Προϊόντα ομορφιάς και εφηβεία: Πώς επιδρούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην αγορά τους;

Είναι γεγονός πως η εφηβεία αποτελεί μια περίοδο όπου σημειώνονται μεγάλες αλλαγές – σωματικές, κοινωνικές και συναισθηματικές – και το άτομο εισέρχεται σε ένα νέο κεφάλαιο της ζωής του, όπου οι προτεραιότητες διαφοροποιούνται. Για παράδειγμα, δημιουργούνται ανάγκες για κατανάλωση προϊόντων που δεν επιθυμούσαν μέχρι πρότινος, π.χ. καλλυντικά και προϊόντα ομορφιάς. Αυτό συμβαίνει διότι ξεκινάει η φροντίδα του προσώπου ή/και του σώματος. Τα έφηβα κορίτσια παρουσιάζουν την τάση για αγορά προϊόντων περιποίησης προσώπου εφόσον φαίνεται να επηρεάζονται περισσότερο από το κοινωνικό περιβάλλον παρά από τις ίδιες τις ανάγκες τους. Σύμφωνα με τους Sutinah & Putri (2024), η χρήση τους ενισχύει την αυτοεκτίμηση και το αίσθημα κύρους απέναντι στους συνομηλίκους.

Η επίδραση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης 

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των καταναλωτικών προθέσεων και συμπεριφορών. Πριν από την ευρεία διάδοσή τους, η γνώση των εφήβων γύρω από την αισθητική ήταν πολύ περιορισμένη και κατ’ επέκταση δεν κατανάλωναν ανάλογα προϊόντα. Εντούτοις, οι διαφημίσεις, οι κριτικές καθώς και η προώθησή τους μέσα από πρόσωπα με επιδραστικότητα (influencers) επηρεάζουν και διαμορφώνουν τις καταναλωτικές τάσεις τους.

Ο αλγόριθμος όπως αυτός σχηματίζεται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μοιάζει να «αντιλαμβάνεται» αυτό που οι χρήστες χρειάζονται (Morris, 2020). Συγκεκριμένα, αν οι έφηβες αναζητήσουν προϊόντα περιποίησης δέρματος για την ακμή, ο αλγόριθμος της εφαρμογής θα σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο προκειμένου να εντείνει το ενδιαφέρον των κοριτσιών προβάλλοντας εικόνες και βίντεο άλλων χρηστών με αψεγάδιαστο πρόσωπο που έχουν ήδη το προϊόν με σκοπό να πεισθούν για την αποτελεσματικότητά του. Σε αυτό το σημείο βέβαια χρειάζεται να προστεθεί πως κατά τη διάρκεια της πανδημίας εξαιτίας της αυξημένης χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης παρατηρήθηκαν μεταβολές στις συνήθειες περιποίησης προσώπου/σώματος των κοριτσιών (Joshi et al., 2022). Για να καταστεί σαφής η επίδραση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη βιομηχανία ομορφιάς, αρκεί μόνο να αναφερθεί πως το hashtag #skincareroutine έχει 77,3 δισεκατομμύρια προβολές στο TikTok, ενώ το #preventativebotox 59,7 εκατομμύρια αντίστοιχα.

Όπως γράφεται στο CNN (2024), προοδευτικά όλο και νεαρότερης ηλικίας χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μοιράζονται βίντεο ή ιστορίες με μυστικά που αφορούν την αντιγήρανση. Σε ανάρτηση που έχει αφαιρεθεί από γνωστή πλατφόρμα, μία έφηβη 14 ετών μοιράζεται με τους χιλιάδες ακόλουθους της τη δική της ρουτίνα περιποίησης προσώπου, η οποία περιλάμβανε πληθώρα προϊόντων ενυδάτωσης και αντιγήρανσης, την οποία όπως η ίδια ανέφερε «ξεκίνησε να κάνει όταν ήταν 12 ετών».

Συμπεραίνεται πως ο τρόπος με τον οποίο τα μέσα προβάλλουν τα πρότυπα ομορφιάς, όπως την απουσία ακμής ή άλλων ατελειών στο πρόσωπο, το καθαρό και λαμπερό δέρμα κλπ. ενισχύουν την ανασφάλεια των κοριτσιών. Συμπληρωματικά και γενικότερα, οι φωτογραφίες με ατέλειες αποτελούν πηγή άγχους και συναισθηματικής δυσφορίας, το οποίο ωθεί στην αναζήτηση προϊόντων ή/και υπηρεσιών κοσμητικής δερματολογίας με απώτερο στόχο τη βελτίωση της εξωτερικής εμφάνισης.

Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η συγκεκριμένη συμπεριφορά των εφήβων;

Η κατάσταση θα συνεχίσει να υφίσταται, αν δεν ληφθούν απαραίτητα μέτρα που να προστατεύουν τις έφηβες. Αρχικά, πρέπει να γίνει κατανοητό πως οι δερματολογικές ανάγκες ποικίλουν και η προτεινόμενη περιποίηση ενδεχομένως να μην λειτουργήσει το ίδιο για όλους. Επίσης, είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπόψη πως οι παρεχόμενες πληροφορίες δίνονται από άτομα που δεν έχουν την αντίστοιχη ειδίκευση (π.χ. δερματολόγοι). Για τον λόγο αυτό, οι δερματολόγοι οφείλουν να ενημερώνονται, να εκπαιδεύονται και να διαχειρίζονται τις τρέχουσες τάσεις και τις πιθανές συνέπειες ώστε να αποτρέπουν τα έφηβα κορίτσια από την υιοθέτηση πρακτικών που ίσως αποδειχθούν επικίνδυνες για την υγεία του δέρματός τους (McCoy et al., 2024).

Από την άλλη, άκρως βοηθητική είναι και η συμβολή της οικογένειας. Η ανοιχτή επικοινωνία γονέων – εφήβων, όπου ενισχύει την κριτική σκέψη και ικανότητα των δεύτερων, μπορεί δώσει στις έφηβες το «φίλτρο» που χρειάζονται για να αξιολογούν τη ρεαλιστικότητα του περιεχομένου στο οποίο εκτίθενται. Ακόμη, δεδομένου ότι η εφηβεία είναι μια κατ’ εξοχήν περίοδος αναζήτησης ταυτότητας, είναι σημαντικό οι γονείς να δώσουν την ευκαιρία και τον χρόνο για να συζητήσουν για ζητήματα ταυτότητας και άλλα υπαρξιακά ερωτήματα που μπορεί να απασχολούν τις έφηβες. Τέλος, η εμπλοκή σε εξωσχολικές δραστηριότητες μπορεί να έχει διττό όφελος. Αφενός μειώνεται η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και αφετέρου αυξάνεται η συναναστροφή με άλλους συνομηλίκους που μοιράζονται παρόμοιους προβληματισμούς.

Συνοψίζοντας, φαίνεται πως ζούμε σε μια εποχή όπου η όμορφη εξωτερική εμφάνιση έχει αρκετή σημασία, ειδικά όσον αφορά την παρουσία μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι έχουμε την τάση συνεχώς να δημοσιεύουμε εικόνες, να κοινοποιούμε ή να ανακοινοποιούμε, είτε να τις διαγράφουμε αν δεν μας αρέσουν πια (McCabe et al., 2020). Επομένως, τίθεται το εξής ερώτημα: «Πώς μπορούμε ως ενήλικες να βοηθήσουμε τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν ότι αυτό που μετράει είναι η εσωτερική ομορφιά, όταν η ίδια μας η στάση υπηρετεί τις επιταγές των εκάστοτε προτύπων ομορφιάς;». Τροφή για σκέψη.

Βιβλιογραφία

1. Holly, T. (2024, January 21). Opinion: Teen obsession with skin care products isn’t a trend, it’s a warning sign. CNN. Retrieved from https://edition.cnn.com/2024/01/18/opinions/sephora-kids-skin-care-teen-craze-thomas/index.html
2. Joshi, M., Korrapati, H., Reji, F., Hasan, A., & Kurudamannil, R. A. (2022). The Impact of Social Media on Skin Care: A Narrative Review. Lviv Clinical Bulletin, 1(37), 85-96. https://doi.org/10.25040/lkv2022.01-02.085
3. McCabe, M., de Waal Malefyt, T., & Fabri, A. (2020). Women, makeup, and authenticity: Negotiating embodiment and discourses of beauty. Journal of Consumer Culture, 20(4), 656-677. https://doi.org/10.1177/1469540517736558
4. McCoy, K., Class, M. M., Ricles, V., Wagoner, G., Cross, D., Trautz, A., & Krakowski, A. C. (2024). Kids These Days: Social Media’s Influence on Adolescent Behaviors. Journal of Clinical and Aesthetic Dermatology, 17(5), 40-42.
5. Morris, J. (2020). Simulacra in the age of social media: Baudrillard as the prophet of fake news. Journal of Communication Inquiry, 45(4), 319-336. https://doi.org/10.1177/019685992097715
6. Sutinah, & Putri, N. (2024). Consumptive Behavior of Urban Adolescent Girls in Using Skincare Products. Journal of International Women’s Studies, 26(4). https://vc.bridgew.edu/jiws/vol26/iss4/6

Επιμέλεια άρθρου: Τυρλή Αικατερίνη