλά στον περίγυρό του εμφανίζεται ευτυχισμένο και χαμογελαστό. Στην ουσία, διακατέχεται από έντονη εσωτερική θλίψη και χρησιμοποιεί το χαμόγελο ως αμυντικό μηχανισμό. Μάλιστα, ακόμη και το ίδιο το άτομο που χαμογελάει στην καθημερινότητα του και προσπαθεί να είναι χαρούμενο, ίσως να μην έχει αντιληφθεί ότι βαθιά μέσα του αισθάνεται εξαντλημένο με το να αποφεύγει τα πολύ αρνητικά του συναισθήματα, ή με το να επιδιώκει κοινωνικές συναναστροφές ως αντιστάθμιση στην κατάθλιψή του.
Είναι πολύ σημαντικό ο καθένας από εμάς να μπορεί να αντιληφθεί ότι δυσκολεύεται συναισθηματικά, ή ότι ενδεχομένως καταπιέζει αρνητικά συναισθήματα που δεν μπορεί να διαχειριστεί μόνος του, ώστε να ζητήσει τη βοήθεια κάποιου ειδικού ψυχικής υγείας όσο το δυνατόν συντομότερα.
Παρακάτω θα αναφερθούν μερικά σημάδια που μπορεί να υποδηλώνουν ότι ένα άτομο “κρύβει” την κατάθλιψη του πίσω από ένα χαμόγελο.
1) Περφεξιονισμός: Η τάση πολλών ανθρώπων να προσπαθούν να είναι επιτυχημένοι με ό,τι καταπιάνονται, συχνά προκύπτει από τη βαθύτερη ανάγκη τους να καλύψουν τα αρνητικά τους συναισθήματα, καθώς και την χαμηλή αυτοεκτίμηση που τους χαρακτηρίζει. Δεν είναι σπάνιο, αρκετά πετυχημένα άτομα, όταν αφήσουν στην άκρη τα κατορθώματα τους, να αισθανθούν βαθιά δυσαρεστημένοι και άδειοι. Κι αυτό διότι αισθάνονται ότι αξίζουν όταν πετυχαίνουν πράγματα στη ζωή τους. Έτσι, συχνά, δεν επιτρέπουν τα λάθη και θέλουν να βρίσκονται στην κορυφή.
2) Υποτίμηση δυσκολιών: Ορισμένα άτομα όταν περνούν δυσκολίες τείνουν να μειώνουν την αξία τους, σε σχέση με τις δυσκολίες άλλων ανθρώπων. “Εντάξει δεν είμαι και τόσο χάλια όσο οι άλλοι”, “υπάρχουν και χειρότερα” είναι μερικές φράσεις που συνηθίζουν να λένε για να απαλύνουν τα αρνητικά τους συναισθήματα. Το σκεπτικό αυτό, αν και παροδικά βοηθητικό και ανακουφιστικό, ενέχει έναν κίνδυνο, κι αυτός είναι το άτομο να μην δώσει την απαραίτητη προσοχή στο να αναγνωρίσει τα δικά του συναισθήματα, ακυρώνοντάς τα και μειώνοντας την αξία τους. Πρέπει να γίνει κατανοητό, ωστόσο, ότι ο κάθε άνθρωπος μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπος με την κατάθλιψη ανεξάρτητα από το πόσο “μικρό” ή “μεγάλο” θεωρείται το πρόβλημα του και ανεξάρτητα από τα προσωπικά βιώματα του παρελθόντος, αλλά και τις τωρινές συνθήκες ζωής του.
3) Ενοχή: Συχνά, άτομα με “κρυφή” κατάθλιψη αισθάνονται ένοχες να εκφράσουν τα αρνητικά τους συναισθήματα, ή να παραπονεθούν για τη δυσφορία που νιώθουν, σκεπτόμενοι ότι δεν συμβαίνει κάτι αρκετά σημαντικό στη ζωή τους για το οποίο αξίζει να έχουν αυτά τα συναισθήματα. Δεν είναι σπάνιο, επίσης, να αισθάνονται ενοχές για τους ανθρώπους γύρω τους, από τους οποίους απομακρύνονται, διότιδεν θέλουν να τους αναγκάσουν να καλύψουν τις ανάγκες τους, καθώς εκείνοι δυσκολεύονται λόγω της κατάθλιψης.
4) Απώθηση: Βασικό στοιχείο των ατόμων που προσπαθούν να κρύψουν την κατάθλιψη τους είναι να “τρέχουν” μακριά από τα αρνητικά τους συναισθήματα. Πολλές φορές, μάλιστα, καταπιέζουν τα συναισθήματα τους για να ανταποκριθούν στις τωρινές ανάγκες της ζωής τους, κάτι που δεν τους επιτρέπει να αναγνωρίσουν πόσο “βαθιά” στην κατάθλιψη μπορεί να βρίσκονται. Πρόκειται για έναν ψυχικό μηχανισμό άμυνας, βοηθητικό στο άμεσο μέλλον, αλλά δυσλειτουργικό για τη μετέπειτα ζωή του ατόμου, καθώς διαιωνίζει τα αρνητικά συναισθήματα του ατόμου.
