Στις μέρες μας, οι πιεστικοί ρυθμοί της καθημερινότητας απαιτούν από εμάς μεγαλύτερη προσαρμογή, πολλές φορές και εκτός του μέτρου του δυνατού, με αποτέλεσμα τα επίπεδα του άγχους που βιώνουμε να ανεβαίνουν. Εξαίρεση σε αυτό δε θα μπορούσαν να αποτελούν ούτε τα παιδιά μιας και οι απαιτήσεις που έχουμε από αυτά καταλήγουν πολλές φορές να γίνονται και δικές τους. Υπολογίζεται ότι οι αγχώδεις διαταραχές επηρεάζουν το 15-20% των παιδιών και των εφήβων. Κατά την αξιολόγηση των συμπτωμάτων του άγχους στα παιδιά πρέπει να αναγνωριστεί ότι τα βασικά διαγνωστικά κριτήρια μπορεί να διαφέρουν από αυτά των ενηλίκων αλλά και από παιδί σε παιδί, απαιτώντας ειδικές στρατηγικές αξιολόγησης και την αναγνώριση ειδικών συμπτωμάτων που μπορεί να είναι μοναδικά και συγκεκριμένα για αυτήν την ηλικιακή ομάδα. Το διαγνωστικό εγχειρίδιο DSM-5, εγχειρίδιο που ορίζει τα κριτήρια των διαταραχών, λαμβάνει υπόψη του αυτήν την ιδιαιτερότητα, προσθέτοντας για ορισμένες διαταραχές, κάποια από τα χαρακτηριστικά που μπορεί να εμφανίζονται διαφορετικά σε παιδιά και εφήβους.
Αρχικά, να επισημανθεί πως από την ηλικία των 6 μηνών έως την ηλικία των 3 ετών (κατά προσέγγιση) είναι πολύ συνηθισμένο τα παιδιά να βιώνουν το λεγόμενο ”άγχος του αποχωρισμού” όταν αποχωρίζονται τους γονείς ή τους φροντιστές τους και το οποίο εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους όπως το κλάμα. Αυτό είναι ένα φυσιολογικό στάδιο στην ανάπτυξη του παιδιού, και στα περισσότερα παιδιά διαρκεί όσο προαναφέρθηκε, δηλαδή περίπου 2,5 χρόνια. Επίσης, υπάρχουν κάποιες κοινές παιδικές φοβίες που προκαλούν άγχος όπως ο φόβος για το σκοτάδι, για τα έντομα, το αίμα κλπ. Τέλος, αρκετά παιδιά ενδέχεται να βιώσουν τέτοια συναισθήματα σε κοινωνικές καταστάσεις όπως είναι για παράδειγμα η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος.
Η παιδική ηλικία και στη συνέχεια η εφηβεία, είναι περίοδοι της ζωής που χαρακτηρίζονται από έντονο άγχος λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών τους. Είναι ουσιαστικά μια περίοδος μεγάλων αλλαγών, τόσο σωματικών όσο και συναισθηματικών. Το παιδί αρχίζει να ανακαλύπτει τον κόσμο και να αντιμετωπίζει διάφορες προκλήσεις στα περιβάλλοντα που κινείται (σχολείο, παρέα κλπ) και χρειάζεται την υποστήριξη ανθρώπων σημαντικών για το ίδιο και κυρίως της οικογένειας για να καταφέρει να υπερπηδήσει τα όποια εμπόδια. Στην εφηβεία, ειδικά, το παιδί έχει να αντιμετωπίσει και το άγχος των σχολικών επιδόσεων με το τελευταίο στάδιο στην σχολική του πορεία πολλές φορές να αποτελούν οι πανελλήνιες εξετάσεις, μια συναισθηματικά έντονη και πιεστική συνθήκη στην οποία καλείται να συμμετάσχει.
Το άγχος αρχίζει να μας κινητοποιεί και να μας προβληματίζει όταν έχουμε να κάνουμε με καταστάσεις όπως η γενικευμένη διαταραχή άγχους, η διαταραχή πανικού και η αγοραφοβία (αν και η τελευταία συναντάται σπανιότερα στα παιδιά). Μερικοί από τους τρόπους με τους οποίους εκδηλώνεται είναι με προβλήματα ύπνου, θυμό και ευερεθιστότητα, δυσκολία συγκέντρωσης, σχολική άρνηση και προβλήματα που σχετίζονται με τη χρήση της τουαλέτας στα μικρότερα παιδιά, αλλαγές στις ποσότητες φαγητού που καταναλώνει, πόνο στο στομάχι, πονοκεφάλους, αυξημένη ανησυχία και αποφυγή των κοινωνικών περιστάσεων που μπορεί να πυροδοτούν το έντονο άγχος.
Μερικοί χρήσιμοι και απλοί τρόποι αντιμετώπισης του άγχους σε αυτές τις ηλικίες που μπορείτε κι εσείς να εφαρμόσετε στα δικά σας παιδιά είναι:
- η παραδοχή από την πλευρά μας πως ένα παιδί πρέπει να βρίσκει πάντα χρόνο να παίζει και να ηρεμεί μέσα στην καθημερινή του ρουτίνα,
- η κατανόηση της δύσκολης κατάστασης στην οποία βρίσκεται το παιδί και η προσπάθεια να σταθούμε δίπλα του χωρίς να το κρίνουμε μιας και αυτό θα λειτουργούσε καταλυτικά στη γέννηση ενοχών από την πλευρά του,
- ο εντοπισμός των ερεθισμάτων αυτών που ενεργοποιούν το άγχος του παιδιού,
- ο καταμερισμός των εργασιών που πρέπει να γίνουν σε μικρότερα ”κομμάτια” για να μη φαίνονται στα μάτια τους ”βουνό”,
- και τέλος, εάν δε λειτουργήσει κανένα από τα παραπάνω μέτρα, συνιστάται η αναζήτηση εξειδικευμένης βοήθειας από ειδικούς που θα είναι σε θέση να αφουγκραστούν τις αγωνίες του παιδιού και να το κατευθύνουν προς έναν πιο ήρεμο τρόπο ζωής.
Βιβλιογραφία
- Anxiety in children. (2021, February 4). Nhs.uk. Ανακτήθηκε από https://www.nhs.uk/mental-health/children-and-young-adults/advice-for-parents/anxiety-in-children
- Anxiety in Children. (2023, October 11). Cleveland Clinic. Ανακτήθηκε από https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/anxiety-in-children
- Beesdo, K., Knappe, S., & Pine, D. S. (2009). Anxiety and Anxiety Disorders in Children and Adolescents: Developmental Issues and Implications for DSM-V. Psychiatric Clinics of North America, 32(3), 483–524. https://doi.org/10.1016/j.psc.2009.06.002
Αρχισυνταξία: Δράνη Φωτεινή – Δέσποινα, Ψυχολόγος BSc, MScc
Επιμέλεια άρθρου: Τυρλή Αικατερίνη
