Στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή, η ψυχολογία και η τεχνητή νοημοσύνη (Artificial Intelligence) συναντιούνται, μεταμορφώνοντας τον τρόπο που παρέχεται η ψυχολογική υποστήριξη. Τα AI Chatbots έχουν αρχίσει να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον τομέα της ψυχικής υγείας, παρέχοντας γρήγορα και άμεσα υποστήριξη και πληροφορίες σε όλο τον κόσμο.
Τι είναι όμως τα AI Chatbots;
Τα AI Chatbots είναι προγράμματα του υπολογιστή που χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη (AI) για να αλληλεπιδρούν με τους χρήστες μέσω συνομιλιών σε φυσική γλώσσα, που θυμίζει ανθρώπινη συνομιλία. Τα προγράμματα αυτά είναι σχεδιασμένα και προσαρμοσμένα έτσι, ώστε να κατανοούν και να απαντούν σε ερωτήσεις ή αιτήματα χρηστών, παρέχοντας πληροφορίες, και διαρκή υποστήριξη, χωρίς περιορισμούς χρόνου ή τοποθεσίας.
Πώς συνδέονται με την ψυχολογική υποστήριξη;
Κάποια AI Chatbots, έχουν σχεδιαστεί για να παρέχουν ψυχολογική υποστήριξη σε άτομα που αντιμετωπίζουν ποικίλες ψυχολογικές προκλήσεις. Αυτά τα Chatbots, όπως τα Wysa και Replika, χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη και φυσική γλώσσα για να επικοινωνούν με τους χρήστες, επιτρέποντας μια ομαλή αλληλεπίδραση, και προσφέροντας ενθάρρυνση και υποστήριξη. Επιπροσθέτως, υπάρχουν προγράμματα, όπως το Woebot, που βασίζονται σε επιστημονικά αποδεδειγμένες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, όπως η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT), και προσφέρουν μια εμπειρία διαδικτυακής ψυχοθεραπείας, υποστηρίζοντας άτομα που αντιμετωπίζουν άγχος, κατάθλιψη, ή άλλες συναισθηματικές δυσκολίες. Τα παραπάνω προγράμματα έχουν χρησιμοποιηθεί από εκατομμύρια χρήστες μέχρι στιγμής , οι οποίοι τα βρίσκουν ωφέλιμα για την αντιμετώπιση της μοναξιάς, τη διαχείριση του άγχους και τη συμμετοχή σε εξατομικευμένες συνομιλίες.
Πρόσβαση
Η πρόσβαση του χρήστη σε Chatbots ψυχολογικής υποστήριξης μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους, ανάλογα με την πλατφόρμα και τον τύπο του Chatbot. Κάποια προγράμματα προσφέρουν εύκολη πρόσβαση μέσω κινητών συσκευών ή υπολογιστών, με τους χρήστες να κατεβάζουν την εφαρμογή και να ξεκινούν τις συνομιλίες άμεσα. Άλλες, πάλι, φορές μπορούν να επισκέπτονται την ιστοσελίδα ορισμένων οργανισμών ψυχικής υγείας ή ψυχολογικών υπηρεσιών που προσφέρουν Chatbots σε ζωντανές συνομιλίες (live chat). Tέλος, ορισμένα Chatbots είναι ενσωματωμένα σε δημοφιλείς πλατφόρμες όπως το Facebook Messenger, το WhatsApp ή το Telegram, επιτρέποντας στους χρήστες να αποκτούν πρόσβαση στην υποστήριξη μέσω αυτών των εφαρμογών.
Οφέλη
Tα Chatbots ψυχολογικής υποστήριξης καταφέρνουν και παρέχουν τις υπηρεσίες τους οποιαδήποτε στιγμή και σε οποιοδήποτε μέρος, καθιστώντας πιο προσβάσιμα αυτά τα προγράμματα για όλους τους χρήστες. Στη συνέχεια, καθώς η υποστήριξη είναι ανώνυμη, οι χρήστες είναι σε θέση να εκφραστούν συναισθηματικά, χωρίς τον φόβο της απόρριψης ή της κριτικής. Έτσι μειώνεται το άγχος, η ντροπή και το στίγμα της ψυχικής δυσκολίας, και ενθαρρύνονται οι χρήστες να αναζητήσουν βοήθεια. Πολλά Chatbots παρέχουν εκπαιδευτικό υλικό και προγράμματα αυτοβοήθειας, ενισχύοντας τη συναισθηματική νοημοσύνη των χρηστών και ενθαρρύνοντάς τους να αναγνωρίζουν και να κατανοούν τα συναισθήματά τους. Σημαντικό είναι, επίσης, πως τα Chatbots μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εργαλείο για τον εντοπισμό πρώιμων σημείων ψυχικών διαταραχών, επιτρέποντας στους χρήστες να κατευθυνθούν σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας για περαιτέρω αξιολόγηση και βοήθεια. Τέλος, το κόστος είναι συνήθως μειωμένο σε σχέση με τις παραδοσιακές θεραπείες.