5) Τοξικό περιβάλλον: Τέλος, πολλές φορές, όταν το ίδιο το άτομο δεν μπορεί να αντιληφθεί αν δυσκολεύεται συναισθηματικά, το περιβάλλον που περιτριγυρίζεται μπορεί να του δώσει χρήσιμες πληροφορίες για να αντιληφθεί τη δυσφορία του. Μια οικογένεια στην οποία υπάρχουν αρκετοί τσακωμοί και θυμός, ένας σύντροφος που είναι συναισθηματικά μη διαθέσιμος ή κακοποιητικός, ή ένα φιλικό περιβάλλον αρκετά επικριτικό, μπορεί να δείχνει ότι το άτομο έρχεται σε επαφή με ένα αρκετά δυσλειτουργικό πλαίσιο, γεγονός που επηρεάζει τη ψυχική του υγεία. Ως επακόλουθο, μπορεί να δημιουργήσει αρκετά αρνητική εικόνα για τον εαυτό του και να οδηγηθεί στην κατάθλιψη.
Όλα τα παραπάνω, μπορεί να είναι κάποια σημάδια που δείχνουν ότι ένα άτομο δεν επιτρέπει στην κατάθλιψη του να έρθει στην επιφάνεια, καθώς τείνει να ακολουθεί κάποιες συμπεριφορές που καλύπτουν τον πόνο του παροδικά, και δεν αφήνουν τα αρνητικά συναισθήματα να εξωτερικευτούν. Στην ουσία, οι παραπάνω συμπεριφορές και συναισθήματα συμβάλλουν στη διατήρηση της “χαμογελαστής” κατάθλιψης, αφού δεν επιτρέπουν την άμεση εμφάνιση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων, καθιστώντας το άτομο φαινομενικά λειτουργικό στην καθημερινότητά του. Γι’αυτό, είναι σημαντικό να δοθεί προσοχή σε λιγότερο έκδηλα συμπτώματα που ενδεχομένως να υποδεικνύουν την υποκείμενη ύπαρξη καταθλιπτικών συμπτωμάτων, όπως σταδιακές αλλαγές στη διατροφή ή στον ύπνο, κόπωση, και απώλεια ενδιαφέροντος για πράγματα που παλαιότερα ήταν αρεστά.
Σύμφωνα με τον DSM-V υπάρχουν συγκεκριμένα κλινικά κριτήρια, ώστε ένα άτομο να διαγνωστεί με κατάθλιψη με άτυπα χαρακτηριστικά. Ωστόσο, είναι σημαντικό, τη στιγμή που κάποιος αντιληφθεί, ότι υπάρχει μεγάλη δυσφορία μέσα του, καθιστώντας τον δυσλειτουργικό στην προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική του ζωή, να αναζητήσει τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας, ώστε να καταφέρει να διαχειριστεί τα συμπτώματα και τις δυσκολίες του.
Εξάλλου, ας μην ξεχνάμε, ο πόνος γίνεται πιο υποφερτός όταν τον μοιραζόμαστε, και πιο διαχειρίσιμος όταν καταφέρνουμε να ζητήσουμε βοήθεια.
Βιβλιογραφία
- American Psychiatric Association. (2013). DIAGNOSTIC AND STATISTICAL MANUAL OF MENTAL DISORDERS: FIFTH EDITION DSM-5™. London: American Psychiatric Association.
- Gillis, K. (2023, July 10). Hidden Depression: 10 Signs Someone Is Hiding Depression. Retrieved May 11, 2024, from choosing therapy: https://www.choosingtherapy.com/hiding-depression/
- Morin, A. (2023, November 14). Smiling Depression: When Things Aren’t Quite What They Seem. Retrieved May 11, 2024, from verywellmind: https://www.verywellmind.com/what-is-smiling-depression-4775918
- Stanborough, R. J. (2021, May 13). How to Recognize and Help Someone with Hidden Depression. Retrieved May 11, 2024, from Healthline: https://www.healthline.com/health/depression/hidden-depression
- Βουρλιωτάκη, Α. (2022, January 15). Χαμογελαστή κατάθλιψη | Η πιο επικίνδυνη μορφή κατάθλιψης. Ανάκτηση May 22, 2024, από Cyber Security International Institute: https://www.csii.gr/chamogelasti-katathlipsi-i-pio-epikindyni-morfi-katathlipsis/
Επιμέλεια άρθρου: Τυρλή Αικατερίνη
