Τι ισχύει πράγματι γύρω από την εξάρτηση και τα ναρκωτικά;
Είναι κοινώς παραδεκτό, πως οι απόψεις που επικρατούν για τη χρήση ή την εξάρτηση από ουσίες στο ευρύ κοινό είναι κατά κύριο λόγο όχι απλώς αρνητικές, αλλά καταστροφολογικές. Πολύ συχνά οι άνθρωποι αποφεύγουν ακόμη και να συζητήσουν για θέματα εξάρτησης, λόγω του φόβου και της κινδυνολογίας που έχει δημιουργηθεί σχετικά με τη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ. Η συγκεκριμένη οπτική του τρόμου για τα «δαιμόνια» ναρκωτικά είναι πλήρως δικαιολογημένη, καθώς την ίδια υιοθετούν και οι επικρατέστερες επιστημονικές αντιλήψεις. Ποια είναι, όμως, η άλλη όψη του νομίσματος, η λιγότερο τρομολαγνική, αλλά εξίσου επιστημονική, γύρω από τις ουσίες και τον εθισμό;
«Η εξάρτηση είναι μία ασθένεια και προέρχεται από γενετική προδιάθεση»
Η άλλη όψη: Η εξάρτηση δεν είναι νόσος και όποιος είναι εξαρτημένος από κάποια ναρκωτική ουσία ή το αλκοόλ δεν είναι άρρωστος, καθώς οι ρίζες του εθισμού αφορούν κοινωνικά προβλήματα και δεν πηγάζουν από κάποια βιολογική προδιάθεση. Η κοινωνική απορρύθμιση, η ανεργία, οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής, η αποξένωση είναι κάποιες από τις αιτίες, που αρκετοί άνθρωποι οδηγούνται στη χρήση ναρκωτικών ουσιών, είτε για να δώσουν νόημα στη στρεσογόνο ζωή που βιώνουν, είτε για να προσαρμοστούν στην ολοένα και πιο απαιτητική πραγματικότητα. Επομένως, θα μπορούσαμε να δούμε την εξάρτηση ως έναν διαφορετικό τρόπο αντιμετώπισης των ατομικών και κοινωνικών προβλημάτων και όχι απαραίτητα ως αρρώστια.
«Ο εθισμός είναι μία ανίατη ασθένεια και με τη βοήθεια των επαγγελματιών μπορούμε απλώς να μειώσουμε τις συνέπειές της»
Η άλλη όψη: Πέρα από την αντιπαράθεση και πάλι ως προς τον όρο ‘ασθένεια’, η εξάρτηση μπορεί να αντιμετωπιστεί και να θεραπευτεί πλήρως. Μάλιστα, ένα μεγάλο μέρος χρηστών ξεπερνούν τον εθισμό τους, χωρίς τη βοήθεια ιατρών, ψυχολόγων, ψυχιάτρων ή κάποιας ομάδας αυτοβοήθειας. Τα κέντρα αποτοξίνωσης, τα προγράμματα αυτοβοήθειας και η επαγγελματική θεραπεία είναι εν μέρει μόνο αποτελεσματικά.
«Οι ουσίες περιέχουν ‘μαγικές’ ιδιότητες που οδηγούν οπωσδήποτε στον εθισμό»
Η άλλη όψη: Σύμφωνα με έρευνες, η παραπάνω άποψη απορρίπτεται, καθώς τα αποτελέσματα των ερευνών έδειξαν πως η ουσία από μόνη της δεν οδηγεί σε εξάρτηση. Υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες που συνδυαστικά με το ποιόν της ουσίας καταλήγουν σε κατάσταση εθισμού το άτομο. Οι παράγοντες αυτοί είναι η προσωπικότητα του εκάστοτε ατόμου και οι πολιτισμικές και κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες ζει, με τον δεύτερο παράγοντα να αποτελεί και τον πιο σημαντικό για τον εθισμό. Καταληκτικά, οι δύσκολες συνθήκες ζωής (π.χ. οικονομική κρίση) συνδυαστικά με τον βαθμό ευαλωτότητας του ατόμου προς αυτές (π.χ. αδυναμία να ανταπεξέλθει) και το ποιόν της ουσίας οδηγούν μαζί στην εξάρτηση.
«Οι παράνομες ψυχοτρόπες ουσίες είναι και οι πιο επικίνδυνες»
Η άλλη όψη: Βάσει έρευνας έχει αποδειχθεί πως η πιο επικίνδυνη ουσία τόσο για τους ίδιους τους χρήστες (πχ. αναρρόφηση), όσο και για τους γύρω τους (π.χ. δυστυχήματα, βίαια ξεσπάσματα) είναι το αλκοόλ, το οποίο είναι εντελώς νόμιμο!
« Οι νομοθετικές ρυθμίσεις και η αστυνομική καταστολή μπορούν να επιλύσουν το πρόβλημα της εξάρτησης»
Η άλλη όψη: Μία περισσότερο ανθρώπινη στάση προς την εξάρτηση και προς τα εξαρτημένα άτομα έχει ως αποτέλεσμα τη βελτίωση ποιότητας ζωής και τη μείωση πιθανότητας θανάτου τους. Ως ‘ανθρώπινη στάση’ απέναντι στον εθισμό μπορεί να εννοηθεί η δημιουργία ή/και η αύξηση των προγραμμάτων επανένταξης έως και η αποποινικοποίηση της χρήσης ναρκωτικών. Αντίθετα, οι αυστηρές ποινές και η αστυνομική καταστολή φαίνεται να μην είναι τελικά ιδιαίτερα αποτελεσματικές. Σε όσες χώρες εφαρμόστηκαν αυστηρά μέτρα, δεν περιορίστηκε η κυκλοφορία των ουσιών, αλλά ανέβηκε απλώς η τιμή τους, λόγω του μεγαλύτερου κινδύνου σύλληψης των εμπόρων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, η αυστηροποίηση των ποινών, οδήγησε τα άτομα να φτιάχνουν μόνα τους διάφορα σκευάσματα, που κατέληγαν να είναι πιο επικίνδυνα και από τα ίδια τα ναρκωτικά!
Βιβλιογραφία:
Ζαφειρίδης, Φ. (2009). Εξαρτήσεις και κοινωνία. Θεραπευτικές κοινότητες, ομάδες αυτοβοήθειας. Εκδόσεις Κέδρος.
Granfield, R. (2004). Addiction and modernity: A comment on a global theory of addiction. Nad Publication, 44, 29-34.
Nutt, D. A., King, L. A., & Lawrence, D. P. (2010). Drug harms in the UK: A multicriteria decision analysis. Science Direct, 376(9752), 1558-1565. Link
Peele, S. (1990). Addiction as a cultural concept. Annals of the New York Academy of Sciences, 205-220.
Η εικόνα ανακτήθηκε από: https://unsplash.com
