Η λέξη αυτοεκτίμηση αποτελείται από τα συνθετικά εαυτός και εκτίμηση, και ορίζεται ως: η εκτίμηση που «τρέφω», η συνολική εικόνα που έχω για τον εαυτό μου. Μέσα στην έννοια της αυτοεκτίμησης, περιλαμβάνεται και η αυτοπεποίθηση, δηλαδή η πίστη στον εαυτό μου και στις δυνατότητές μου. Ως ένα βαθμό είναι έμφυτη και αναπτύσσεται σύμφωνα με το περιβάλλον και τις συνθήκες ανατροφής του παιδιού. Εάν καλλιεργηθεί σωστά και με συνέχεια μέσα στο χρόνο, τότε θα αναπτυχθεί ένας υγιής συναισθηματικά ενήλικας. Εάν, όμως, το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον του παιδιού αδιαφορήσει ή παραγκωνίσει αυτό το παιδί, ενδέχεται ο ενήλικας του μέλλοντος να είναι συναισθηματικά ανασφαλής και ψυχικά ασταθής. Η αυτοεκτίμηση αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την ψυχική και συναισθηματική ισορροπία του ατόμου, ήδη από την παιδική ηλικία.
Συγκεκριμένα, ξεκινά από τη νηπιακή ηλικία, μέσα από τα μικρά και καθημερινά «κατορθώματα» του παιδιού, δηλαδή πράγματα που επιτυγχάνει σε συμφωνία πάντα με την ηλικία του. Σε κάθε παιδί αρέσει να ικανοποιεί την περιέργειά του και να πειραματίζεται. Όταν δε καταφέρνει να κάνει κάτι για πρώτη φορά, όπως να φάει μόνο του ή να φορέσει τις κάλτσες του ή ακόμα να τοποθετήσει σωστά ένα κομμάτι παζλ, νιώθει μεγάλη ευχαρίστηση με τον εαυτό του. Σημαντικό ρόλο θα παίξει η θετική αντίδραση των γονιών στο μικρό επίτευγμα του παιδιού, όπου θα έχει ως αποτέλεσμα το παιδί να κατανοήσει πως έχει δυνατότητες να πετύχει καινούργια πράγματα. Φυσικά, κάποιες προσπάθειές του δε θα έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα και θα απογοητευτεί. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να έρχεται η στήριξη και η ενθάρρυνση του γονέα, καθώς είναι πολύ σημαντικό να μην πιστέψει το παιδί, πως επειδή δεν κατάφερε να κάνει κάτι, είναι λιγότερο ικανό.
Χρειάζεται, επίσης, οι γονείς να έχουν και οι ίδιοι υψηλή αυτοεκτίμηση, ώστε να είναι σε θέση να βοηθήσουν στην ανάπτυξή της και στο παιδί τους. Ακόμη όμως και αν δε συμβαίνει αυτό, οι γονείς θα πρέπει να είναι «παρόντες» στην ανατροφή του με θετική διάθεση, να αφιερώσουν χρόνο και να ακούσουν τους προβληματισμούς του. Καθώς μεγαλώνει, θα ενταχθεί σε ένα καινούργιο περιβάλλον πηγαίνοντας στο σχολείο ή σε κάποια δραστηριότητα και θα έρθει σε επαφή με άλλα παιδιά και ενήλικες. Αν σε κάποια αποτυχία ή λάθος του, ο περίγυρος το αποδοκιμάσει, είναι φυσιολογικό να μειωθεί η αυτοπεποίθησή του και να κλεισθεί στον εαυτό του. Ο γονέας τότε χρειάζεται να του δείξει ότι το αγαπά και το αποδέχεται, διότι η αποτυχία ή το λάθος δε χαρακτηρίζει το ίδιο το παιδί, αλλά τη συγκεκριμένη εκείνη προσπάθειά του. Η αποδοχή, η αγάπη και ο σεβασμός λειτουργούν ως “αντίδοτο” στην ψυχή του παιδιού από τις δυσάρεστες εμπειρίες του εξωτερικού περιβάλλοντος.
