Το πρώτο κουδούνι έχει χτυπήσει εδώ και λίγες μέρες και χιλιάδες μαθητές καλούνται να επιστρέψουν σε μια γεμάτη περιπέτειες ρουτίνα. Φορτώνοντας σακίδια με γραφικές ύλες και όνειρα, επιστρέφουν στη δική τους μικρογραφία της κοινωνίας. Και όπως σε όλες τις κοινωνίες, έτσι και σε εκείνη της σχολικής τάξης οι προσωπικότητες ποικίλλουν.
Αν πηγαίναμε με μια χρονομηχανή στο παρελθόν και γινόμασταν για μια ακόμη φορά μαθητές, κάπου θα εντοπίζαμε ανάμεσα στους συμμαθητές μας τον έναν πιο διστακτικό, που προτιμούσε να περνά χρόνο μόνος του και στην κάθε νέα γνωριμία ένιωθες ότι θέλει να το βάλει στα πόδια. Κάπου λοιπόν με μια αναδρομή στο παρελθόν θα συναντούσαμε εκείνο το παιδί, ίσως στο προαύλιο του σχολείου, ίσως πάλι στον ίδιο μας τον καθρέφτη.
Συστολή και παιδιά.
Μιλώντας για συστολή, εννοούμε μια φυσιολογική συμπεριφορά που σχετίζεται με τον τρόπο αντίδρασης στα εξωτερικά ερεθίσματα. Ένα παιδί εκδηλώνει αισθήματα ντροπής για πρώτη φορά στην ηλικία των 4-5 ετών.
Έρευνες έχουν δείξει ότι η ιδιοσυγκρασία παίζει σημαντικό ρόλο και ότι κάποια παιδιά από τη φύση τους τείνουν να είναι πιο ευπρόσβλητα, όμως οι περιβαλλοντικοί παράγοντες φαίνεται να παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε, ότι η εσωστρέφεια διαφέρει από την ντροπαλότητα. Τα εσωστρεφή παιδιά και έφηβοι νιώθουν να απολαμβάνουν την ηρεμία τους και λειτουργούν καλύτερα μόνοι, διατηρούν ένα μικρό κύκλο συναναστροφών, με τον οποίο νιώθουν άνετα να εκφραστούν. Αντίθετα τα ντροπαλά παιδιά και έφηβοι νιώθουν δυσάρεστα με την κατάσταση στην οποία βρίσκονται και έχουν έντονο τον φόβο της αποδοκιμασίας και της γελοιοποίησης.
Το προφίλ του ντροπαλού παιδιού
Το ντροπαλό παιδί εκφράζει έντονη ανησυχία και αμηχανία, όταν πρόκειται να συνυπάρξει μαζί με άλλους γι’ αυτό θα λέγαμε ότι το σχολικό περιβάλλον είναι ο χώρος που που κλιμακώνονται αυτές οι συμπεριφορές. Επίσης εμφανίζει δυσκολία στο να εκφράσει τα συναισθήματά του και φοβάται να δοκιμάσει νέα πράγματα (π.χ. μια νέα εξωσχολική δραστηριότητα). Αρχικά να διευκρινίσουμε, ότι δεν είναι κακό να είναι κάποιο παιδί ντροπαλό, αντιθέτως είναι πολύ συχνό φαινόμενο ένα ντροπαλό παιδί να εξελιχθεί σ’ έναν ενήλικα με ευαισθησία και ενσυναίσθηση. Όταν όμως αυτή η συστολή επηρεάζει την λειτουργικότητα του παιδιού και συνοδεύεται με αρνητικά συναισθήματα, τότε χρήζει περαιτέρω διερεύνησης.
Γιατί κάποια παιδιά είναι ντροπαλά και κάποια όχι;
Όπως αναφέραμε παραπάνω, η συστολή που νιώθουν ορισμένα παιδιά, δεν είναι κάτι έμφυτο, αν και είναι δυνατόν αυτό το χαρακτηριστικό να σχετίζεται με την εκάστοτε ιδιοσυγκρασία (π.χ εγγενή ευαισθησία). Συνήθως οι περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι εκείνοι που παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση μιας τέτοιας προσωπικότητας.
