Η περιβαλλοντική ψυχολογία είναι ένα από τα πληθώρα πεδία της ψυχολογίας που έχει ως κύριο στόχο να εξετάσει την αλληλεπίδραση μεταξύ ανθρώπου και του περιβάλλοντος που τον περιβάλλει. Η σημαντικη ανάπτυξη της τεχνολογίας και των γρήγορων ρυθμών ζωής που καλείται ο καθένας να αντιμετωπίσει έχει οδηγήσει τον άνθρωπο στην απομάκρυνση του από την ίδια του την φύση. Την τελευταία 20ετία ο χρόνος αναψυχής για τον άνθρωπο έχει οδηγηθεί από την απόλαυση στη φύση ή την ύπαιθρο στο ατελείωτο σερφάρισμα στο διαδίκτυο και την παρακολούθηση ταινιών, γεγονός που έχει επιφέρει αρνητικές συνέπειες τοσο στην ποιότητα ζωής του ανθρώπου όσο και στην ψυχική του υπόσταση.
Έρευνες περιβαλλοντικών ψυχολόγων προσπαθούν να εξετάσουν τον άνθρωπο στο φυσικό του περιβάλλον και να βελτιώσουν τη σχέση του με αυτό. Ο όρος «περιβάλλον» αναφέρεται όχι μόνο στην ίδια την φύση από την οποία προέρχεται ο άνθρωπος αλλα και σε οτιδήποτε τον περιβάλλει. Είναι το σύνολο βιολογικών και κοινωνικών παραγόντων που συνδέονται άμεσα με τον άνθρωπο και την καθημερινότητα του.
Σημαντικά πλεονεκτήματα έκθεσης στη φύση
-Η ψυχολογία των χρωμάτων
Στο φυσικό περιβάλλον υπάρχουν διάφορα ερεθίσματα που επηρεάζουν άμεσα τον άνθρωπο. Μπορεί να επηρεάσουν τόσο την διάθεση του όσο και την συμπεριφορά του. Ένα από αυτά είναι τα ξεχωριστά χρώματα που την συντελούν.
Ο τρόπος με τον οποίο τα χρώματα και οι διάφορες αποχρώσεις μπορούν να μας επηρεάσουν έμμεσα είναι κάτι το οποίο συχνά μπορεί να διαφεύγει από την αντίληψη μας. Ωστόσο, η ψυχολογία του χρώματος έχει πάρει μεγαλύτερη έκταση. Είναι πλέον αναγνωρισμένο ότι τα χρώματα διεγείρουν διάφορες αισθήσεις στον εγκέφαλο του ανθρώπου. Κάθε χρώμα που επιλέγουμε δεν υποδηλώνει μόνο πράγματα για εμάς αλλά παράλληλα έχει σημαντικό αντίκτυπο, κυρίως σε χώρους όπως το γραφείο, το σπίτι κλπ όπου περνάμε αρκετό χρόνο.
Η φύση είναι γεμάτη πράσινο, γαλάζιο καθώς και άλλα ξεχωριστά φάσματα χρωμάτων. Η ψυχολογία του χρώματος έχει συσχετίσει τα χρώματα της φύσης με αρκετά πλεονεκτήματα για τον άνθρωπο. Μάλιστα έρευνες για τα χρώματα έχουν δείξει:1.Χρώματα πράσινο, μπλε: Θεωρούνται ευχάριστα, αρμονικά χρώματα που ενθαρρύνουν την χαλάρωση και την ελπίδα. Μπορούν να μειώσουν την αίσθηση πόνου (Βιβλιογραφία: Adams; Wiercioch, 2019).
2.Ανοιχτόχρωμα: Θετικά ψυχολογικά αποτελέσματα, αυξάνουν το κίνητρο για δραστηριότητα κυρίως σε γραφεία.
3. Κόκκινο, κίτρινο: Ανήκουν στα ζεστά χρώματα που μπορούν να διεγείρουν ισχυρότερα συναισθήματα αλλά όχι πάντοτε θετικά. Είναι συνδεδεμένα με τον ενθουσιασμό, την φαντασία.
Ακόμη, έρευνες έχουν δείξει ότι σε χώρους εργασίας όπου υπάρχουν φυτά και ανοιχτοί χώροι υπάρχει καλύτερη εργατική απόδωση και ικανοποίηση.