Το κάθε παιδί χρειάζεται να νιώθει ελεύθερο να εκφραστεί, ξεκινώντας από το οικογενειακό του περιβάλλον, ώστε να μπορέσει να αναπτύξει τις δυνατότητες της προσωπικότητάς του. Σταδιακά, θα μάθει πώς να επικοινωνεί εποικοδομητικά με άλλους ανθρώπους και θα μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις οι οποίες αφορούν τον εαυτό του. Τέλος, θα είναι σε θέση να ανταπεξέρχεται στις δυσκολίες της ζωής, κατέχοντας τα εφόδια για να διαχειριστεί την εκάστοτε αναδυόμενη ψυχολογική δυσφορία, προχωρώντας στη ζωή του με αυτοπεποίθηση και αισιόδοξη διάθεση. Αντιθέτως, ένας ενήλικας ο οποίος εμφανίζει καταθλιπτική διαταραχή, ίσως τρέφει και χαμηλή αυτοεκτίμηση, πολύ πιθανόν ήδη από μικρή ηλικία. Αξίζει να τονιστεί, πως το χρονικό στάδιο της μετάβασης ενός παιδιού από την παιδική ηλικία προς την εφηβεία είναι ιδιαίτερα δύσκολο και στρεσογόνο. Κατά συνέπεια, οι γονείς και όλοι οι οικείοι του παιδιού, είναι σημαντικό να επιδείξουν ιδιαίτερη προσοχή κατά τον χρόνο αυτόν, καθώς το παιδί αναζητά να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητά του.
Ο σεβασμός στην ηλικία και στην προσωπικότητα του παιδιού, θέτοντας όρια προσαρμοσμένα στις ανάγκες του, είναι ένας ικανοποιητικός τρόπος για να αυξηθεί η αυτοεκτίμηση του παιδιού. Κάθε παιδί θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μοναδικό, χωρίς να συγκρίνεται ή να παρομοιάζεται με άλλα. Έτσι, καθώς θα μεγαλώνει και θα ωριμάζει, θα αισθάνεται σιγουριά για τον εαυτό του και θα μάθει να τον αγαπά. Θα μπορεί να διαχειρίζεται τα προβλήματα στην καθημερινότητά του και να μην πτοείται από τις αντιξοότητες που προκύπτουν. Θα μπορεί να έχει υγιείς συναισθηματικές συναναστροφές με άλλους ανθρώπους και θα είναι σε θέση να προσφέρει κι αυτό με τη σειρά του σεβασμό και αγάπη στους γύρω του.
Βιβλιογραφία
- Theofanous, L. (2024). Paidiatros: Αυτοεκτίμηση εφήβων και ο ρόλος των γονιών. https://www.paidiatros.com/efivos/psyxologia/aftoektimisi-efivoi
- Kouria, I. (2024). Πως μπορείτε να ενισχύσετε την αυτοεκτίμηση των παιδιών. https://www.ioannakouria.gr/arthrografia/psychologia-paidiou-oikogeneias/pws-mporeite-na-enisxysete-thn-autoektimhsh-twn-paidiwn.html
- Manganari, M. (n.d.). Πως να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναπτύξουν αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση: Οι 10 εντολές. Ανακτήθηκε 2 Ιουλίου από https://mariamanganari.gr/%CF%80%CF%8E%CF%82-%CE%BD%CE%B1-%CE%B2%CE%BF%CE%B7%CE%B8%CE%AE%CF%83%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%B1-%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%AC-%CE%BD%CE%B1-%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%80%CF%84%CF%8D%CE%BE/
- Philippou, G. (n.d.). Παιδί και αυτοεκτίμηση. Ανακτήθηκε 4 Ιουλίου από https://gabriellaphilippou.com/child-and-self-esteem/?lang=el
- Montgomery, H. (2022). Μεγαλώνοντας παιδιά βήμα βήμα – Εφηβεία: Η πορεία προς την Ανεξαρτησία (13-19 ετών). https://www.google.gr/books/edition/%CE%9C%CE%B5%CE%B3%CE%B1%CE%BB%CF%8E%CE%BD%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%82_%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%AC_%CE%B2/ZiZcEAAAQBAJ?hl=el&gbpv=0
- Hosogi, M., Chikako, F., et al. (2012). Importance and usefulness of evaluating self-esteem in children. BioPsychoSocial Medicine, 6(1), 9. http://www.bpsmedicine.com/content/6/1/9
- Harter, S. (n.d.). Causes and consequences of low self-esteem in adolescents. In Chapter 5 (p. 104).
- Bos, A. E. R., Muris, P., et al. (2006). Changing self-esteem in children and adolescents: A roadmap for future interventions. Netherlands Journal of Psychology, 27. Springer.
Αρχισυνταξία: Δράνη Φωτεινή – Δέσποινα, Ψυχολόγος BSc, MScc
Επιμέλεια άρθρου: Τυρλή Αικατερίνη