Περιορισμοί
Αν και τα AI Chatbots προσφέρουν μια νέα προσέγγιση στην παροχή ψυχολογικής υποστήριξης, η έλλειψη γνήσιας ενσυναίσθησης και ανθρώπινης ύπαρξης για την κατανόηση σύνθετων ανθρώπινων συναισθημάτων είναι κρίσιμα ζητήματα. Τα προγράμματα αυτά, δεν μπορούν να αντικαταστήσουν την παραδοσιακή θεραπεία και τα οφέλη της, γι’ αυτό είναι σημαντικό να διατηρηθεί η ανθρώπινη διάσταση στην ψυχολογική υποστήριξη. Ειδικότερα, σε πιο σοβαρές καταστάσεις, όπως αυτοκτονικές τάσεις, τα Chatbots ενδέχεται να μην είναι ικανά να αναγνωρίσουν αυτές τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και έτσι να μην είναι σε θέση να παρέχουν κατάλληλη βοήθεια. Στη συνέχεια, οι χρήστες ενδέχεται να καλλιεργήσουν μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας, βασιζόμενοι υπερβολικά στα Chatbots και αποφεύγοντας την αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας. Πολλά Chatbots, αν και υποστηρίζουν ποικίλες γλώσσες, δεν είναι συνολικά πολιτισμικά διαμορφωμένα, και έτσι δεν μπορούν πάντα να αναγνωρίσουν διαλέκτους ή ιδιωματισμούς. Έτσι, μπορεί να οδηγηθούν σε παρερμηνείες ή σε ακατάλληλες απαντήσεις, αφού δεν κατανοούν τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά του χρήστη. Τέλος, υπάρχουν εύλογες ανησυχίες σχετικά με την ιδιωτικότητα, την αξιοπιστία και την ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων των χρηστών, οι οποίοι με τη σειρά τους πρέπει να είναι ενήμεροι για τον τρόπο που διαχειρίζονται και προστατεύονται οι προσωπικές τους πληροφορίες τους.
Μελλοντικές προκλήσεις
Σε μερικά χρόνια από τώρα, τα AI Chatbots ενδέχεται να εξελιχθούν σημαντικά, με ποικίλες βελτιώσεις στην τεχνολογία τους. Αρχικά, τα Chatbots μπορούν να γίνουν πιο ικανά να κατανοούν ανθρώπινες συνομιλίες, με συναισθηματικές αποχρώσεις, με ειρωνεία ή χιούμορ. Επίσης, οι απαντήσεις τους θα μπορούσαν να είναι περισσότερο προσαρμοσμένες σε διαφορετικά πολιτισμικά υπόβαθρα, περιλαμβάνοντας διάφορες γλώσσες, διαλέκτους και ιδιωματισμούς. Έπειτα, ενδέχεται τα προγράμματα αυτά να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν συναισθηματικές κρίσεις και να παραπέμψουν τον χρήστη στον κατάλληλο ειδικό άμεσα. Τα Chatbots, θα μπορούν να περιέχουν εικόνες, βίντεο, ακόμη και τρισδιάστατα avatars, τα οποία θα πλησιάζουν όσο γίνεται στην αλληλεπίδραση μιας ανθρώπινης επαφής. Τέλος, θα ήταν χρήσιμο να ενσωματώνουν περισσότερες εγγυήσεις για την προστασία των προσωπικών δεδομένων του χρήστη.
Συμπερασματικά, τα Chatbots ψυχολογικής υποστήριξης αποτελούν ένα καινοτόμο εργαλείο που διευκολύνει την πρόσβαση στην ψυχική υγεία. Αν και παρέχουν πολύτιμες υπηρεσίες, είναι σημαντικό να χρησιμοποιούνται ως συμπληρωματικά εργαλεία, παράλληλα με τις παραδοσιακές θεραπευτικές μεθόδους, ώστε οι χρήστες να απολαμβάνουν μια ολοκληρωμένη και ολιστική προσέγγιση στη φροντίδα της ψυχικής τους υγείας.
Βιβλιογραφία
- Cyber Security International Institute (CSIi). (2023). Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στην ψυχική υγεία. Ανακτήθηκε από: https://www.csii.gr/ai-kai-psychiki-ygeia-kainotomia-i-proklisi/
- Andersson, G., & Titov, N. (2014). “Internet-delivered psychological treatments.”. Annual Review of Clinical Psychology. , pp. 10, 1-25.
- Cuijpers, P., Karyotaki, E., & Weitz, E. (2016). “Internet-based interventions for mental health in children and adolescents.”. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry , pp. 55(1), 6-13.
- Fitzgerald, C., & O’Reilly, M. (2022). “Exploring the use of chatbots in mental health: A systematic review.”. Journal of Affective Disorders. , pp. 314, 45-53.
- Fitzpatrick, K., Darcy, A., & Vierhile, M. (2017). “Delivering behavioral health care via smartphone: An exploration of features, use, and barriers to adoption.”. Journal of Technology in Behavioral Science. , pp. 2(4), 182–188.
- Β., Ι. (2024, November 16). ιατροnet. Retrieved November 27, 2024, from E-Mental Health: Μπορούν τα chatbots και το ΑΙ να αντικαταστήσουν τον ψυχίατρο; Ανακτήθηκε από: https://www.iatronet.gr/article/129157/emental-health-mporoyn-ta-chatbots-kai-to-ai-na-antikatasthsoyn-ton-psyhiatro
- Κατσιαβού, Ε. (2023). AI Chatbots στην Ψυχική Υγεία: Υποσχέσεις και προκλήσεις. Επιστημονικό Συνέδριο ΑΠΘ: Ψηφιακή Υγεία και Τεχνητή Νοημοσύνη. Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
- Μπουλταδάκης, N., & Κουτουράτσος, Γ. (2023). Τεχνητή Νοημοσύνη και Τηλεϊατρική: Εφαρμογές και Ηθικά Ζητήματα. Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχιατρικής. Ανακτήθηκε από: https://www.psychiatric-conference.gr/.
Αρχισυνταξία: Ζωγραφιά Πουγάτσια
Επιμέλεια άρθρου: Τυρλή Αικατερίνη
