Η διατροφή και οι διατροφικές συνήθειες διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη των παιδιών. Πολλοί παράγοντες συμβάλλουν στο σχηματισμό τους, ιδιαίτερα οι ψυχολογικές επιρροές μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον. Οι γονείς επηρεάζουν καθοριστικά τη διαμόρφωση των διατροφικών συνηθειών των παιδιών τους, με αυτές τις συμπεριφορές να διαμορφώνονται συχνά από πολύ νωρίς στη ζωή τους. Ειδικότερα, η έρευνα δείχνει ότι το ψυχολογικό περιβάλλον εντός της οικογένειας, περιλαμβάνοντας το μοντέλο διατροφής, τη συναισθηματική σύνδεση με το φαγητό και τη δυναμική της οικογένειας, έχει ουσιαστική επιρροή στη διατροφική συμπεριφορά των παιδιών (Berge et al., 2020; Mahmood et al., 2021). Κατανοώντας πώς αυτοί οι ψυχολογικοί παράγοντες επηρεάζουν τις διατροφικές αποφάσεις των παιδιών, μπορούμε να δημιουργήσουμε στρατηγικές για την προώθηση υγιεινών διατροφικών προτύπων που μπορούν να διαρκέσουν μια ζωή (Mahmood et al., 2021).
Ο Ρόλος των Γονέων στο Σχηματισμό των Διατροφικών Συνηθειών των Παιδιών
Ένας από τους πιο σημαντικούς ψυχολογικούς παράγοντες στην ανάπτυξη των διατροφικών συνηθειών των παιδιών είναι ο ρόλος των γονέων ως πρότυπα για τις επιλογές τροφίμων. Η θεωρία της κοινωνικής μάθησης, που αναπτύχθηκε από τον Albert Bandura, εξηγεί ότι τα άτομα, ειδικά τα παιδιά, τείνουν να υιοθετούν συμπεριφορές που παρατηρούν στους άλλους, ιδιαίτερα σε αυθεντίες όπως οι γονείς (Bandura, 1977). Το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές όταν πρόκειται για τις διατροφικές συμπεριφορές. Τα παιδιά είναι ιδιαίτερα επιρρεπή κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους, και οι διατροφικές συνήθειες και συμπεριφορές των γονέων τους χρησιμεύουν ως πρότυπα για τις μελλοντικές διατροφικές τους συνήθειες.
Όταν οι γονείς καταναλώνουν ποικιλία θρεπτικών τροφών και ακολουθούν υγιεινές διατροφικές ρουτίνες, μπορούν να εμφυσήσουν τα ίδια πρότυπα στα παιδιά τους. Αντιθέτως, όταν οι γονείς επιλέγουν ανθυγιεινές τροφές ή επιδεικνύουν κακές διατροφικές συνήθειες, τα παιδιά τείνουν να υιοθετούν αυτές τις συνήθειες, γεγονός που μπορεί να έχει μακροχρόνιες συνέπειες. Για παράδειγμα, τα παιδιά των οποίων οι γονείς καταναλώνουν τακτικά γλυκά ή γρήγορο φαγητό, είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν προτίμηση για αυτές τις τροφές, ακόμη και στην ενήλικη ζωή τους (Berge et al., 2020).
Συναισθηματικές Συνδέσεις με το Φαγητό
Ένας άλλος σημαντικός ψυχολογικός παράγοντας που επηρεάζει τη διατροφική συμπεριφορά των παιδιών, είναι η συναισθηματική σύνδεση με το φαγητό. Σε πολλές οικογένειες, το φαγητό δεν είναι απλώς πηγή θρέψης, αλλά και συναισθηματικό εργαλείο. Για παράδειγμα, οι γονείς μπορεί να χρησιμοποιούν το φαγητό ως ανταμοιβή για καλή συμπεριφορά ή για να ανακουφίσουν το άγχος. Αυτές οι συναισθηματικές συνδέσεις με το φαγητό συχνά μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, δημιουργώντας ανθυγιεινές συνήθειες που μπορούν να οδηγήσουν σε υπερφαγία ή συναισθηματική κατανάλωση φαγητού (Farrow et al., 2015).
Όταν το φαγητό χρησιμοποιείται ως συναισθηματικό εργαλείο, τα παιδιά ενδέχεται να συνδέουν συγκεκριμένες τροφές με συναισθήματα, όπως η παρηγοριά κατά τη διάρκεια δύσκολων καταστάσεων ή η χαρά κατά τη διάρκεια εορτών. Αυτή η συναισθηματική σύνδεση μπορεί να οδηγήσει σε προβληματικές συνήθειες διατροφής, όπως υπερφαγία σε καταστάσεις άγχους ή κατανάλωση φαγητού για συναισθηματική ικανοποίηση αντί για διατροφική ανάγκη. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε περιβάλλοντα όπου το φαγητό χρησιμοποιείται ως ανταμοιβή ή για την αντιμετώπιση συναισθημάτων, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν διατροφικές διαταραχές και παχυσαρκία αργότερα στη ζωή τους (Farrow et al., 2015).
Οι γονείς μπορούν να μειώσουν τις επιπτώσεις αυτών των συναισθηματικών συνδέσεων με το φαγητό, προβάλλοντας υγιέστερες συναισθηματικές αντιδράσεις στο φαγητό. Αντί να χρησιμοποιούν το φαγητό για να αντιμετωπίσουν συναισθηματικές καταστάσεις, οι γονείς μπορούν να διδάξουν στα παιδιά να ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους αξιοποιώντας άλλα μέσα, όπως η άσκηση, η συζήτηση για τα συναισθήματα ή η ενασχόληση με χόμπι. Με αυτόν τον τρόπο, οι γονείς μπορούν να καλλιεργήσουν μια υγιή σχέση με το φαγητό, η οποία βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν ισχυρότερες και πιο θρεπτικές διατροφικές συνήθειες.
Η Δυναμική της Οικογένειας και οι Αλληλεπιδράσεις Κατά τη Διάρκεια των Γευμάτων
Η δυναμική της οικογένειας και οι αλληλεπιδράσεις κατά τη διάρκεια των γευμάτων παίζουν, επίσης, σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των διατροφικών συμπεριφορών των παιδιών. Τα οικογενειακά γεύματα προσφέρουν μια δομημένη ευκαιρία για τα παιδιά να παρατηρήσουν και να υιοθετήσουν τις διατροφικές συνήθειες των γονέων τους και των αδελφών τους. Έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά που συμμετέχουν σε τακτικά οικογενειακά γεύματα τείνουν να κάνουν πιο υγιεινές διατροφικές επιλογές, να είναι λιγότερο επιρρεπή στην παχυσαρκία και να έχουν πιο θετική σχέση με το φαγητό (Fulkerson et al., 2006). Αυτό συμβαίνει γιατί τα οικογενειακά γεύματα προσφέρουν την ευκαιρία για κοινές εμπειρίες, συζήτηση και απόλαυση ποικιλίας τροφών .
Αντίθετα, αρνητικές οικογενειακές δυναμικές γύρω από το φαγητό—όπως συγκρούσεις για το φαγητό, πίεση για κατανάλωση ή ανθυγιεινές οικογενειακές διατροφικές συνήθειες—μπορούν να οδηγήσουν σε ανθυγιεινές συνήθειες. Για παράδειγμα, όταν οι γονείς πιέζουν τα παιδιά τους να καταναλώσουν συγκεκριμένες τροφές ή χρησιμοποιούν το φαγητό ως εργαλείο ελέγχου, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αποστροφή προς το φαγητό, διαταραχές διατροφής ή προβληματική σχέση με το φαγητό (Musher-Eizenman & Holub, 2007). Μια αρνητική εμπειρία κατά το γεύμα, όπως η έμφαση στη δίαιτα ή ο περιορισμός των τροφών, μπορεί να κάνει τα παιδιά να συνδέουν το φαγητό με το άγχος ή την ενοχή, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά τις διατροφικές τους συμπεριφορές στο μέλλον (Mahmood et al., 2021).
Στρατηγικές για την Προώθηση Υγιεινής Διατροφής
Οι διαιτολόγοι μπορούν να προσφέρουν σημαντική βοήθεια στην προώθηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών μέσω της εφαρμογής εξατομικευμένων στρατηγικών που βασίζονται στις ανάγκες του κάθε παιδιού και της οικογένειας. Σύμφωνα με την British Dietetic Association (BDA), η προσέγγιση ενός διαιτολόγου περιλαμβάνει την εκπαίδευση των γονέων σχετικά με την ισορροπημένη διατροφή, την αναγνώριση των συναισθηματικών σχέσεων με το φαγητό και την εφαρμογή στρατηγικών για την ενίσχυση υγιεινών διατροφικών συμπεριφορών χωρίς πίεση. Επίσης, οι διαιτολόγοι βοηθούν τους γονείς να ενσωματώσουν τα οικογενειακά γεύματα στην καθημερινότητά τους, ενθαρρύνοντας την κατανάλωση ποικιλίας τροφών και τη διαμόρφωση θετικών διατροφικών προτύπων. Αυτή η προσέγγιση βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν μια υγιή σχέση με το φαγητό και να αποφύγουν συναισθηματικές ή ανθυγιεινές συμπεριφορές διατροφής (BDA, n.d.).
Βιβλιογραφία:
- Bandura, A. (1977). Social learning theory. Prentice-Hall.
- Berge, J. M., Arikian, A., & Neumark-Sztainer, D. (2020). Parental influences on children’s eating behaviors and the psychological impacts. The Journal of Nutrition, 150(5), 1300-1307. https://doi.org/10.1093/jn/nxz283
- British Dietetic Association (BDA). (n.d.). Supporting healthy eating habits in children and families. Retrieved from https://www.bda.uk.com
- Farrow, C. V., Haycraft, E., & Blissett, J. M. (2015). Teaching our children when to eat: how parental feeding practices inform the development of emotional eating. European Eating Disorders Review, 23(5), 393-401. https://doi.org/10.1002/erv.2387
- Fulkerson, J. A., Neumark-Sztainer, D., & Story, M. (2006). Parents’ and children’s food consumption at family meals. Journal of the American Dietetic Association, 106(1), 74-80. https://doi.org/10.1016/j.jada.2005.10.016
- Mahmood, L., Flores-Barrantes, P., Moreno, L. A., Manios, Y., & Gonzalez-Gil, E. M. (2021). The Influence of Parental Dietary Behaviors and Practices on Children’s Eating Habits. Nutrients, 13(4), 1138. https://doi.org/10.3390/nu13041138
- Musher-Eizenman, D. R., & Holub, S. C. (2007). External influences on children’s eating. The Journal of Nutrition Education and Behavior, 39(3), 145-153. https://doi.org/10.1016/j.jneb.2006.08.004
Αρχισυνταξία: Ζωγραφιά Πουγάτσια
Επιμέλεια άρθρου: Τυρλή Αικατερίνη
