Η έναρξη του Σεπτέμβρη σηματοδοτεί για πολλούς ανθρώπους τη λήξη του καλοκαιριού και την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς. Πόσο έτοιμοι είστε να υποδεχτείτε τις αλλαγές που επιφυλάσσει;
Η ικανότητα προσαρμογής του ανθρώπου στις αλλαγές που συναντά στη ζωή του είναι θεμελιώδης για τον άνθρωπο καθώς του επιτρέπει να επιβιώνει και να επωφελείται από το περιβάλλον στον οποίο υπάρχει. Καθώς η σχολική χρονιά ξεκινά, γονείς και παιδιά καλούνται να προσαρμοστούν στις αλλαγές που έρχονται και να τροποποιήσουν το πρόγραμμα και την καθημερινότητά τους. Σύμφωνα με τον Piaget η προσαρμογή αναφέρεται σε δυο επιμέρους διεργασίες, την αφομοίωση και την συμμόρφωση. Ως αφομοίωση ορίζεται «η διαδικασία ενσωμάτωσης νέων πληροφοριών σε υπάρχοντα σχήματα» ενώ ως συμμόρφωση ορίζεται «η διαδικασία κατά την οποία τροποποιούνται τα σχήματα όταν ένα νέο αντικείμενο ή γεγονός δεν ταιριάζει με αυτά» (Dunn & Craig, 2021). Αρκετά απλοϊκά κατά τη διαδικασία της αφομοίωσης τροποποιούμε το «περιβάλλον» ώστε να ταιριάζει με εμάς ενώ κατά τη διαδικασία της συμμόρφωσης αλλάζουμε εμείς ώστε να ταιριάξουμε στο περιβάλλον. Για παράδειγμα όταν είναι καλοκαίρι βάζουμε τα ραντεβού μας μετά τις 11 γιατί έχουμε ανάγκη τον πρωινό ύπνο, προσαρμόζεται το πρόγραμμα στις ανάγκες μας(αφομοίωση), ενώ όταν το σχολείο ξεκινά στις 8κ15 βάζουμε το ξυπνητήρι και ξυπνάμε νωρίτερα, συμμορφωνόμαστε εμείς στο περιβάλλον/πρόγραμμα.
Πως σχετίζονται όλα αυτά με τη νέα περίοδο που σηματοδοτεί η έναρξη των σχολείων; Μα, φυσικά οι γονείς καλούνται να κάνουν αρκετές προσαρμογές στο πρόγραμμα και στην καθημερινότητά τους ώστε να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις ενώ και οι μαθητές καλούνται να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα της νέας τάξης (μαθήματα, δάσκαλος) ή/και της βαθμίδας όταν μεταβαίνουν από τη μία στην άλλη. Στο παρόν άρθρο θα αναφερθούμε κυρίως στην προσαρμογή που καλούνται να κάνουν οι μαθητές. Οι αλλαγές με τις οποίες έρχονται αντιμέτωποι είναι κοινωνικές(φιλίες, κανόνες, δάσκαλος, επικοινωνία, συνεργασία), φυσικές(αντικείμενα όπως μολύβι/στυλό, χάρακας, διαβήτης κ.λπ., σχολική τσάντα, θρανίο), ακαδημαϊκές(διάρκεια μαθήματος, γνωστικά αντικείμενα, τεστ), συναισθηματικές(έλεγχος αναγκών, παρόρμησης, ενσυναίσθηση, αναγνώριση συναισθημάτων, διάθεση) και γνωστικές(χρόνος συγκέντρωσης, μνήμη, επίλυση προβλημάτων, παρατήρηση, συλλογισμός, κίνητρα). Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν είναι η άρνηση για το σχολείο(δυσκολίες αποχωρισμού, δυσαρέσκεια του δασκάλου), η κοινωνικές δυσκολίες στη σύναψη φιλιών, στην επικοινωνία και έκφραση, οι δυσκολίες στις ακαδημαϊκές απαιτήσεις(ολοκλήρωση εργασιών, παρακολούθηση ρυθμού τάξης), οι δυσκολίες συμπεριφοράς(διάσπαση, επιθετικότητα) και η μειωμένη αυτοεκτίμηση.
