Μοναξιά. Ένα αίσθημα που νιώθουμε εκείνα τα Σάββατα που τα περνάμε μόνοι…
Ενώ βλέπουμε τόσους ανθρώπους να είναι μαζί με “λίγους” και λίγους να είναι μαζί με πολλούς, εμείς βρισκόμαστε μόνοι… Σαν ξεχασμένες μαριονέτες σε σκονισμένο ράφι. Χωρίς να δείχνει κάνεις το ενδιαφέρον του για εμάς. Χωρίς να ασχολείται κάποιος μαζί μας. Χωρίς κανείς να προσέχει τα περίτεχνα ενδύματα και τις χρωματικές μας πανδεσίες. Και ενώ βλέπουμε τις υπόλοιπες μαριονέτες να πρωταγωνιστούν σε αξιοζήλευτες παραστάσεις, εμείς μένουμε στα παρασκήνια της ανυπαρξίας μας. Έχοντας ξεχάσει πώς είναι να μας δίνει κάποιος αξία, προσοχή και φροντίδα.
Σύμφωνα με την Wiederhold (2021), μετά την επέλαση της πανδημίας της Covid-19, οι διαδικτυακές μορφές επικοινωνίας παραμέρισαν τη φυσική, ουσιαστική ανθρώπινη επαφή, εντείνοντας το αίσθημα της μοναχικότητας. Έχουμε λησμονήσει πλέον την αίσθηση του να σε αναζητεί κάποιος ουσιαστικά και επίμονα. Έχουμε ξεχάσει πώς είναι να επιθυμούμε διακαώς να περιπλεχτούν, στα χέρια κάποιου, όλα τα σκοινιά της ζήσης μας.
Γιατί οι άνθρωποι κατά βάθος είμαστε παραπονεμένες μαριονέτες; Θέλουμε να γινόμαστε έρμαια των παθών μας. Θέλουμε να κατευθυνόμαστε από τα κατακλυσμιαία συναισθήματα μας. Θέλουμε να οδηγούμαστε από το πάθος και ας καίμε έτσι την ξύλινη μορφή μας. Και θέλουμε αντίστοιχα να αντικρίσουμε και εμείς την αγάπη. Αλλά όχι οποιαδήποτε αγάπη που δύναται να κατακερματίσει την υπόστασή μας. Αναζητούμε την αγάπη από μάτια που είναι παραδομένα στην καλοσύνη και την παιδική αθωότητα. Αυτήν την αγάπη επιζητάμε στο διάβα μας, που κατά τον Chapman (2015), η έμπρακτη αυτή εκδήλωση αγάπης σχετίζεται με το Δώρο του ποιοτικού χρόνου που μας προσφέρει ο σύντροφός μας. Γιατί μόνο τα παιδιά ξέρουν πώς να φερθούν στις μαριονέτες. Ασχολούνται με σύνεση και προσοχή για να μην μπερδέψουν τα σκοινιά τους, τις χορδές της καρδιάς και του μυαλού μας. Σέβονται την εύθραυστη και ξύλινη ευαλωτότητα μας. Μας τοποθετούν στην πιο ψηλή κορyφή του δωματίου και της ζωής τους. Και μόλις επιστρέφουν σπίτι…τρέχουν με ανυπομονησία και γεμάτα προσμονή κατά πάνω μας.
Σύμφωνα με τον Segrin (1998), η μοναξιά είναι ένα μελαγχολικό συναίσθημα, το οποίο προκύπτει από την ανισορροπία μεταξύ των επιθυμητών και των πραγματικών κοινωνικών επαφών του ατόμου. Η σχέση αυτής της ανισορροπίας δεν προκύπτει αποκλειστικά από την εξίσωση μηδενικών πραγματικών επαφών και υπερβολικών επιθυμητών σχέσεων. Τις περισσότερες φορές αναφερόμαστε σε μια μέση κατάσταση, όπου το άτομο, παρόλο που διαθέτει ένα αξιοσημείωτο κοινωνικό δίκτυο, δεν αισθάνεται ότι αυτό πληροί τα κριτήρια του ως προς την ποιότητα της εγγύτητας ή της στενότητας των επαφών. Μπορεί δηλαδή να διαθέτουμε στη ζωή μας αρκετούς περίτεχνους ταχυδακτυλουργούς που να μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα σκοινιά μας, αλλά δεν μπορούν όλοι να αγγίξουν τις χορδές μας με τον ίδιο τρόπο!
Κατά τους Rubenstein και Shaver (1982), παρατηρούνται πέντε βασικές αιτίες που προκαλούν την μοναξιά. Συγκεκριμένα, η απουσία σύναψης δεσμού, δηλαδή η αδυναμία διαμόρφωσης μιας σχέσης ουσιαστικής εγγύτητας, συμβάλει στην γέννηση της μοναξιάς. Συναφή αίτια αποτελούν η αναγκαστική απομόνωση, η ηθελημένη έλλειψη επαφής από τους ανθρώπους, και η έννοια της εκτόπισης- ξενιτιά (Rubenstein & Shaver, 1982). Η συνηθέστερη, όμως, αιτία που προκαλεί τη μοναξιά του σύγχρονου ανθρώπου είναι η Αποξένωση. Η εσωτερικευμένη, δηλαδή, πεποίθηση του ανθρώπου πως “περισσεύει” κάπου, πως δεν τον χρειάζονται οι άλλοι, και πόσο μάλλον η αίσθηση της πληρότητας των άλλων υπό την απουσία του (Rubenstein & Shaver, 1982).