Γενικότερα, τα χρώματα μπορεί να επηρεάσουν τα συναισθήματα του ανθρώπου.
-Ήλιος και βιταμίνη D
Ένα σημαντικό προνόμιο που προσφέρει η φύση είναι η έκθεση στον ήλιο, η οποία έχει συσχετιστεί με αρκετά οφέλη για την σωματική και ψυχική μας υγεία. Ειδικότερα, μέσω του ήλιου απορροφάται η βιταμίνη D, ένα υπερόπλο της υγείας. Η συγκεκριμένη βιταμίνη συμβάλλει θετικά στο ανοσοποιητικό σύστημα, το καρδιακό και στην φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού.Η συμβολή της βιταμίνης D παίρνει αρκετές διαστάσεις σύμφωνα με μελέτες. Η χρόνια και επαρκής πρόσληψη της μπορεί να βοηθήσει στη πρόληψη σοβαρών παθήσεων, όπως π.χ η νόσος του Parkinson. Σύμφωνα με έρευνες, η βιταμίνη αυτή βοηθάει στην καλύτερη λειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος (εγκεφάλου) (Βιβλ. Groves, 2014). Ένα ακόμα ευρύτερο φάσμα ερευνών αφορά την συμβολή της βιταμίνης αυτής σε ψυχιατρικές νόσους, όπως για παράδειγμα η κατάθλιψη.
Τα οφέλη της βιταμίνης D είναι όσο ισχυρά όσο και τα προβλήματα που προκαλεί η σημαντική έλλειψή της. Η έλλειψη της μπορεί να οδηγήσει σε οστεοπόρωση καθώς είναι ικανή να ρίξει τα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα. Έχει αυξημένο κίνδυνο καρδιακών νόσων, ψυχιατρικών νόσων και αυτοάνοσων νοσημάτων. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), η έλλειψή της αποτελεί ένα από τα ευρύτερα σε έκταση προβλήματα παγκοσμίως. Στην Ευρώπη η απλή έλλειψη βιταμίνης D έχει αγγίξει το 84% (Chowdhury, 2014). Το γεγονός αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι είναι δυσεύρετη, κυρίως τον χειμώνα που οι ηλιακές ακτίνες δεν είναι τόσο έντονες όσο το καλοκαίρι. Η βιταμίνη αυτή βρίσκεται σε ελάχιστες τροφές (κρόκος αυγού, συγκεκριμένα διατριακά, σολομός κλπ), σε συμπληρώματα και κυρίως απορροφάται από τον οργανισμό μέσω του ήλιου . Για να λάβουμε την απαραίτητη ποσότητα φυσικά είναι σημαντικό να ερχόμαστε σε επαφή με τον ήλιο.
Δραστηριότητες στη φύσηΜια μελέτη έχει δείξει ότι μόνο 30 λεπτά έκθεσης στη φύση είναι αρκετά να μειώσουν την εμφάνιση καταθλιπτικών συμπτωμάτων κατα 9% (Van den Berg, 2011). Σύγχρονες μελέτες έχουν δείξει αυξημένα ποσοστά τα τελευταία χρόνια. Οι δραστηριότητες στη φύση έχουν αποδειχθεί θετικές για την αντιμετώπιση καταθλιπτικών συμπτωμάτων.Μελέτες έχουν δείξει ότι προωθούν τον ενθουσιασμό, την αίσθηση ζωντάνιας και το κίνητρο για σωματική άσκηση, περισσότερο από ότι η άσκηση στο σπίτι (Frühauf, 2016). Ακόμη, μελέτες έχουν δείξει ότι η χρόνια καθιστική ζωή στο σπίτι ή σε κλειστούς χώρους μπορεί να είναι απειλή για τον άνθρωπο. Μπορεί να μειώσει την ενέργεια του αλλά και την διάθεση του (Adan & Samson, 2011).
Ζωή στη πόλη και ζωή στη φύση
Για την βαθύτερη κατανόηση των πλεονεκτημάτων της φύσης μπορούμε να παρατηρήσουμε τις διαφορές μεταξύ κατοίκων αστικών περιοχών και κατοίκων μιας πόλης. Στους κατοίκους ευρύτερων αστικών περιοχών έχουν παρατηρηθεί χαμηλότερα επίπεδα άγχους, στρές και κατάθλιψης συγκριτικά με τους κατοίκους πόλεων (Van den berg, 2011). Η παρατήρηση αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι στις πόλεις οι κάτοικοι δεν περιβάλλονται επαρκώς από την φύση και εκτίθενται καθημερινά σε ρύπους του περιβάλλοντος (βιομηχανίες, αυτοκινητόδρομοι). Οι πόλεις παράγουν μεγαλύτερο όγκο ρυπων και αποβλήτων, πράγμα που επιφέρει αρνητικές συνέπειες, βαθύτερες από αυτές που είναι ορατά διακριτές. Διάφορα χημικά και βαρέα μέταλλα που εκκρίνονται στην ατμόσφαιρα έχουν συνδεθεί με σοβαρές παθήσεις έως και ψυχωσικά συμπτώματα (Briffa, 2020; Heinz, 2013).
Στις σύγχρονες πόλεις κυριαρχούν η πλήξη, η κοινωνικότητα, η ένταξη στους γρήγορους ρυθμούς της κοινωνίας και πολλές φορές η απομόνωση. Αφενός αυτό οδηγεί στην αλλαγή της συμπεριφοράς του ανθρώπου που μπορεί να μην είναι πάντοτε θετική. Στις αστικές περιοχές, όπου υπάρχει μεγαλύτερη έκταση της φύσης, οι ρύποι είναι λιγότεροι, συμβάλλοντας στην καλύτερη οξυγόνωση των ανθρώπων που είναι ζωτικής σημασίας για τον οργανισμό.
Είναι σημαντικό να αντλούμε κάθε προνόμιο που προσφέρει η φύση περνώντας επαρκή χρόνο σε αυτή και να μην επιβαρύνουμε το περιβάλλον καθώς αυτό ισούται με επιβάρυνση της ζωής του ίδιου του ανθρώπου, της σωματικής και παράλληλα ψυχικής του υπόστασης.
Βιβλιογραφία
1. Συγκολλίτου Έφη. (2009). Περιβαλλοντική Ψυχολογία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
2. https://www.iatronet.gr/ygeia/perivallon-ygeia/article/3255/oi-synepeies-tis-zwis-stin-poli.html
Έρευνες :
1. Adams, F. M., & Osgood, C. E. (1973). A cross-cultural study of the affective meanings of color. Journal of cross-cultural psychology, 4(2), 135-156.
2. Wiercioch-Kuzianik, K., & Bąbel, P. (2019). Color hurts. the effect of color on pain perception. Pain Medicine, 20(10), 1955-1962.
3. Groves, N. J., McGrath, J. J., & Burne, T. H. (2014). Vitamin D as a neurosteroid affecting the developing and adult brain. Annual review of nutrition, 34, 117-141.
4. Van Den Berg, A. E., & Custers, M. H. (2011). Gardening promotes neuroendocrine and affective restoration from stress. Journal of health psychology, 16(1), 3-11.
5. Frühauf, A., Niedermeier, M., Elliott, L. R., Ledochowski, L., Marksteiner, J., & Kopp, M. (2016). Acute effects of outdoor physical activity on affect and psychological well-being in depressed patients–A preliminary study. Mental Health and Physical Activity, 10, 4-9.
6. Adan, O. C., & Samson, R. A. (Eds.). (2011). Fundamentals of mold growth in indoor environments and strategies for healthy living. Springer.
7. Chowdhury, R., Kunutsor, S., Vitezova, A., Oliver-Williams, C., Chowdhury, S., Kiefte-de-Jong, J. C., … & Franco, O. H. (2014). Vitamin D and risk of cause specific death: systematic review and meta-analysis of observational cohort and randomised intervention studies. Bmj, 348, g1903.
8. Briffa, J., Sinagra, E., & Blundell, R. (2020). Heavy metal pollution in the environment and their toxicological effects on humans. Heliyon, 6(9), e04691.
9. Heinz, A., Deserno, L., Reininghaus, U., 2013. Urbanicity, social adversity and psychosis. World Psychiatry 12 (3), 187–197. http://dx.doi.org/10.1002/wps.20056