Δεν είναι εύκολο να προσδιορίσει κανείς ποιος είναι ο παράγοντας ο οποίος επιδρά στα παιδιά και κάποια προσαρμόζονται με επιτυχία και εύκολα ενώ κάποια άλλα δυσκολεύονται. Μολαταύτα υπάρχουν δείκτες οι οποίοι όταν υπάρχουν αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης δυσκολιών προσαρμογής στους μαθητές και οι οποίοι είναι:
- Μειωμένες επαφές του παιδιού με άλλα παιδιά πριν την είσοδο στο σχολείο
- Υπερβολική φροντίδα του γονέα προς το παιδί με μειωμένες ευκαιρίες αυτονόμησης του παιδιού
- Μειωμένος/Μη ποιοτικός χρόνος γονέα-παιδιού
- Προηγούμενη αρνητική εμπειρία από το σχολείο
- Αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος και συμμαθητών
- Αρνητική επιρροή από συμμαθητές ή αρνητικές σχέσεις με τους συμμαθητές
- Απουσία προηγούμενης σχολικής εμπειρίας
- Ύπαρξη μαθησιακών δυσκολιών
- Σημαντικές αλλαγές όπως μετακόμιση ή θάνατος οικογενειακού προσώπου και
- Παρουσία νοητικών ή/και αναπτυξιακών διαταραχών
- Κοινωνικό/οικονομικό επίπεδο
Ένα παιδί που δυσκολεύεται στο σχολείο είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα επηρεαστεί και η συμπεριφορά του στο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον. Οι γονείς καλό θα είναι να προσέχουν για αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού οι οποίες περιλαμβάνουν ασέβεια, χρήση προστακτικής κατά την έκφραση, επιθετικότητα, ευερεθιστότητα, άρνηση για δραστηριότητες που έκανε ευχάριστα, άγχος, απροσεξία, διαταραχές ύπνου, απώλεια όρεξης, πληγές στο σώμα και σχολική αδιαφορία. Σε περίπτωση που οι γονείς λοιπόν διαπιστώσουν ότι το παιδί τους δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στο σχολείο υπάρχουν τρόποι με τους οποίους μπορούν να το βοηθήσουν να ξεπεράσει τις δυσκολίες του. Μερικές συμβουλές είναι οι παρακάτω:
- Αυξήστε το χρόνο που περνάτε με το παιδί σας, δείξτε υπομονή και κατανόηση.
- Δώστε κίνητρα για την επιθυμητή συμπεριφορά(αγαπημένο φαγητό, δώρο)
- Προετοιμαστείτε για το σχολείο(καθιέρωση ώρας ξυπνήματος, ρουτίνες μελέτης, οργάνωση χώρου μελέτης, συζήτηση με συγκεκριμένες και όχι γενικές ερωτήσεις)
- Συνεργαστείτε και συμμετέχετε στα δρώμενα και τις προσκλήσεις του σχολείου
- Ζητήστε τη βοήθεια κάποιου ειδικού
- Να είστε ευέλικτοι στους στόχους και στους κανόνες
- Επισκεφτείτε συμμαθητές και αναπτύξτε σχέσεις με άλλους γονείς
- Βοηθήστε το παιδί να αναπτύξει τις δεξιότητες στις οποίες υπολείπεται
Σε κάθε περίπτωση είναι αναμενόμενο και αποτελεί πρόκληση για κάθε παιδί η προσαρμογή του στο σχολείο. Οι ατομικές διαφορές είναι μεγάλες και ο χαρακτήρας του κάθε παιδιού παίζει επίσης σημαντικό ρόλο τόσο στην έκφραση των δυσκολιών όσο και στην αντιμετώπισή τους. Αναμφίβολα απαιτείται χρόνος, έμπρακτη παρουσία από τους γονείς για να βοηθήσουν το παιδί, να το αφουγκραστούν και να το παρηγορήσουν δίνοντας τη δέουσα σημασία χωρίς υπερβολή αλλά ούτε και υποτίμηση των δυσκολιών και σκέψεών του. Σημαντικοί παράγοντες οι οποίοι θα οδηγήσουν στη βοήθεια από κάποιον ειδικό είναι η ένταση των δυσκολιών, η διάρκεια και το κατά πόσο επηρεάζεται η λειτουργικότητα του παιδιού.
Μια νέα σχολική χρονιά ξεκινά και ευχόμαστε να είναι δημιουργική με καλή και εύκολη προσαρμογή για μικρούς και μεγάλους.
Βιβλιογραφία:
- Borbelyova, D. (2016). Adaptation to the school environment in early elementary education. Paidagogos, 2(13), 206-228
- Carvalho, G. R. & Novo, F. R. (2012). Family Socio-Economic Status And Student Adaptation To School Life: Looking Beyond Grades. Electronic Journal of Research in Educational Psychology, 10(3), 1209-1222
- Comakh & Kocyigit. (2021). Primary school adaptation problems of children: Parental experiences and practices. Psycho-Educational Research Review, 10(2)
- Dunn & Craig. (2021). Κατανοώντας την ανάπτυξη του ανθρώπου. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση
Εικόνες:
- publicdomainpictures.net
- rawpixel.com
