Πολλοί άνθρωποι περιμένουν με ανυπομονησία τα Χριστούγεννα όλο το χρόνο, διότι, όπως δηλώνουν, αλλάζει η ψυχολογία τους προς το καλύτερο. Συγκεκριμένα, μερικοί ανυπομονούν να στολίσουν όσο πιο νωρίς γίνεται για τα Χριστούγεννα, καθώς, όπως πιστεύουν, αυτή η τόσο απλή πράξη αποτελεί ένα φυσικό και θεραπευτικό εργαλείο για τη διατήρηση της ψυχικής τους ευεξίας. Πράγματι, έχει αποδειχθεί ότι το στόλισμα για τα Χριστούγεννα αυξάνει σημαντικά τα επίπεδα της ντοπαμίνης, δηλαδή της ορμόνης (νευροδιαβιβαστή) της ευτυχίας, ενισχύοντας έτσι αισθητά τα επίπεδα της χαράς αλλά και της φιλικής διάθεσης των ανθρώπων που στολίζουν νωρίτερα συγκριτικά με άλλους (Werner et al., 1989). Ενδεικτικά, όπως υποστηρίζει η Δρ. Deborah Serani, καθηγήτρια Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Adelphi, η διακόσμηση των γιορτών πυροδοτεί μία νευροβιολογική αλλαγή, η οποία είναι καίρια για την ψυχική και σωματική ευεξία. Με το να υιοθετούμε, λοιπόν, στη ζωή μας την απλή συνήθεια να διακοσμούμε νωρίτερα, επεκτείνουμε ταυτόχρονα και τον χρόνο για να απολαμβάνουμε αυτά τα οφέλη. Η Δρ. Serani εξηγεί ότι αυτό συμβαίνει, επειδή εισάγοντας νέα αισθητηριακά ερεθίσματα, όπως είναι τα λαμπάκια, νέα χρώματα και ήχους – σε ένα ήδη συνηθισμένο περιβάλλον (π.χ. σπίτι) – διεγείρουμε σημαντικά τις αισθήσεις και, κατ’ επέκταση, ολόκληρο το ψυχικό μας όργανο (Johnson, 2020).
Εντούτοις, αυτή η “ένταση” που ανακύπτει πολλές φορές, κυρίως τα Χριστούγεννα, από όλα αυτά τα ποικίλα αισθητηριακά ερεθίσματα (λαμπάκια, μουσική, ήχοι, πολυκοσμία, κίνηση), μπορεί να αποτελέσει μία εξαιρετικά στρεσογόνο κατάσταση, ειδικά για κάποιους ανθρώπους που πιθανόν να υποφέρουν από χρόνιο στρες, διαταραχές άγχους, διαταραχές διάθεσης ή κάποιου άλλου είδους ψυχοπαθολογία. Πράγματι, η βιβλιογραφική έρευνα των Sansone & Sansone (2011), ανέδειξε ότι υπάρχει αύξηση σε ορισμένους τύπους ψυχοπαθολογίας κατά τη διάρκεια των διακοπών, όπως η επιδείνωση της διάθεσης και οι θάνατοι που σχετίζονται με το αλκοόλ. Παρ’ όλα αυτά, φαίνεται να υπάρχει και μείωση κατά τη διάρκεια των διακοπών, στη συνολική χρήση των ψυχιατρικών υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης και των εισαγωγών, στη συμπεριφορά του αυτοτραυματισμού και στις απόπειρες/αυτοκτονίες. Συμφωνά με αυτά τα δεδομένα, λοιπόν, τα Χριστούγεννα φαίνεται να έχουν γενικότερα μια προστατευτική επίδραση σε πολλές μορφές ψυχοπαθολογίας, με εξαίρεση τις διαταραχές της διάθεσης και τις δηλητηριάσεις που σχετίζονται με το αλκοόλ.
Αναμφίβολα, την περίοδο των Χριστουγέννων υπάρχει μία πρόσθετη πίεση από τις οικονομικές ανησυχίες και τα συναισθήματα της ενοχής, διότι πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν οικονομικά στην αγορά των δώρων για τα παιδιά και τα αγαπημένα τους πρόσωπα – όπως και σε άλλα συναφή έξοδα, που συνδέονται με αυτή την εποχή του χρόνου. Ένας ακόμη μη αμελητέος στρεσογόνος παράγοντας είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που σαφώς διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην επιδείνωση του άγχους κατά την περίοδο των γιορτών, καθώς οι περισσότεροι άνθρωποι πέφτουν στην παγίδα της σύγκρισης του εαυτού τους με τις φαινομενικά «τέλειες» ημέρες των Χριστουγέννων διάσημων ή άλλων προτύπων, που σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να μην ανταποκρίνονται καν στην πραγματικότητα. Όμως, κάνοντας αυτό, συχνά πέφτουν στην παγίδα της σύγκρισης και αρχίζουν να αισθάνονται αποτυχημένοι και λίγοι, μιας και οι ίδιοι δεν κατάφεραν να περιτριγυριστούν από τα καλύτερα στολίδια, δέντρα, φαγητό ή δώρα.
