Σήμερα ο κόσμος μας μοιάζει εξαιρετικά τέλειος με αποτέλεσμα να δημιουργεί την ανάγκη μας για την τελειότητα σε ο,τι κάνουμε. Δεν είναι λίγες οι φορές που το μέτριο έχει χάσει το νόημα του και η έννοια της προσπάθειας και του προσωπικού μόχθου δεν αναγνωρίζονται όπως παλιά από τον κοινωνικό περίγυρο. Πόσο υγιές είναι όμως αυτό; Μήπως αναλωνόμαστε στην κατάκτηση μιας ατέρμονης ψευδαίσθησης; Πόσο μπορεί να επηρεάσει η τελειότητα την καθημερινότητα και την ψυχική μας υγεία;
Το 1978 ο Γιατρός Hamachek μίλησε για την έννοια της τελειομανίας και την διέκρινε σε δύο κατηγορίες. Στη πρώτη κατηγορία υπήρχε η θετική μορφή της η οποία ήταν εντός των φυσιολογικών και λογικών πλαισίων και στη δεύτερη κατηγορία υπήρχε η αρνητική μορφή της δηλαδή η νευρωτική τελειομανία(Version,2018)
Νευρωτική τελειομανία
Σύμφωνα με τον Hamachek τα άτομα αυτά χαρακτηρίζονται από την έντονη ψυχολογική και νοητική ενασχόληση τους με το αν διεκπεραιώνουν σωστά το έργο τους. Πιστεύουν, ότι ο κόσμος τους κρίνει μέσα από τις πράξεις του όχι από το ποιοι πραγματικά είναι. Οι στόχοι που θέτουν τις περισσότερες φορές είναι υπερβολικοί και εξωπραγματικοί. Βασικό μέλημα τους δεν είναι να κάνουν ότι καλύτερο μπορούν επάνω σε κάτι και να δώσουν τον καλύτερο τους εαυτό, αλλά να προσπαθήσουν να το κάνουν καλύτερα από ότι έχει γίνει ποτέ μέσα στο χρόνο. Στο τέλος της διαδικασίας δεν αντιλαμβάνονται με καθαρότητα το αποτέλεσμα και έχουν την βαθιά πεποίθηση ότι θα μπορούσαν να το κάνουν καλύτερα και ότι πρέπει, να το κάνουν καλύτερα από κάθε άλλη φορά. Με αυτό τον τρόπο τα άτομα θέτουν υψηλούς στόχους και πολλές φορές ακατόρθωτους με αποτέλεσμα να μην ικανοποιούνται και να κλονίζεται η αυτοεκτίμηση και η σχέση που έχουν με τον εαυτό τους. Ο βαθύτερος σκοπός τους δεν είναι η αυτοβελτίωση αλλά η αποφυγή της αποτυχίας. Για αυτό το λόγο είναι συνεχώς σε άμυνα και εγρήγορση για να μην αντιμετωπίσουν τον φόβο της αποτυχίας(Shafran,2002), την απώλειας του ελέγχου, της λάθος επιλογής και του θυμού τους (Fedewa,2005).
Θετική τελειομανία
Η Θετική τελειομανία διαφέρει αρκετά από την αρνητική νευρωτική τελειομανία. Τα άτομα καθοδηγούνται από θετικές ψυχολογικές ενισχύσεις όπως η αυξημένη αυτοπεποίθηση και η αυτοικανοποίηση. Θέτουν υλοποιήσιμους στόχους και έχουν ρεαλιστικές προσδοκίες. Διακρίνονται από συμπεριφορές και εκδηλώσεις επαίνων, αναγνώρισης και ολοκλήρωσης που τους ενισχύουν με θετικό τρόπο. Την έντονη προσπάθεια που καταναλώνουν σε κάτι την αντιμετωπίζουν ως επίτευγμα και την αποτυχία την αντιλαμβάνονται και την αποδέχονται ως μια διαδικασία απολογισμού. Δεν φοβούνται την αποτυχία και υιοθετούν προσαρμοστική συμπεριφορά μέσω της αλλαγής προτύπων και της σκληρότερης εργασίας χωρίς να αποθαρρύνονται και να χάνουν το ενδιαφέρον τους(Hamachek,1978)
Ο ρόλος της οικογένειας στην εμφάνιση νευρωτικής τελειομανίας
Σε μελέτες που έχουν γίνει σε άτομα που πάσχουν από τελειομανία έχει επιβεβαιωθεί ότι νεύρωση έχει τις ρίζες της στην επικοινωνία που είχαν το άτομα με τους γονείς τους. Οι γονείς των ατόμων αυτών ήταν τελειομανής και απαιτητικοί. Οι ίδιοι οι γονείς συνέβαλαν στην ανάπτυξη της τελειομανικής σκέψης.
Παρατηρήθηκε ότι οι γονείς εμφάνιζαν τους εξής συγκεκριμένους τύπους:
- Ήταν υπερβολικά επικριτικοί και απαιτητικοί.
- Είχαν προσδοκίες και πρότυπα που ήταν αρκετά υψηλά και οι κριτικές τους ήταν έμμεσες.
- Η γονική έγκριση για κάτι πολλές φορές δεν υπήρχε, δεν ήταν συχνή ή δινόταν υπό όρους.
- Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα για τελειομανείς αντιλήψεις και συμπεριφορές
Οι παραπάνω τύποι γονέων φαίνεται να φέρουν μεγαλύτερες επιπτώσεις όταν η σχέση αφορά μητέρα και κόρη. Οι υπερβολικές γονικές απαιτήσεις μιας τελειομανούς μητέρας σε μια κόρη δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη μελλοντικής νευρωτικής τελειομανίας(Shafran,2001).
Τέλος δεν είναι λίγες οι μελέτες έχουν συνδέσει την τελειομανία με το έντονο άγχος και με αρκετές ψυχικές διαταραχές. Ορισμένες από αυτές είναι η κατάθλιψη, συμπεριφορικές διαταραχές, διατροφικές διαταραχές όπως η νευρική ανορεξία και η βουλιμία, οι σεξουαλικές δυσλειτουργίες αλλά και τα χαμηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης του ατόμου(Fedewa, 2005).
Η τελειομανία αποτελεί ένα σύγχρονο πρόβλημα στις ζωές των ανθρώπων με πολύ μεγάλο ψυχικό κόστος. Ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πολλές φορές η τελειότητα κρύβεται πίσω από την ατέλεια των πραγμάτων όπως συμβαίνει με τα χαρακτηριστικά των προσώπων μας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Version D. Positive Conceptions of Perfectionism. 2018;10:294-306.
- Shafran R, Cooper Z, Fairburn CG. Clinical perfectionism: A cognitive-behavioural analysis. Behav Res Ther. 2002;40(7):773-791. doi:10.1016/S0005-7967(01)00059-6
- Fedewa BA, Burns LR, Gomez AA. Positive and negative perfectionism and the shame/guilt distinction: Adaptive and maladaptive characteristics. Pers Individ Dif. 2005;38(7):1609-1619. doi:10.1016/j.paid.2004.09.026
- Hamachek, D. E. (1978). Psychodynamics of normal and neurotic perfectionism. Psychology: A Journal of Human Behavior, 15(1), 27–33.
- Shafran R, Mansell W. Perfectionism and psychopathology: A review of research and treatment. Clin Psychol Rev. 2001;21(6):879-906. doi:10.1016/S0272-7358(00)00072-6
