Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα του Π.Ο.Υ. (2023) το 4% του παγκόσμιου πληθυσμού πάσχει από διαταραχή άγχους, καθιστώντας την, έτσι, την πιο διαδεδομένη ψυχική διαταραχή παγκοσμίως. Συχνό επακόλουθο της διαταραχής άγχους είναι και η κρίση πανικού. Ωστόσο, για να μπορέσει κανείς να αναγνωρίσει επιτυχώς μία ενδεχόμενη κρίση πανικού που μπορεί να βιώνει, χρειάζεται να είναι ενήμερος τόσο για τα συμπτώματα που την πλαισιώνουν, όσο και για τους συνηθέστερους μύθους γύρω από αυτή.
Πώς μπορώ να καταλάβω αν πιθανόν βιώνω μια κρίση πανικού;
Καθώς, η συμπτωματολογία των κρίσεων πανικού, τείνει να συγχέεται με αυτή άλλων διαταραχών ή ασθενειών, οι ειδικοί έχουν καταλήξει σε 4 ή και περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα η ύπαρξη των οποίων μπορεί να σηματοδοτεί μία ενδεχόμενη κρίση πανικού (Substance Abuse and Mental Health Services Administration, 2016):
- ταχυκαρδία
- τρέμουλο
- εφίδρωση
- αστάθεια
- αίσθημα ζάλης
- λιποθυμία
- ρίγη
- αίσθηση δύσπνοιας
- αίσθηση πνιγμού
- ναυτία
- κοιλιακοί πόνοι
- πόνος στο στήθος
- δυσφορία
- μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα
- συναισθήματα μη πραγματικότητας
- αποπροσωποποίηση (απόσπαση απ’ τον εαυτό)
- φόβος απώλειας ελέγχου
- φόβος ότι θα τρελαθώ και/ή φόβος ότι θα πεθάνω (APA, 2013)
Επιπλέον, οι κρίσεις πανικού, τις περισσότερες φορές, είθισται να συμβαίνουν μέσα στη διάρκεια της ημέρας ή μπορεί να είναι σπανιότερες και να συμβαίνουν κάποιες φορές μέσα στο έτος. Αξιοσημείωτο γνώρισμα, δε, της διαταραχής πανικού είναι ότι οι κρίσεις συμβαίνουν χωρίς προειδοποίηση.
Πόσο διαρκεί μια κρίση πανικού;
Μια κρίση πανικού μπορεί να εκτείνεται σε διάρκεια από 5 έως και 30 λεπτά και συχνά το άτομο που τη βιώνει ιδιαιτέρως, όταν βρίσκεται σε μεγαλύτερη ηλικία, μπορεί να πιστεύει ότι παθαίνει ανακοπή ή ακόμη και εγκεφαλικό. Αυτό εξηγεί, γιατί πολλοί άνθρωποι με κρίσεις πανικού, συχνά καταλήγουν στα επείγοντα! Ωστόσο, οι σωματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις που έπονται της κρίσης, όπως η ταραχή, μπορούν να διαρκέσουν έως και μερικές ώρες.
Κρίση πανικού ή κρίση άγχους …ή μήπως είναι το ίδιο;
Συχνά, οι άνθρωποι τείνουν να συγχέουν αυτές τις δυο έννοιες, οι οποίες, στη πραγματικότητα, έχουν μια βασική διαφορά. Συγκεκριμένα, οι κρίσεις άγχους πυροδοτούνται κατά βάση από κάποιο εξωτερικό στρεσογόνο ερέθισμα και έχουν σταδιακή κλιμάκωση, εν αντιθέσει με τις κρίσεις πανικού, οι οποίες συμβαίνουν συχνά, ξαφνικά και απροσδόκητα, με ή χωρίς κάποια προφανή αιτία.
Κρίση πανικού & αίσθημα θανάτου:
Συχνά ένα κυρίαρχο συναίσθημα που χαρακτηρίζει τις κρίσεις πανικού είναι το αίσθημα, ότι το άτομο θα τρελαθεί ή ακόμη και ότι θα πεθάνει λόγω των έντονων συμπτωμάτων που βιώνει (π.χ ταχυκαρδία). Κι αυτό, όπως είναι φυσικό, ενισχύει τον πανικό της στιγμής. Αυτό εξηγεί, βέβαια, γιατί μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού που βιώνει μια έντονη κρίση πανικού αναζητά πρώτα τη βοήθεια κάποιου καρδιολόγου, ο οποίος, έπειτα από εξετάσεις που δεν δείχνουν κάτι ανησυχητικό, είθισται να τους παραπέμπει σε κάποιον ψυχολόγο ή ψυχίατρο, ο οποίος, τελικά, προβαίνει στη διάγνωση των κρίσεων πανικού. Από αυτό, λοιπόν, προκύπτει, ότι οι κρίσεις πανικού αποτελούν μάλλον μεγαλύτερη απειλή για την ψυχική, παρά για τη σωματική υγεία του ατόμου που τις βιώνει!
Από τα παραπάνω , λοιπόν , προκύπτει ότι η διάγνωση των κρίσεων πανικού σε ασθενείς με καρδιακή νόσο μπορεί να αποτελέσει μια αρκετή δύσκολη υπόθεση, δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα συμπτώματα των δυο παραπάνω (π.χ. δύσπνοια, πόνος στο στήθος κ.ά) είναι κοινά και δυνητικά μπορούν να εμφανιστούν και στις δύο περιπτώσεις. Επομένως, ο διαχωρισμός και η διάγνωσή τους μπορεί να είναι περίπλοκος, αλλά ταυτόχρονα απαραίτητος για την ψυχική ευημερία του πάσχοντα. Επομένως, για να διευκολυνθούν οι ειδικοί ψυχικοί υγείας κατά τη διάγνωση και να αποφευχθούν τυχόν λάθη, προτείνεται η παραπομπή στα καρδιολογικά ψυχολογικά συμπτώματα των διαταραχών, καθώς και στα κριτήρια DSM-5 για αυτές τις διαταραχές (American Psychiatric Association, 2013).
Ποιο φύλο “πάσχει” περισσότερο από διαταραχή άγχους;
Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα του Π.Ο.Υ., οι γυναίκες εμφανίζονται να είναι πιο ευάλωτες στη διαταραχή άγχους από του άνδρες. Αξιοσημείωτο είναι, βέβαια, ότι οι γυναίκες είναι και πιο πιθανό απ’ ό,τι οι άνδρες να ζητήσουν βοήθεια και θεραπεία από κάποιον ειδικό για τις κρίσεις τους, πιθανότατα λόγω του στίγματος. Στο ευρύτερο πλαίσιο, μόνο 1 στους 4 με διαταραχή άγχους θα αναζητήσει αρωγή σε κάποια στιγμή της ζωής του (WHO, 2023).
Η Διαταραχή Πανικού έχει συννοσηρότητα μόνο με τη Διαταραχή Γενικευμένου Άγχους;
Παρ΄ όλο που το 68% των ανθρώπων με Διαταραχή Γενικευμένου Άγχους (GAD), πάσχουν και από διαταραχή πανικού, η διαταραχή πανικού συχνά παρουσιάζει συννοσηρότητα και με άλλες συνηθισμένες διαταραχές, όπως τις διαταραχές άγχους και διάθεσης, τις ψυχώσεις, την κατάχρηση ουσιών και, αρκετά συνηθέστερα, με την αγοραφοβία (Starcevic, 2009).
45+ και κρίσεις πανικού
Οι κρίσεις πανικού σπανίως εμφανίζονται για πρώτη φορά μετά τα 45 έτη, κι αυτό είναι κάτι που φυσικά γνωρίζουν όλοι οι εξειδικευμένοι γιατροί και τους βοηθάει να διαχωρίσουν εάν ο ασθενής βιώνει απλώς μια κρίση πανικού ή μία επιληπτική κρίση, μιας και τα συμπτώματα των δυο παραπάνω συχνά ταυτίζονται. Αναλυτικότερα, έχει αποδειχθεί ότι τα συμπτώματα του άγχους κάνουν την εμφάνισή τους ήδη από την παιδική ηλικία, αλλά και την εφηβεία (Thompson et al., 2000).
Όπως προκύπτει και από τα παραπάνω, λοιπόν, οι κρίσεις πανικού αποτελούν κυρίαρχο εμπόδιο για την ψυχική ευημερία του ατόμου, αφού έστω και ασυναίσθητα, το ωθούν να ζει αδιαλείπτως μια ζωή μέσα στο φόβο μίας επερχόμενης, πιθανής κρίσης και έτσι τείνει να αποφεύγει απλές καθημερινές δραστηριότητες ή συνήθειες που ενδεχομένως να του φέρνουν ευχαρίστηση και ευτυχία στη καθημερινή του ζωή. Συνεπώς, η αναζήτηση εξειδικευμένης βοήθειας και καθοδήγησης από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας σε αυτές τις περιπτώσεις, δεν είναι απλώς απαραίτητη… αλλά αναγκαία!
Βιβλιογραφία
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425596
Starcevic,V. (2009). Anxiety Disorders in Adults: A Clinical Guide. Oxford University Press.
Substance Abuse and Mental Health Services Administration. (2016). DSM-5 Changes: Implications for Child Serious Emotional Disturbance. Substance Abuse and Mental Health Services Administration (US).
Thompson, S. A., Duncan, J. S., & Smith, S. J. (2000). Partial seizures presenting as panic attacks. BMJ (Clinical research ed.), 321(7267), 1002–1003. https://doi.org/10.1136/bmj.321.7267
World Health Organization. (2022, September 27). “Anxiety disorders.” Retrieved from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/anxiety-disorders
Αρχισυνταξία : Κελεσίδη Ελένη
Επιμέλεια Άρθρου : Κελεσίδη Ελένη