Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ) είναι μία διαταραχή κατά την οποία οι άνθρωποι έχουν επαναλαμβανόμενες, ανεπιθύμητες σκέψεις ή ιδέες (εμμονές) που τους κάνουν να αισθάνονται ότι ωθούνται να κάνουν κάτι επαναλαμβανόμενα. Αυτοί είναι οι λεγόμενοι καταναγκασμοί (American Psychological Association-APA). Αυτές οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τις καθημερινές δραστηριότητες και τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις του ατόμου. Πολλοί άνθρωποι έχουν ανησυχητικές σκέψεις ή επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές. Συνήθως αυτοί οι άνθρωποι δεν πάσχουν από ΙΨΔ, καθώς αυτές οι σκέψεις και οι συμπεριφορές δεν διαταράσσουν την καθημερινότητα τους. Όμως, στα άτομα με ΙΨΔ οι σκέψεις αυτές είναι επίμονες και οι συμπεριφορές καταναγκαστικές. Αν ένα άτομο με ΙΨΔ δεν εκτελέσει μία καταναγκαστική συμπεριφορά, τότε η ηρεμία του διαταράσσεται και αισθάνεται μεγάλη ανησυχία.
Οι σκέψεις και οι εμμονές αυτές διαρκούν περισσότερο από μία ώρα τη μέρα και παρεμποδίζουν την εργασία και την κοινωνική λειτουργία. Σύμφωνα με παγκόσμια στατιστικά δεδομένα, το 1% των ατόμων πάσχει από ΙΨΔ. Το ποσοστό αυτό, αν και μικρό, αντιστοιχεί περίπου σε 70 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως (Golden Steps ABA). Επίσης, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι η ΙΨΔ οδηγεί σε έντονο άγχος, απογοήτευση, πανικό κτλ. και γι’ αυτό την κατατάσσει ως τη δέκατη πιο εξουθενωτική ασθένεια στον κόσμο.
Οι συχνότερες εμμονές στα άτομα με ΙΨΔ είναι οι ακόλουθες:
- Φόβος μόλυνσης από ανθρώπους ή το περιβάλλον
- Ανησυχία για την ασφάλεια
- Επαναλαμβανόμενες σκέψεις ήχων, λέξεων ή αριθμών
- Έντονη ανησυχία για την τάξη, τη συμμετρία ή την ακρίβεια
- Φόβος να χάσουν ή να απορρίψουν κάτι σημαντικό
- Ενοχλητικές σεξουαλικές σκέψεις ή εικόνες
- Φόβος προσβολής κάποιου προσώπου
Αντίστοιχα, οι πιο συχνοί τύποι καταναγκαστικών συμπεριφορών είναι οι ακόλουθες:
- Καθαριότητα
- Αποθησαύριση
- Υπερβολικό ή τελετουργικό πλύσιμο χεριών, ντους ή βούρτσισμα δοντιών
- Επαναλαμβανόμενος έλεγχος κλειδαριών ή ηλεκτρικών συσκευών
- Συνεχής αναζήτηση έγκρισης ή επιβεβαίωσης
- Επαναλαμβανόμενη καταμέτρηση σε έναν συγκεκριμένο αριθμό
- Τακτοποίηση πραγμάτων με συγκεκριμένο τρόπο (Owen, 2024)
Πώς η Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή συνδέεται με την τελειομανία;
Τελειομανία είναι η τάση να απαιτεί κανείς από τον εαυτό του, ή τους άλλους, ένα εξαιρετικά υψηλό ή και άψογο επίπεδο απόδοσης, ακόμα και όταν αυτό δεν απαιτείται από την κατάσταση. Η τελειομανία συνδέεται με αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη, διατροφικές διαταραχές και άλλα προβλήματα υγείας (APA).
Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι ορισμένες μορφές της τελειομανίας συνδέονται άμεσα με το άγχος, την κατάθλιψη και άλλες διαταραχές επιδρώντας αρνητικά στην επαγγελματική και κοινωνική ζωή των ανθρώπων.
Μερικοί τελειομανείς δυσκολεύονται να συνεργαστούν με άλλα άτομα και αυτό συχνά επιφέρει συνέπειες. Ωστόσο, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι μερικοί τύποι τελειομανίας επιδρούν θετικά στη ζωή των ανθρώπων εξελίσσοντας την επαγγελματική τους πορεία.
Μελέτες έχουν δείξει ότι αρκετοί τελειομανείς εμφανίζουν παρόμοια χαρακτηριστικά με ανθρώπους που έχουν διαγνωστεί με ΙΨΔ. Μέχρι τώρα, η τελειομανία ορίζεται ως η «πεποίθηση πως υπάρχει μία τέλεια κατάσταση που πρέπει να προσπαθήσουμε να πετύχουμε» (Pacht, 1984). Καθώς μία τέλεια κατάσταση δεν υφίσταται, η πεποίθηση ή η προσπάθεια επίτευξής της συνδέεται με ψυχοπαθολογία. Ωστόσο, η τελειομανία μπορεί να αποτελέσει θετικό χαρακτηριστικό της προσωπικότητας κάποιου και γι’ αυτό ο Hamachek (1978) τη διακρίνει σε υγιή και παθολογική.
Επιπλέον, βάσει μίας μελέτης που διεξήχθη με σκοπό τη συσχέτιση της τελειομανίας με την ΙΨΔ, παρατηρήθηκε ότι τα άτομα με ΙΨΔ ήταν περισσότερο τελειομανή από εκείνα χωρίς ΙΨΔ (Frost et al., 1994). Αν και η τελειομανία σχετίζεται με άλλες διαταραχές, δεν υπάρχουν συγκεκριμένες μελέτες που να δείχνουν τον ακριβή της ρόλο στην ΙΨΔ.
Συμπερασματικά, η τελειομανία ενδέχεται να αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα της ΙΨΔ. Όμως, αυτό το χαρακτηριστικό δεν είναι αρκετό από μόνο του να αποτελεί διάγνωση της ΙΨΔ. Και φυσικά, αν ένα άτομο τείνει προς την τελειομανία, αυτό δε σημαίνει πως έχει ΙΨΔ.
Σε κάθε περίπτωση, η ιδιαίτερη συμπτωματολογία της ΙΨΔ χρήζει άμεσης διάγνωσης και θεραπείας. Τα συμπτώματα της διαταραχής είναι αρκετά έντονα ώστε να διαταράσσουν την επαγγελματική και κοινωνική ζωή των ατόμων. Η διάγνωση της διαταραχής γίνεται από κλινικό ψυχολόγο ή ψυχίατρο και προσαρμόζεται στη συμπτωματολογία του ασθενούς. Η θεραπεία γίνεται αποτελεσματικότερη όταν η φαρμακευτική αγωγή συνδυάζεται με ψυχοθεραπείες και συστηματική ψυχιατρική παρακολούθηση.
Βιβλιογραφία:
- American Psychological Association, «Obsessive-compulsive disorder». https://www.apa.org/topics/ocd
- American Psychological Association, «Perfectionism». https://dictionary.apa.org/perfectionism
- Wolrd Health Organisation, «World Health Organisation and OCD», 2017. https://www.ocduk.org/ocd/world-health-organisation/
- Golden Steps ABA, «49 OCD Statistics: How Many People Have OCD?». https://www.goldenstepsaba.com/resources/ocd-statistics#:~:text=As%20mentioned%20earlier%2C%20OCD%20affects,some%20point%20in%20their%20lives.
- Owen Kelly, «Common Obsessions and Compulsions Among People With OCD», Reviewed by Steven Gans, 2024. https://www.verywellmind.com/what-are-common-obsessive-behaviors-2510679
- Pacht, A. R. (1984). «Reflections on perfection». American Psychologist, 39(4), 386-390. https://psycnet.apa.org/doiLanding?doi=10.1037%2F0003-066X.39.4.386
- Hamachek, D. E. (1978). «Psychodynamics of normal and neurotic perfectionism». Psychology: A Journal of Human Behavior, 15(1), 27-33. https://psycnet.apa.org/record/1979-08598-001
- Frost, R. O. et al. (1994). «Personality traits in subclinical and non-obsessive-compulsive volunteers and their parents». Behaviour Research and Therapy, 32(1), 47-56. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0005796794900833
Επιμέλεια άρθρου: Τυρλή Αικατερίνη