Για παράδειγμα είναι πιθανό ένα ντροπαλό παιδί να προέρχεται από μια οικογένεια, η οποία αποφεύγει και η ίδια τις κοινωνικές σχέσεις ή από ένα υπερπροστατευτικό πλαίσιο, που δίνει λίγες ευκαιρίες για αυτοέκφραση στα παιδιά και λειτουργεί κριτικά σε κάθε τους πρωτοβουλία.
Επίσης, σε πιο σπάνιες περιπτώσεις ενδέχεται αυτό που εκλαμβάνεται σαν συστολή να είναι φόβος και έλλειψη εμπιστοσύνης στους ανθρώπους, λόγω ενός κακοποιητικού οικογενειακού περιβάλλοντος.
Πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν τα ντροπαλά παιδιά τους;
Η οικογένεια είναι ένα πλαίσιο στο οποίο κάθε παιδί πρέπει να νιώθει ασφάλεια. Κάθε γονιός είναι εκεί για να αγκαλιάσει το παιδί του, δείχνοντας απόλυτη αποδοχή, σεβόμενος την προσωπικότητά του. Η πίεση και οι συγκρίσεις με τα αδέρφια ή τους συνομηλίκους το πιο πιθανόν είναι να έχουν αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Είναι σημαντικό να κατανοηθεί ότι κάθε πλάσμα είναι διαφορετικό και αυτό είναι ακριβώς που το καθιστά όμορφο. Είναι λογικό βέβαια, όταν οι γονείς νιώθουν ότι το παιδί τους καταβάλλεται από αμηχανία στην οποιαδήποτε συναναστροφή να θέλουν να βοηθήσουν. Κάθε φορά θα πρέπει να δημιουργούνται συνθήκες για ουσιαστική συζήτηση και τα παιδιά να ενθαρρύνονται να εκφράσουν τις σκέψεις τους, χωρίς να νιώθουν ότι θα λογοκριθούν γι’ αυτό.
1) Δείξτε τους ότι είστε περήφανοι για τα καθημερινά μικρά τους επιτεύγματα.
2) Ωθήστε τα στο να ανακαλύψουν νέα ενδιαφέροντα.
3) Δημιουργήστε συνθήκες στις οποίες μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες (ακόμη και να κάνουν λάθη).
4) Καθιερώστε επαίνους για κάθε τους κατόρθωμα.
Συνοπτικά
Η νέα σχολική χρονιά είναι γεγονός και κάθε παιδί καλείται να περάσει στις εγκαταστάσεις του σχολείου του το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας. Πόσο πιο όμορφη θα γινόταν αυτή, αν κάθε φορά γυρνώντας στο σπίτι, πέρα από την κούραση των μαθημάτων, είχε να αφηγηθεί και μια αστεία περιπέτεια με τον κολλητό του/της;
Υπενθύμιση για όλους τους γονείς
Προτρέποντας τα παιδιά σας να βάλουν στην παρέα τον ντροπαλό συμμαθητή τους, βάζετε ένα λιθαράκι στο να επιτευχθεί κάτι ιερό * Είναι στο χέρι μας φέτος (και για κάθε φέτος) όλα τα δάκρυα να μετατραπούν σε χαμόγελα!
Bιβλιογραφία :
Παίδων Αρωγή – Συνεσταλμένα παιδιά https://www.paidonarogi.gr/index.php/articles/psyxologia/item/26-synestalmena-dropala-paidia
Π.Παπαδάκης – Οικογένεια και παιδί https://www.psychologos-papadakis.gr/article/boetheste-ta-ntropala-paidia-na-apoktesoyn-aytopepoithese
Αναπτυξιακή Ψυχολογία – Δια βίου προσέγγιση Robert S. Feldman