Tips “επιβίωσης” για τα Χριστούγεννα :
Σε περίπτωση, λοιπόν, που αισθάνεστε κάτι από τα παραπάνω, υπάρχουν κάποια απλά πράγματα που μπορείτε να εφαρμόσετε, ανάλογα με τις ανάγκες σας, ώστε να διαχειριστείτε το άγχος των Χριστουγέννων, αλλά και τις οποιεσδήποτε πιέσεις που πιθανόν να αντιμετωπίζετε και σχετίζονται με την περίοδο αυτή. Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία, λοιπόν, είναι να μην παραβλέπετε τυχόν σημάδια ή να προσπαθείτε να αγνοείται τα συναισθήματά σας. Αντίθετα, μπορείτε να δοκιμάσετε να εφαρμόσετε κάποιες από τις παρακάτω συμβουλές που θα σας βοηθήσουν να διαχειριστείτε αποτελεσματικά τα αρνητικά συναισθήματα που ενδεχομένως ανακύπτουν αυτή τη περίοδο και να εστιάσετε έτσι περισσότερο στη φροντίδα του εαυτού σας.
- Μικρές αλλαγές στο χώρο … μεγάλες αλλαγές στη ψυχολογία! Όπως ήδη αναφέρθηκε, οι μικρές αλλαγές αλλά και οι απλές προσθήκες (π.χ. σε χρώματα, ήχους) σε έναν συνηθισμένο χώρο, αποτελούν νέα αισθητηριακά ερεθίσματα και μπορούν να φέρουν θετική επίδραση στη ψυχολογία. Επομένως, ακόμη και αν δε σας αρέσουν τα Χριστούγεννα, μπορείτε να αγοράσετε ή να φτιάξετε κάτι καινούριο που θα τοποθετήσετε στο χώρο σας, και αυτή η τόσο απλή κίνηση, όχι μόνο θα αλλάξει αισθητά το χώρο, αλλά και τη διάθεσή σας!
- Επιδιώξτε περισσότερο την παρέα των άλλων. Ακόμη και αν νιώθετε ότι θέλετε να μένετε μόνοι, πιέστε λίγο παραπάνω τον εαυτό σας να πάτε σε αυτό το πάρτι/ρεβεγιόν που είστε καλεσμένοι ή έστω προτείνετε σε ένα φίλο να πάτε για μία ζεστή σοκολάτα ! Αυτό θα έχει θετικό αντίκτυπο στη διάθεσή σας και θα εξαλείψει σε ένα μεγάλο βαθμό το αίσθημα της μοναξιάς και της απομόνωσης που ενδεχομένως να αισθάνεστε αυτές τις μέρες. Εάν, ωστόσο, δεν επιθυμείτε καμία κοινωνική συναναστροφή, προσπαθήστε τουλάχιστον να βγαίνετε από το σπίτι έστω και για μία μικρή βόλτα μία φορά τη μέρα.
- Να είστε ευγενικοί με τον εαυτό σας. Αν και μπορεί να σας βοηθήσει να βρίσκεστε με άλλους, είναι σημαντικό να μην κατακλύζετε τον εαυτό σας με καταστάσεις, στις οποίες μπορεί “να αισθάνεστε υποχρεωμένοι” να είστε χαρούμενοι. Προσπαθήστε να μην απομονώνεστε συνέχεια, αλλά να θυμάστε ότι είναι εντάξει να βάζετε τον προτεραιότητα τον εαυτό σας. Μην αισθάνεστε ότι πρέπει να κάνετε όλα όσα οι άλλοι περιμένουν από εσάς! Προσπαθήστε λοιπόν αυτές τις γιορτές, να θέσετε πιο σαφή και διακριτά όρια. Να ακούτε περισσότερο τις ανάγκες σας και φυσικά να τις βάζετε πάνω από τις προσδοκίες των άλλων!
- Φτιάξτε μόνοι σας τα δώρα φέτος. Οι χρηματικές ανησυχίες μπορούν να έχουν μεγάλο αντίκτυπο στη ψυχική υγεία, ειδικά τις μέρες των Χριστουγέννων, όπου τα έξοδα είναι σαφώς αυξημένα. Αναλυτικότερα, το αναδυόμενο στρες σχετικά με τα οικονομικά σας ζητήματα είναι πιθανόν να αυξήσει την ανησυχία, την αμηχανία αλλά και το θυμό σας, ιδίως τα Χριστούγεννα, επηρεάζοντας έτσι σημαντικά και την συνολικότερη αυτοεκτίμησή σας. Εάν, λοιπόν, δεν μπορείτε να ανταπεξέρθετε οικονομικά στην αγορά των δώρων για τους αγαπημένους σας ή η σκέψη και μόνο σας αγχώνει, δοκιμάστε φέτος τα Χριστούγεννα να φτιάξετε μόνοι σας δώρα (π.χ. κατασκευές κοσμημάτων), ή ακόμη και να προγραμματίσετε ως δώρο σε κάποιον μία δραστηριότητα που μπορείτε να κάνετε μαζί. Αυτοί οι εναλλακτικοί τρόποι δώρων, πέρα από εξαιρετικά δημιουργικοί και μοναδικοί, μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για τη δημιουργία αξέχαστων εμπειριών με τους αγαπημένους σας.
- Αποφύγετε τις συγκρίσεις στα Social Media. Αναλυτικότερα, προσπαθήστε να αποφύγετε τις συγκρίσεις των δικών σας Χριστουγεννιάτικων πλάνων με αυτά τα που βλέπετε σε διαφημίσεις και μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτά συχνά δεν αντανακλούν καν την πραγματικότητα και μπορεί να σας κάνουν να νιώσετε ανεπαρκείς, να αυξήσουν το στρες και να επηρεάσουν σημαντικά την αυτοεικόνα σας. Επομένως, ίσως και να βοηθούσε στις γιορτές να κάνετε ένα διάλειμμα από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης!
- Δείξτε περισσότερο το ενδιαφέρον σας σε συγκεκριμένους ανθρώπους, που πιθανόν να δυσκολεύονται περισσότερο αυτές τις μέρες. Δηλαδή, αν κάποιος που γνωρίζετε, δυσκολεύεται ή νιώθει μοναξιά τα Χριστούγεννα, μπορεί να σημαίνει πολλά γι’ αυτόν που σας ακούσει. Θα μπορούσατε, λοιπόν, να του τηλεφωνήσετε, να στείλετε μια κάρτα ή να κανονίσετε να περάσετε λίγο χρόνο μαζί του. Αυτός ο ποιοτικός χρόνος που θα αφιερώσετε, σίγουρα θα ωφελήσει και τις δυο πλευρές!
- Κάντε καλές πράξεις ! Διάφορες έρευνες έχουν δείξει ότι κάνοντας ακόμη και μια απλή πράξη προσφοράς προς τον συνάνθρωπο, μπορεί να έχει εξίσου σημαντική επίδραση στη βελτίωση της ψυχικής υγείας του ατόμου που προσφέρει, πέρα από αυτού που δέχεται την προσφορά.
- Εστιάστε στα θετικά ! Μιας και τα Χριστούγεννα σηματοδοτούν το τέλος του χρονολογικού έτους, πολλοί άνθρωποι τείνουν να αναπολούν τι έχουν πετύχει και τι όχι. Εάν υποφέρετε από κατάθλιψη ή χαμηλή αυτοεκτίμηση, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να επιδεινωθούν τυχόν αρνητικά συναισθήματα ανεπαρκούς επιτυχίας ή μη εκπλήρωσης στόχων. Εστιάστε, λοιπόν, στα θετικά και σε όσα πετύχατε, και βάλτε νέους, ρεαλιστικότερους στόχους που θέλετε να πετύχετε την ερχόμενη χρονιά, αφήνοντας πίσω το παρελθόν. Μία νέα χρονιά ξεκινάει!
Θα πρέπει, λοιπόν, να γίνει κατανοητό ότι τα Χριστούγεννα δεν έχουν εξίσου θετική επίδραση στη ψυχολογία κάθε ανθρώπου και, επομένως, κάποιοι άνθρωποι θα πρέπει να προσεγγίζονται με μεγαλύτερη ευαισθησία και κατανόηση κατά τη περίοδο των γιορτών. Αυτό, άλλωστε, είναι ευδιάκριτο και ανακύπτει και από την επιστημονική έρευνα, καθώς και τη σημαντική επίδραση των Χριστουγέννων σε συγκεκριμένους τύπους ψυχοπαθολογιών. Σε κάθε περίπτωση, όμως, τα καλά νέα είναι ότι υπάρχουν κάποιοι τρόποι που ο καθένας μπορεί να εφαρμόσει αλλά και να προσαρμόσει επαρκώς στις ανάγκες του, ώστε να αξιοποιήσει αυτόν το τελευταίο μήνα του έτους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Συνοψίζοντας, λοιπόν, ας προσπαθήσουμε φέτος τα Χριστούγεννα να εστιάσουμε περισσότερο στην καλλιέργεια των αξιών, όπως η ενσυναίσθηση και η προσφορά, και λιγότερο στην απόκτηση περισσότερων αγαθών, καθώς τέτοιες απλές πράξεις μπορούν να κάνουν τόσο μεγάλη διαφορά στη ψυχική μας υγεία.
Βιβλιογραφία
- Johnson, L., M (2020). Bring on the holiday cheer! Putting up holiday decor early can help boost your mental health. CNN. https://edition.cnn.com/2020/11/18/health/decorating-early-can-help-mental-health-trnd-wellness/index.html
- Sansone, R. A., & Sansone, L. A. (2011). The christmas effect on psychopathology. Innovations in clinical neuroscience, 8(12), 10–13.
- Werner, C. M., Peterson-Lewis, S., & Brown, B. B. (1989). Inferences about homeowners’ sociability: Impact of Christmas decorations and other cues. Journal of Environmental Psychology, 9(4), 279-296. https://doi.org/10.1016/S0272-4944(89)80010-6
Αρχισυνταξία : Κελεσίδη Ελένη
Επιμέλεια Άρθρου : Κελεσίδη Ελένη
