Από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη ψυχοθεραπεία, η σιωπή λειτουργεί ως καταλύτης για την ενδοσκόπηση και την εμβάθυνση των ανθρώπινων σχέσεων. Πρόκειται για ένα σύνθετο και πολυδιάστατο φαινόμενο, του οποίου ο ορισμός, παραμένει απαιτητικός λόγω της αμφισημίας και της λειτουργίας που μπορεί να επιτελέσει σε διαφορετικά πλαίσια (Nakane, 2012). Παρόλο που η σιωπή φαίνεται να σημαίνει απουσία ήχου και συνδέεται με την έλλειψη επικοινωνίας, υπάρχουν λεπτές και διαφορετικές έννοιες που την ερμηνεύουν.
Ήδη από τη δεκαετία του 1940, οι επιστήμονες αμφισβήτησαν την αντίληψη πως πρόκειται απλά για την απουσία λόγου. Η επίγνωση των πολλαπλών της ρόλων, έγινε εμφανέστερη τη δεκαετία του 1970. Ο Wilhelm Wundt την περιέγραψε ως τον συνδετικό κρίκο μεταξύ της εσωτερικής και εξωτερικής μας πραγματικότητας.
Στη ψυχοθεραπεία, η σιωπή δεν είναι απλώς η απουσία ομιλίας, αλλά μια ενεργή διαδικασία επικοινωνίας. Αν και η θεραπεία βασίζεται στη λεκτική επικοινωνία, η ψυχανάλυση και οι σύγχρονες ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις αναγνωρίζουν τον ρόλο της στην επικοινωνία, την ενδοσκόπηση και τη συναισθηματική επεξεργασία (Gerzi, 2022).
Η Σιωπή ως Εναλλακτική Μορφή Επικοινωνίας:
Για την ψυχοθεραπεία, αποτελεί ένα διαφορετικό τρόπο έκφρασης. Ο Khan, περιγράφει τη σιωπή, ως εργαλείο, μέσω του οποίου οι θεραπευόμενοι εκφράζουν συναισθήματα που δεν μπορούν να διατυπώσουν λεκτικά. Το πλαίσιο αυτό μπορεί να διευκολύνει την αποκωδικοποίηση των εσωτερικών διεργασιών και των συναισθηματικών αντιστάσεων μέσα στη θεραπευτική σχέση (Ogden,1994).
Σιωπή και Συναισθηματική Επεξεργασία:
Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική παράδοση, ο Freud, αντιλαμβανόνταν τη σιωπή ως αντίσταση στη θεραπεία. Ωστόσο, μεταγενέστερες θεωρίες υποστήριξαν πως, μέσω της σιωπής, επιτυγχάνεται η βαθύτερη επεξεργασία συναισθημάτων που δεν μπορούν να εκφραστούν εύκολα με λόγια. Βοηθά, δηλαδή, στην εις βάθος αναγνώριση του συναισθηματικού κόσμου και στη δημιουργία ενός αυθεντικού διαλόγου (Winnicott, 1965).
Σιωπή και Νευροπλαστικότητα:
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος λαμβάνει συνεχώς πληροφορίες, ακόμη και στις περιπτώσεις της υποτυπώδους αδράνειας, όπως είναι η σιωπή. Αναφορικά με σχετική μελέτη, κατά τη διάρκεια που το άτομο δεν ομιλεί, δίνει στον εγκέφαλο τη δυνατότητα να ανασυγκροτηθεί, ενισχύοντας έτσι την νευροπλαστικότητά του (Eagleman, 2015).
Η Σιωπή ως θεραπευτικό εργαλείο:
Η σιωπή, φυσικά, αφορά και τον ίδιο τον θεραπευτή. Η σιωπηλή παρουσία του, σε αρκετές περιπτώσεις, δημιουργεί ένα κλίμα ασφάλειας που επιτρέπει τη βαθιά ενδοσκόπηση. Μάλιστα, σύμφωνα με την θεωρία του Αναλυτικού Τρίτου, η σιωπή μπορεί να αποτελέσει την αρχή μίας γνήσιας θεραπευτικής σχέσης (Ogden,2018).
Συμπέρασμα
Η σιωπή δεν αποτελεί απλώς ένα κενό μεταξύ των λέξεων- μία παύση. Δεν είναι μια διαδικασία παθητική, αλλά μία εξίσου ενεργητική μορφή επικοινωνίας . Είναι το πλαίσιο κατά το οποίο το άτομο δίνει νόημα στις σκέψεις και τα συναισθήματά του. Πρόκειται περισσότερο για παρουσία και όχι απουσία. Είναι η στιγμή που το άτομο νιώθει ασφάλεια και αντικρίζει τον εαυτό του χωρίς φόβο, Ίσως, λοιπόν, μέσα από το θόρυβο της δικής μας σιωπής, μπορέσουμε να ανακαλύψουμε μια προσωπική αλήθεια, μια αλήθεια απαλλαγμένη από τις κοινωνικές υποταγές και προσδοκίες. Η σιωπή, κατά την θεραπεία επομένως, δεν θα πρέπει να λαμβάνεται ως εμπόδιο, αλλά ως ένα μέσο για την εις βάθος αναγνώριση των σκέψεων και των συναισθημάτων, καθώς και για τη δημιουργία μιας ουσιαστικότερης θεραπευτικής σχέσης. Η ερμηνεία της είναι σημαντικό να πραγματοποιείται με απόλυτη ενσυναίσθηση, τόσο από τη πλευρά του θεραπευόμενου όσο και του θεραπευτή, για να έχει θετικά αποτελέσματα και να μην παρερμηνεύεται. Το κείμενο αυτό, αποτελεί μία υπενθύμιση, πως η ουσιαστική κατανόηση ξεπερνά τα λόγια, και ίσως τα σημαντικότερα πράγματα στη ζωή δεν απαιτούν πάντα φωνή για να ακουστούν.
Βιβλιογραφία
Eagleman, D.(2015). The brain: The story of you. Canongate Books,2015.
Gerzi, S.(2022). WHAT DO SILENCES IN PSYCHOTHERAPY CONVEY?. Romanian Journal of Psychoanalysis/ Revue Roumain de psychanalyse, 15(2). doi:10.2478/rjp-2022-0013.
Nakane, I.(2012). Silence. The handbook of intercultural discource and communication, 158-179. doi:10.1002/9781118247273.
Ogden, T.H(2018).The analytic third: Working with intersubjective clinical facts. In The Abalytic Field ( 159-188).
Winnicott, D.(1965). The maturational processes and the facilitating environment: Studies in the theory od emotional development. The International Psycho- Analytical Library, 65, 1-276.
Αρχισυνταξία : Κελεσίδη Ελένη
Επιμέλεια άρθρου : Κελεσίδη Ελένη
