Τα τελευταία χρόνια, το TikTok έχει κατακλύσει τον κόσμο, αποτελώντας ένα πολιτισμικό φαινόμενο που επηρεάζει καθημερινά εκατομμύρια χρήστες. Με την ατελείωτη ροή σύντομων, ελκυστικών βίντεο, το TikTok έχει επαναπροσδιορίσει τη ψυχαγωγία και την αλληλεπίδραση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Mattson, 2024).
Ωστόσο, όπως συμβαίνει με κάθε ευρέως διαδεδομένη τεχνολογική τάση, υπάρχει μια αυξανόμενη ανησυχία μεταξύ των ψυχολόγων και των νευροεπιστημόνων σχετικά με τις επιπτώσεις του στον εγκέφαλό μας. Αυτό το φαινόμενο, που συχνά αναφέρεται ως «TikTok Brain», περικλείει τις γνωστικές και ψυχολογικές αλλαγές που μπορεί να προκύψουν στον εγκέφαλο, από την παρατεταμένη έκθεση σε περιεχόμενο βίντεο μικρής διάρκειας (Goodpaster, 2023).
Ο σχεδιασμός του TikTok είναι έξυπνα προσαρμοσμένος ώστε να τραβάει και να κρατάει την προσοχή. Τα βίντεο στην πλατφόρμα διαρκούν συνήθως 15 έως 60 δευτερόλεπτα, παρέχοντας γρήγορες στιγμές ψυχαγωγίας που είναι εύπεπτες. Ο αλγόριθμος διαμορφώνει μια εξατομικευμένη ροή με βάση τις προτιμήσεις των χρηστών, διασφαλίζοντας ότι το περιεχόμενο είναι σταθερά ελκυστικό και σχετικό. Αυτή η συνεχής ροή σύντομων, ελκυστικών βίντεο μπορεί να είναι απίστευτα ικανοποιητική, αξιοποιώντας το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου (Montag et al, 2021).
Μία από τις πρωταρχικές ανησυχίες είναι ότι το TikTok μπορεί να συμβάλει στη μείωση της διάρκειας προσοχής. Τα σύντομα, ταχύτατα βίντεο της πλατφόρμας εκπαιδεύουν τον εγκέφαλο να περιμένει συνεχείς, γρήγορες εκρήξεις ψυχαγωγίας. Αυτό μπορεί να δυσχεράνει την εστίαση σε δραστηριότητες που απαιτούν παρατεταμένη συγκέντρωση και διαρκή προσοχή. Μελέτες υποδεικνύουν ότι η συχνή έκθεση σε τέτοια ερεθίσματα μπορεί να αλλάξει την ικανότητα του εγκεφάλου να διατηρεί την εστίαση, καθιστώντας δραστηριότητες όπως το διάβασμα ή η μελέτη πιο δύσκολες για τους τακτικούς χρήστες του TikTok (Montag et al, 2021).
Ο σχεδιασμός του TikTok αξιοποιεί τις οδούς ντοπαμίνης του εγκεφάλου, ένα κρίσιμο μέρος του συστήματος ανταμοιβής μας. Κάθε ευχάριστο βίντεο προκαλεί την απελευθέρωση ντοπαμίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που σχετίζεται με την ευχαρίστηση και την ανταμοιβή. Αυτός ο μηχανισμός ενισχύει τη συμπεριφορά, ενθαρρύνοντας τους χρήστες να συνεχίσουν να παρακολουθούν περισσότερα βίντεο για να λάβουν επιπλέον χτυπήματα ντοπαμίνης. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό μπορεί να δημιουργήσει έναν κύκλο εξάρτησης, όπου ο εγκέφαλος αποζητά την άμεση ικανοποίηση που παρέχει το νέο περιεχόμενο, μειώνοντας ενδεχομένως την απόλαυση λιγότερο διεγερτικών δραστηριοτήτων (Zheluk et al, 2022).
Επιπλέον, ο όγκος του περιεχομένου που καταναλώνεται σε σύντομο χρονικό διάστημα μπορεί να αυξήσει σημαντικά το γνωστικό φορτίο. Ο εγκέφαλος πρέπει να επεξεργαστεί γρήγορα έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε πνευματική κόπωση. Αυτή η συνεχής εισροή δεδομένων μπορεί να μειώσει την ικανότητα του εγκεφάλου να διατηρεί και να επεξεργάζεται αποτελεσματικά τις πληροφορίες, επηρεάζοντας τη μνήμη και τις μαθησιακές ικανότητες (Sha & Dong, 2021).
Τέλος, οι κοινωνικές πτυχές του TikTok, όπως τα likes, οι κοινοποιήσεις και οι followers, μπορούν να εντείνουν τα συναισθήματα κοινωνικής σύγκρισης. Οι χρήστες μπορεί να αισθάνονται πίεση να ανταποκριθούν στις συχνά εξιδανικευμένες και επιμελημένες απεικονίσεις της ζωής που βλέπουν στην πλατφόρμα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε άγχος και μειωμένη αυτοεκτίμηση, ιδίως μεταξύ των νεότερων χρηστών που αναπτύσσουν ακόμη την αίσθηση της ταυτότητας και της αυτοεκτίμησής τους. Η συνεχής σύγκριση με τις φαινομενικά τέλειες ζωές των άλλων μπορεί να ενισχύσει την αίσθηση ανεπάρκειας και δυσαρέσκειας (Su et al, 2021).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Goodpaster C. (2023). How TikTok Hijacks Your Brain. https://knowingneurons.com/blog/2023/06/20/how-tiktok-hijacks-your-brain/
- Mattson A. (2024). Sludge Videos Are Taking Over TikTok—And People’s Mind. https://www.scientificamerican.com/article/sludge-videos-are-taking-over-tiktok-and-peoples-mind1/
- Montag, Christian & Haibo, Yang & Elhai, Jon. (2021). On the Psychology of TikTok Use: A First Glimpse From Empirical Findings. Frontiers in Public Health. 9. 641673. 10.3389/fpubh.2021.641673.
- Su, C., Zhou, H., Gong, L., Teng, B., Geng, F., & Hu, Y. (2021). Viewing personalized video clips recommended by TikTok activates default mode network and ventral tegmental area. NeuroImage, 237, 118136. https://doi.org/10.1016/j.neuroimage.2021.118136
- Zheluk, A. A., Anderson, J., & Dineen-Griffin, S. (2022). Adolescent Anxiety and TikTok: An Exploratory Study. Cureus, 14(12), e32530. https://doi.org/10.7759/cureus.32530
-
Sha, P., & Dong, X. (2021). Research on adolescents regarding the indirect effect of depression, anxiety, and stress between TikTok use disorder and memory loss. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(16), 8820. https://doi.org/10.3390/ijerph18168820
Επιμέλεια άρθρου: Τυρλή Αικατερίνη
