Οι σχέσεις διαδραματίζουν θεμελιώδη ρόλο στην ανθρώπινη ύπαρξη, επηρεάζοντας σημαντικά την ψυχολογική ευημερία, την κοινωνική ανάπτυξη και την προσωπική ανάπτυξη ενός ατόμου. Από την αρχή της ζωής μας, οι δεσμοί που δημιουργούμε με τους γονείς μας θέτουν τις βάσεις για όλες τις μελλοντικές μας αλληλεπιδράσεις. Ως τα πρώτα και πιο σημαντικά πρόσωπα στη ζωή μας, οι γονείς διαμορφώνουν βαθιά την αυτοαντίληψη μας, την κατανόησή μας για τον κόσμο και την ικανότητά μας να συνδεόμαστε και να επικοινωνούμε με τους άλλους. Μέσω της υποστήριξής τους, της αγάπης και της καθοδήγησής τους, οι γονείς όχι μόνο προάγουν τη συναισθηματική ασφάλεια στα παιδιά τους αλλά συμβάλλουν, επίσης, στην ανάπτυξη της κοινωνικής τους ταυτότητας και στην ικανότητά τους να καλλιεργούν υγιείς σχέσεις στο μέλλον.
Η σχέση με τους γονείς από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας
Η σχέση με τους γονείς μας είναι καθοριστική για την ανάπτυξή μας και για την ψυχική μας υγεία καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Στην ψυχολογία, οι δεσμοί που δημιουργούνται μεταξύ γονέων και παιδιών έχουν μελετηθεί εκτενώς μέσω της θεωρίας των δεσμών (attachment theory), που αναπτύχθηκε από τον ψυχολόγο John Bowlby τη δεκαετία του 1950 και επεκτάθηκε από τη Mary Ainsworth (1991). Επιπλέον, μελέτες που παρακολουθούν τα άτομα από την παιδική τους ηλικία μέχρι την ενήλικη ζωή τους έχουν δείξει ότι οι πρώιμοι δεσμοί με τους γονείς σχετίζονται με την ικανότητα των ενηλίκων να δημιουργούν και να διατηρούν υγιείς σχέσεις.
Σύμφωνα με τη θεωρία, οι βασικοί τύποι δεσμών που αναπτύσσουν τα παιδιά με τους γονείς τους είναι οι εξής:
- Ασφαλής δεσμός: Το παιδί αισθάνεται ασφαλές και εμπιστεύεται τους γονείς του, που ανταποκρίνονται στις ανάγκες του. Αυτή η σχέση επιτρέπει στο παιδί να εξερευνά τον κόσμο και να δημιουργεί υγιείς σχέσεις αργότερα στη ζωή του (Bowlby, 1980).
- Ανασφαλής-αποφευκτικός δεσμός: Το παιδί αποφεύγει τη συναισθηματική εγγύτητα με τους γονείς, καθώς οι γονείς είναι συνήθως συναισθηματικά αδιάφοροι. Αυτός ο τύπος δεσμού επηρεάζει τη δυσκολία συναισθηματικής σύνδεσης αργότερα.
- Ανασφαλής-ανησυχητικός δεσμός: Το παιδί αναζητά συνεχώς την επιβεβαίωση από τους γονείς, αλλά δεν είναι σίγουρο αν θα τη λάβει, λόγω ασυνεπών και ασταθών συμπεριφορών από τους γονείς. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική ανάγκη για συναισθηματική επιβεβαίωση στις μετέπειτα σχέσεις.
- Ανασφαλής-διαταραγμένος δεσμός: Το παιδί βιώνει σύγχυση και φόβο εξαιτίας των ασταθών ή κακοποιητικών συμπεριφορών των γονέων. Αυτή η αστάθεια επηρεάζει την ικανότητα του παιδιού να δημιουργήσει υγιείς σχέσεις (Cole & Cole, 2011).