Πώς μπορούμε, όμως, να διαμορφώσουμε σχέσεις μέσα στις οποίες δε θα νιώθουμε μόνοι;
Όπως αναφέρουν οι Hromek και Walsh (2012), οι κοινωνικοί αυτοί δεσμοί ονομάζονται Θετικές Σχέσεις και περικλείουν μέσα τους έννοιες όπως ο σεβασμός, η διαπροσωπική άνθιση, η αίσθηση του ανήκειν και το ενδιαφέρον. Κατά τον Gottman (2007, 1999, 1997), για τη μετατροπή των εκάστοτε σχέσεων σε θετικών απαιτούνται 9 επιμέρους στοιχεία. Το πρώτο ονομάζεται Χάρτες Αγάπης σύμφωνα με τους οποίους τα μέλη της σχέσης γνωρίζουν μεγάλο μέρος των εμπειριών του άλλου, τις ιδιαιτερότητες και τα ενδιαφέροντα του. Αν θέλουμε λοιπόν να πλησιάσουμε τον άνθρωπο μας, το αρχικό μας βήμα δεν μπορεί παρά να προσανατολιστεί στο ειλικρινές και αυθεντικό άκουσμα της ιστορίας του!
Διάβασε επίσης:
Η δεξιότητα της Ενεργητικής Ακρόασης είναι καθηλωτική όχι μόνο στη γνώση της ιστορίας του ανθρώπου μας αλλά και κατά το οποιοδήποτε μοίρασμα εμπειριών ή συναισθηματικών εκφράσεων. Τις στιγμές αυτές, ο σύντροφός μας λαμβάνει τον ύψιστο βαθμό της προσοχής μας, ο οποίος συνοδεύεται από την αντίστοιχη λεκτική μας απόκριση. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι αγαπημένοι μας ανοίγουν διάπλατα τα μονοπάτια των σκέψεων τους και εμείς, σκεπτόμενοι προβλήματα και υπαρξιακές ανησυχίες, τοποθετούμε εμπόδια και φραγμούς στη μεταξύ μας σύνδεση. Έχοντας γνώση της εμπειρικής παρακαταθήκης του άλλου και έχοντας ακούσει αυθεντικά και ειλικρινά το σύντροφό μας, είμαστε σε θέση να του προσφέρουμε το αγαθό της Κοινωνικής Υποστήριξης. Το αγαθό αυτό ενσαρκώνεται με την παροχή ειλικρινούς βοήθειας στις δύσκολες στιγμές του αγαπημένου μας προσώπου. Εν ολίγοις, για τη διαμόρφωση μιας θετικής σχέσης καθίσταται σημαντικό να είμαστε συνειδητά παρόντες στη ζωή του άλλου.
Πέραν την παρουσίας μας στις δύσκολες στιγμές, είναι ουσιαστικό να μπορούμε να σταθούμε δίπλα στον άνθρωπο μας στις όμορφες εκπλήξεις της ζωής. Κατακλυσμιαίας σημασίας είναι εδώ το συστατικό της Αναγνώρισης του Καλού στον άλλο. Το βήμα αυτό περιέχει τον εντοπισμό των αρετών και των θετικών σημείων του άλλου, με την επακόλουθη έκφραση του θαυμασμού ή της ευγνωμοσύνης για την ύπαρξη αυτών στη ζωή μας. Με τη διάδραση αυτήν επιτυγχάνεται η αυτοεκτίμηση και ο αλληλοσεβασμός των μελών. Η δυναμική παρουσία μας στη ζωή του άλλου επιτυγχάνεται και μέσα από το συστατικό Κάλεσμα Γειτνίασης. Σύμφωνα με αυτό, το κάθε μέλος της σχέσης ασχολείται με μια ατομική διαδικασία-υποχρέωση σε κοινό, όμως, μέρος με τον αγαπημένο του, ενισχύοντας τη ζεστασιά της συντροφικότητας.
