“Overthinking”: Η υπερανάλυση των πραγμάτων και πως επηρεάζει την καθημερινότητα μας

Οι άνθρωποι πολλές φορές τείνουμε να σκεφτόμαστε πράγματα και καταστάσεις που συμβαίνουν άλλοτε στην καθημερινότητα μας ή άλλοτε γεγονότα που έχουν συμβεί παλαιότερα και δημιουργούν την υπερανάλυση πάνω σε αυτά. Μικρές καθημερινές συνομιλίες, γεγονότα που μας έχουν στιγματίσει, αποφάσεις που θέλουμε να πάρουμε, ακόμα και καταστάσεις που μπορεί να έχουν συμβεί σε κοντινούς μας, είναι κάποιοι λόγοι που ο ανθρώπινος νους δημιουργεί το λεγόμενο “overthinking”.

Τι σημαίνει ο όρος “overthinking”;

Η υπερβολική σκέψη, που συχνά αναφέρεται ως «overthinking», περιγράφει την τάση να μένει κανείς υπερβολικά σε ένα συγκεκριμένο θέμα, πρόβλημα ή κατάσταση. Αυτή η τάση μπορεί μερικές φορές να οδηγήσει σε συναισθήματα άγχους και αβεβαιότητας, και μπορεί να εμποδίσει την αποτελεσματική λήψη αποφάσεων. Αντί να κάνουμε μια απλή αξιολόγηση και να προχωρήσουμε, η υπερανάλυση μπορεί να οδηγήσει σε έναν κύκλο επανεξέτασης των σκέψεων, χωρίς να καταλήξουμε σε λύσεις, κάτι που μπορεί τελικά να συμβάλει σε αυξημένη σύγχυση ή άγχος (Beck, 2011). Τα άτομα που τείνουν να υπεραναλύουν μια κατάσταση μπορεί να αισθάνονται άγχος για το μέλλον ή να μαντεύουν τις αποφάσεις τους, κάτι που μερικές φορές μπορεί να οδηγήσει σε αποφυγή ή αναβλητικότητα. Επιπλέον, η υπερανάλυση είναι πιθανό να προκαλέσει δυστυχία, άγχος, κατάθλιψη και άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας. Τα προβλήματα ψυχικής υγείας μπορεί να σχετίζονται με πολλούς παράγοντες όπως ο μηρυκασμός, η κατάθλιψη, η ανησυχία κ.λ.π (Bandura, 1986).

Μελέτες έχουν δείξει ότι η υπερβολική σκέψη μπορεί να επιδεινώσει τα συναισθήματα αβεβαιότητας και μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη ή επιδείνωση αγχωδών διαταραχών, συμπεριλαμβανομένης της Γενικευμένης Αγχώδης Διαταραχής (GAD). Τα άτομα που τείνουν να υπεραναλύουν καταστάσεις μπορεί να βιώσουν αισθήματα παγίδευσης ή να βρεθούν απασχολημένοι με ανησυχίες για πιθανά αρνητικά αποτελέσματα (American Psychological Association, 2023).

Λόγοι που δημιουργούν το overthinking

Οι λόγοι που οδηγούν σε υπερσκέψη μπορεί να ποικίλλουν και συχνά συνδέονται με ψυχολογικές, συναισθηματικές και προσωπικές καταστάσεις. Κάποιοι από αυτούς είναι:

1. Βιώνοντας την ανασφάλεια: Όταν τα άτομα βρίσκουν τον εαυτό τους αβέβαιο για τις ικανότητες ή τις επιλογές τους, μπορεί να αρχίσουν να υπεραναλύουν τις καταστάσεις τους σε μια προσπάθεια να διασφαλίσουν ότι λαμβάνουν τις καλύτερες αποφάσεις και αποφεύγουν πιθανά λάθη. Αυτή η αίσθηση ανασφάλειας μπορεί να ενισχύσει τις σκέψεις τους και μπορεί να οδηγήσει σε έναν δύσκολο κύκλο.
2.  Ανησυχία για την αποτυχία ή την απόρριψη: Ανησυχίες για μη ανταπόκριση στις προσδοκίες ή αποδοχή από τους άλλους μπορεί να σας οδηγήσει να σκεφτείτε υπερβολικά και να σκεφτείτε πώς θα γίνουν αντιληπτές οι πράξεις σας ή πώς θα μπορούσαν να ανταποκριθούν οι άλλοι (Judge, Erez & Bono, 1998).
3. Ανησυχίες για το μέλλον: Η υπερβολική σκέψη συνδέεται συχνά με ανησυχίες σχετικά με το τι βρίσκεται μπροστά, που συχνά εκδηλώνεται με σκέψεις όπως “Και αν…;” ή “Τι βήματα μπορώ να κάνω για να αποτρέψω το χειρότερο σενάριο;” Τέτοιες αντανακλάσεις μπορούν να οδηγήσουν σε συναισθήματα άγχους και ανησυχίας, ωθώντας το άτομο να μηρυκάζει υπερβολικά.
4. Άγχη και πιέσεις από εξωτερικούς παράγοντες: Παράγοντες όπως η πίεση από την εργασία, οι οικογενειακές υποχρεώσεις ή οι κοινωνικές σχέσεις, μπορεί να δημιουργήσουν ένα αίσθημα πίεσης που εντείνει την υπερσκέψη, καθώς το άτομο προσπαθεί να ελέγξει ή να προβλέψει το αποτέλεσμα αυτών των εξωτερικών πιέσεων.

Πώς μπορώ να ελαττώσω την υπερανάλυση;

Αυτή η ερώτηση κατακλύζει τα άτομα που παλεύουν με το overthinking και προσπαθούν να βρουν τρόπους και λύσεις ώστε να επαναφέρουν την ψυχική τους ηρεμία. Ευτυχώς, υπάρχουν αρκετές εποικοδομητικές στρατηγικές που μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της υπερβολικής ανάλυσης και να καθοδηγήσουν τις σκέψεις μας προς πιο υγιείς και παραγωγικές κατευθύνσεις.

• Αντικατάσταση αρνητικών σκέψεων με θετικές ή πιο ρεαλιστικές.
• Ανάπτυξη συνειδητότητας (mindfulness): Η πρακτική της συνειδητότητας βοηθά να είμαστε πιο παρόντες στη στιγμή, αντί να χανόμαστε σε μελλοντικές ανησυχίες ή αναλύσεις του παρελθόντος (Kabat-Zinn, 2003).
• Δημιουργία λύσεων, όχι προβληματισμών: Αν συνειδητοποιήσουμε ότι αναλύουμε συνεχώς μια κατάσταση χωρίς να βρίσκουμε λύσεις, τότε, ίσως, είναι καιρός να εστιάσουμε σε πρακτικές λύσεις αντί για θεωρητικούς προβληματισμούς.
• Αναζητώντας υποστήριξη από άλλους: Η συζήτηση με κάποιον για τις σκέψεις μας μπορεί συχνά να προσφέρει σαφήνεια και να μας επιτρέψει να δούμε τις καταστάσεις από μια νέα οπτική γωνία.

Αγκαλιάζοντας την αβεβαιότητα και κατευθύνοντας την προσοχή μας στην παρούσα στιγμή, μπορούμε να το βρούμε χρήσιμο στην ανακούφιση των συντριπτικών σκέψεων, οδηγώντας σε μεγαλύτερη αίσθηση γαλήνης και βελτιωμένη ψυχική ευεξία.

Βιβλιογραφία:

1. American Psychological Association. Mindfulness meditation: A research-proven way to reduce stress. Available online at: www.apa.org/topics/mindfulness/meditation (accessed June 2023).
2. Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. NJ: Prentice Hall.
3. Beck, A.T. (2011) Cognitive Therapy of Depression. 2^nd ed. New York: Guilford Press.
4. Judge, T.A., Erez, A., & Bono, J.A. (1998). The power of being positive: The relation between positive self-concept and job performance. Human Performance, 11, 167-187.
5. Kabat-Zinn, J. (2003) “Mindfulness-Based Interventions in Context: Past, Present, and Future”. Clinical Psychology: Science and Practice. 10(2), pp.144-156.

Επιμέλεια άρθρου: Τυρλή Αικατερίνη