Η γονεϊκότητα και οι τύποι δεσμού
Αυτή η μελέτη που έγινε από τον Gregor Mendel το 1856-1863, εξετάζει τη συμμετοχή των γονέων (μητέρες και πατέρες) στη διαμόρφωση του δεσμού με τα παιδιά τους. Οι γονείς παίζουν κρίσιμο ρόλο στη συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού:
- Η μητέρα έχει συνήθως μεγαλύτερη επιρροή στις πρώιμες αναπτύξεις του δεσμού λόγω της συχνής αλληλεπίδρασης με το παιδί.
- Ο πατέρας επίσης παίζει σημαντικό ρόλο, ιδιαίτερα όταν αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στην καθημερινή φροντίδα και την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης του παιδιού.
- Ο δεσμός του πατέρα μπορεί να έχει διαφορετική φύση και επίδραση, αλλά είναι εξίσου σημαντικός για την ψυχολογική υγεία του παιδιού.
Η σημαντικότητα των σχέσεων με τους γονείς μας και η επίδραση τους στις μετέπειτα σχέσεις μας
Οι γονείς που παρέχουν υποστήριξη και θετική ενίσχυση, η επιβράβευση της προσπάθειας και η αναγνώριση των συναισθημάτων, μας βοηθούν να αναπτύξουμε ισχυρή αυτοεκτίμηση. Με αυτόν τον τρόπο στην ενήλικη ζωή, είμαστε πιο ικανοί να αναγνωρίσουμε την αξία μας και να απαιτούμε σεβασμό σε προσωπικές σχέσεις (Davidson, 1992). Αν οι γονείς είναι αυστηροί ή επικριτικοί, ή αν δεν δείχνουν αγάπη και αποδοχή, μπορεί να νιώσουμε ότι δεν αξίζουμε να αγαπηθούμε ή να σεβαστούμε. Αυτό συχνά οδηγεί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και μπορεί να μας κάνει πιο επιρρεπείς σε τοξικές σχέσεις ή σε σχέσεις όπου αναζητούμε συνεχή επιβεβαίωση.
Η θεωρία του δεσμού δείχνει, επίσης, ότι μπορούμε να αναδομήσουμε τα συναισθηματικά μοντέλα που έχουμε από την παιδική ηλικία μέσω των ενήλικων σχέσεων μας (Craig & Baucum, 2007). Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να:
- Θεραπεύσουμε τραύματα: Οι υγιείς, υποστηρικτικοί σύντροφοι μπορούν να μας βοηθήσουν να ξεπεράσουμε παλιές πληγές από την παιδική ηλικία και να μάθουμε νέους τρόπους αλληλεπίδρασης.
- Αναπτύξουμε υγιή μοντέλα: Αν συνειδητοποιήσουμε τη σύνδεση μεταξύ των πρώιμων σχέσεων και των μελλοντικών μας σχέσεων, μπορούμε να προσπαθήσουμε να χτίσουμε σχέσεις που βασίζονται στην εμπιστοσύνη, την αλληλοεκτίμηση και την ανοιχτή επικοινωνία.
Ένα χρήσιμο tip: Να αναγνωρίζoυμε τα μοτίβα που επηρεάζουν τις σχέσεις μας και να προσπαθούμε να επικοινωνούμε ανοιχτά με τους άλλους για να χτίσουμε πιο υγιείς συνδέσεις!
Βιβλιογραφία:
- Ainsworth, M.D.S. (1991). Attachment and other af-fectional bonds across the life cycle. In C.M.Parkes, J. Stevenson-Hinde, & P. Marris (Eds.), At-tachment across the life cycle (pp. 33-51). NewYork: Routledge.
- Bowlby, J. (1980). Attachment and Loss: Vol. III. Loss.NΥ: Basic Books.
- Cole, Μ. & Cole, S. (2011). « Η ανάπτυξη των παιδιών». Αθήνα: Guterberg.
- Craig, G. & Baucum, D. (2007), «Η ανάπτυξη του ανθρώπου». Αθήνα:
Παπαζήση. - Davidson, R. J. (1992). Emotion and affective style. Psychological Science, 3, 39-43.
Επιμέλεια άρθρου: Τυρλή Αικατερίνη