Διαδοχικά, σημαντικό είναι και το συστατικό του Κοινού Νοήματος, όπου ο ψυχισμός των συντρόφων κατακλύζεται από κοινούς πόθους και επιθυμίες. Η ομοιότητα νοήματος και η κοινή κοσμοθεωρία των μελών οδηγούν στις Κοινές Διαδικασίες Απολαμβάνειν, όπου οι άνθρωποι μοιράζονται μαζί θετικές εμπειρίες, αναμνήσεις και στιγμές. Από αυτά τα συστατικά πηγάζουν, πολλές φορές, οι διαπροσωπικές ρίξεις. Καθώς πολλοί λένε ότι τα “ετερώνυμα έλκονται”, ξεχνούν πως το αποτέλεσμα της έλξης δύο αντίθετων πόλων δεν οδηγεί μόνο στην επαφή, αλλά και στη σύγκρουση! Με τον ίδιο τρόπο που δεν μπορούμε να απαιτήσουμε από ένα ψάρι να πετάξει, ή από ένα πτηνό να κολυμπήσει, δεν μπορούμε να απαιτούμε από έναν ετερώνυμο άνθρωπο να μας συναντήσει πνευματικά!
Τι συμβαίνει, όμως, όταν οι δυσκολίες πηγάζουν από το “Μαζί“;
Σε αντίστοιχες περιστάσεις, μέγιστη σημασία καταλαμβάνει το συστατικό της Θετικής διαχείρισης των συγκρούσεων (Gottman, 2007). Για την υγιή αντιμετώπιση κάθε διαπροσωπικής κρίσης, καθίσταται πηγαία η παρουσία της ενσυναίσθησης και της υγιούς διεκδίκησης των αναγκών του ατόμου χωρίς να υποτιμάται η ψυχοσύνθεση του άλλου. Μερικές φορές χρειάζεται να κάνει κανείς ένα βήμα πίσω, για να πάνε και οι δύο μπροστά!
Παράλληλα, το συστατικό της Συγχώρεσης είναι καθοριστικό για τη συνέχεια της σχέσης και της εξέλιξης της σε ένα υγιές πλαίσιο αμφίδρομης άνθισης (Worthington, 2007). Το συστατικό αυτό επικεντρώνεται στην ψευδαίσθηση της τελειότητας του άλλου. Όλοι ψάχνουμε τον τέλειο σύντροφο που δεν πρόκειται ποτέ να σφάλει ή να μας πληγώσει. Όμως, όπως όλα τα πράγματα στη ζωή, δημιουργούνται και διαπλάθονται για να γίνουν ιδανικά. Δεν γεννιούνται τέλεια! Συνεπώς, η έννοια της συγχώρεσης εστιάζει στην αποδοχή της τρωτής ανθρώπινης ύπαρξης και νοηματοδοτεί τα επιμέρους λάθη ως αναγκαία και διδακτικά βήματα για την ενδυνάμωση μιας σχέσης.
Συνεπώς, αυτό που διακαώς περιμένουμε να σπάσει τα δεσμά της μοναχικής μαριονέτας είναι ένα στοιχείο που πρέπει να αναζητήσουμε πρώτα μέσα μας. Συνήθως, περιμένουμε από τους άλλους να μας πλησιάσουν για να σπάσουν τη μοναχικότητα μας και να κουμπώσουν στη ζωή μας. Στο σημείο αυτό δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η διαδικασία διαμόρφωσης ανθρωπίνων σχέσεων είναι πάντοτε δυναμική και αμφίδρομη. Πρέπει να δώσεις για να πάρεις, να ποντάρεις για να κερδίσεις, να ρισκάρεις για να κατακτήσεις τα απόρθητα κάστρα κάποιων ανθρώπων! Είναι στο χέρι μας να προσκαλέσουμε ανθρώπους στη ζωή μας που θα σεβαστούν τα “σχοινιά” μας, θα αγαπήσουν τις λεπτομέρειες μας και που στο τέλος…θα αφεθούμε ηθελημένα στα χέρια τους…
Βιβλιογραφία:
- Chapman, G. (2015). Οι 5 γλώσσες της αγάπης: Το μυστικό για μια αγάπη που διαρκεί. Αθήνα: Εκδόσεις Κλειδάριθμος
- Gottman, J.M. (1995). Why marriages succeed or fail: And how you can make yours last. New York: Simon and Schuster.
- Gottman, J.M. (1999). The marriage clinic: A scientifically based marital therapy. New York: Norton.
- Gottman, J.M. (2007). Marital therapy: A research-based approach. Training manual for the level I professional workshop for clinicians. Seattle: The Gotmann Institute.
- Hromek, R. & Walsh, A. (2012). Peaceful and compassionate futures: Positive relationships as an antidote to violence. In Roffey S. (Ed.), Positive Relationships (pp.35-53). Dordrecht: Springer.
- Segrin, C. (1998) Interpersonal communication problems associated with depression and loneliness. In P.A. Andersen & L. Guerrero (Eds.), Handbook of communication and emotion: Research, theory, applications and contexts. (215-242). San Diego: Academic Press.
- Rubenstein, C.M. & Shaver, P. (1982). In search of intimacy. New York: Delacorte.
- Worthington Jr, E.L. (Ed.) (2007). Handbook of forgiveness. New York: Routledge.
- Wiederhold, B.R (2021) How COVID has changed online dating—and what lies ahead. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking 24 (7), 435-436.
Επιμέλεια άρθρου: Τυρλή Αικατερίνη
Διάβασε επίσης:
