Στην εποχή των social media, η ψηφιακή ζωή έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Πολλοί από εμάς ξυπνούν με το κινητό στο χέρι και το κοιτάζουν πριν καν σηκωθούν από το κρεβάτι, ελέγχοντας ειδοποιήσεις, νέα και αναρτήσεις. Ενώ οι πλατφόρμες αυτές προσφέρουν αμέτρητες δυνατότητες για σύνδεση, πληροφόρηση και ψυχαγωγία, η αλήθεια είναι ότι κρύβουν μια σκοτεινή πλευρά που μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ψυχική μας υγεία.
Τα social media είναι πλατφόρμες για κοινωνική αλληλεπίδραση, αλλά συχνά γίνονται πηγές άγχους, σύγκρισης και απομόνωσης. Είναι εύκολο να παγιδευτούμε στην ιδέα ότι πρέπει να δείχνουμε τον καλύτερό μας εαυτό και να επιδιώκουμε την αποδοχή από τους άλλους μέσω likes και σχολίων. Η επίδραση αυτών των συμπεριφορών στην ψυχολογία μας μπορεί να είναι καταστροφική, αν δεν είμαστε προσεκτικοί.
Ας εξετάσουμε πιο αναλυτικά τις πιο συχνές ψυχολογικές συνέπειες των social media και πώς μπορούμε να προστατεύσουμε την ψυχική μας υγεία.
1. Η Παγίδα της Σύγκρισης: Αντίκτυπος στην Αυτοεκτίμηση
Ας παραδεχτούμε ότι: οι περισσότερες αναρτήσεις στα social media είναι επιμελημένες. Οι φωτογραφίες περνούν από φίλτρα, οι στιγμές φιλτράρονται για να φαίνονται τέλειες και οι άνθρωποι συχνά μοιράζονται μόνο τις καλύτερες πλευρές της ζωής τους. Η σύγκριση, όμως, που ακολουθεί μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στην ψυχολογία μας.
Η ψυχολογία πίσω από αυτή τη σύγκριση είναι απλή: όσο περισσότερο εκθέτουμε τον εαυτό μας σε τέλεια καλλωπισμένες εικόνες άλλων, τόσο πιο συχνά αναρωτιόμαστε αν και εμείς ζούμε μια “κανονική”, επιτυχημένη ζωή. Αυτό το συναίσθημα μπορεί να μας οδηγήσει σε μειωμένη αυτοεκτίμηση και άγχη σχετικά με την εικόνα μας, την καριέρα μας, ακόμη και τις σχέσεις μας. Έρευνες δείχνουν ότι η συνεχής σύγκριση μπορεί να δημιουργήσει αίσθημα δυσαρέσκειας και να προκαλέσει κατάθλιψη.
2. Η Εξάρτηση από την Επιβεβαίωση
Η ανατροφοδότηση που παίρνουμε στα social media μέσω likes, σχολίων και κοινοποιήσεων είναι το νέο «ναρκωτικό» της εποχής μας. Οι πλατφόρμες έχουν εξελιχθεί έτσι ώστε να μας δίνουν την αίσθηση ότι η αποδοχή των άλλων είναι άμεσα συνδεδεμένη με την αξία μας. Όσο περισσότερο επικεντρωνόμαστε στην αποδοχή αυτή, τόσο περισσότερο χρειαζόμαστε την επιβεβαίωση για να αισθανθούμε καλά με τον εαυτό μας.
Αυτό δημιουργεί έναν επικίνδυνο κύκλο. Όταν οι άνθρωποι δεν λαμβάνουν την αναγνώριση που περιμένουν, μπορεί να αρχίσουν να αμφισβητούν την αξία τους. Ενδέχεται να μπλέκονται σε αρνητικά συναισθήματα, όπως αίσθημα ανεπάρκειας ή ακόμα και απογοήτευση. Όλα αυτά εντείνουν τη συναισθηματική μας εξάρτηση από την εξωτερική αναγνώριση, αντί να προάγουν την εσωτερική αποδοχή και την αυτοεκτίμηση.
3. Η Αίσθηση Απομόνωσης: Η Παραπλανητική Φιλία στην Ψηφιακή Εποχή
Αν και οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχουν ως στόχο την ενίσχυση των σχέσεων, η πραγματικότητα είναι ότι πολλές φορές οδηγούν σε συναισθηματική απομόνωση. Ο χρόνος που αφιερώνουμε μπροστά σε μια οθόνη, scrolling μέσα από αμέτρητες φωτογραφίες και αναρτήσεις, μας απομακρύνει από τις πραγματικές, προσωπικές σχέσεις. Η αίσθηση ότι «συνδεόμαστε» με τους άλλους μέσω των social media συχνά είναι παραπλανητική, διότι αυτές οι ψηφιακές συνδέσεις δεν αντικαθιστούν την ανθρώπινη επαφή και τις αληθινές, συναισθηματικές σχέσεις.
Επιπλέον, ενώ έχουμε περισσότερους φίλους από ποτέ στα social media, το αίσθημα της μοναξιάς ενδέχεται να ενισχύεται. Ο εγκλεισμός μας σε έναν ψηφιακό κόσμο μας αφήνει συχνά χωρίς την υποστήριξη που χρειαζόμαστε στην πραγματική ζωή. Μπορεί να αισθανόμαστε απομονωμένοι, αβοήθητοι ή να έχουμε την αίσθηση ότι δεν ανήκουμε πουθενά.
4. Η Υπερφόρτωση Πληροφορίας: Το Νέο Άγχος της Πληροφόρησης
Στην εποχή της πληροφοριακής υπερφόρτωσης, τα social media λειτουργούν ως ασταμάτητες πηγές ειδήσεων και ενημέρωσης. Από πολιτικά γεγονότα μέχρι gossip, memes και καταναλωτικά trends, το μυαλό μας βομβαρδίζεται συνεχώς με νέες πληροφορίες. Αυτό το διαρκές ρεύμα περιεχομένου, σε συνδυασμό με την ανάγκη να παρακολουθούμε τα πάντα, μπορεί να προκαλέσει έντονο άγχος και αίσθημα πίεσης.
Η συνεχής ανανέωση της πληροφορίας μας αναγκάζει να είμαστε πάντα «ενημερωμένοι», προκαλώντας έτσι μια αίσθηση ότι χάνουμε κάτι αν δεν ακολουθήσουμε κάθε τάση ή είδηση. Το αποτέλεσμα; Μια υπερφόρτωση που οδηγεί σε συναισθηματική και ψυχική εξάντληση, ενώ ενισχύει την αίσθηση του «χωρίς αναπνοής» που βιώνουμε στη σύγχρονη κοινωνία.
5. Πώς Να Προστατεύσουμε την Ψυχική Μας Υγεία: Στρατηγικές για Συνειδητή Χρήση
Ο καλύτερος τρόπος να προστατεύσουμε την ψυχική μας υγεία από τις αρνητικές συνέπειες των social media είναι να υιοθετήσουμε στρατηγικές για πιο συνειδητή και υγιή χρήση τους.
Ακολουθούν μερικές πρακτικές συμβουλές:
-
Οριοθέτηση του χρόνου χρήσης: Ορίστε συγκεκριμένο χρόνο για να χρησιμοποιείτε τα social media και αποφύγετε τη συνεχή ενασχόληση μαζί τους καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Προσπαθήστε να εστιάσετε σε άλλες δραστηριότητες που σας γεμίζουν, όπως η άσκηση ή η δημιουργικότητα, ανάγνωση βιβλίου.
-
Επιλογή θετικών λογαριασμών: Ακολουθήστε λογαριασμούς που ενθαρρύνουν την αυτοεκτίμηση, την προσωπική ανάπτυξη και τη θετική σκέψη. Αποφύγετε τα accounts που προκαλούν άγχη ή μειώνουν την αξία σας.
-
Διαλείμματα αποσύνδεσης: Μην φοβάστε να αποσυνδεθείτε για κάποιες ώρες ή ακόμα και για μια ολόκληρη μέρα. Αυτές οι αποσυνδέσεις από τα social media μπορούν να αναζωογονήσουν το μυαλό σας και να σας βοηθήσουν να εστιάσετε στα πραγματικά, ουσιαστικά πράγματα στη ζωή σας.
-
Αναγνωρίστε τα όρια της ψηφιακής αλληλεπίδρασης: Θυμηθείτε ότι τα social media δεν αντικαθιστούν τις πραγματικές σχέσεις. Προσπαθήστε να περνάτε ποιοτικό χρόνο με φίλους και οικογένεια χωρίς να είστε διαρκώς συνδεδεμένοι.
Συμπέρασμα
Η μιζέρια που προκαλούν τα social media δεν είναι κάτι αναπόφευκτο. Αν καταφέρουμε να διαχειριστούμε τη σχέση μας με τα κοινωνικά δίκτυα με συνειδητό τρόπο, μπορούμε να απολαύσουμε τα θετικά τους και να προστατεύσουμε την ψυχική μας υγεία. Η ισορροπία ανάμεσα στην ψηφιακή και την πραγματική ζωή είναι το κλειδί για να αποφύγουμε τις αρνητικές συνέπειες που μπορεί να έχει η υπερβολική χρήση των social media στην ψυχολογία μας.
Βιβλιογραφία:
-
Turkle, S. (2017). Reclaiming Conversation: The Power of Talk in a Digital Age. Penguin Press.
-
Kuss, D. J., & Griffiths, M. D. (2017). Social Networking Sites and Addiction: Ten Lessons Learned. International Journal of Environmental Research and Public Health, 14(3), 311.
-
Fuchs, C. (2017). Social Media: A Critical Introduction. SAGE Publications.
-
Chou, H. T. G., & Edge, N. (2012). “They Are Happier and Having Better Lives than I Am”: The Impact of Using Facebook on Perceptions of Others’ Lives. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 15(2), 117-121.
-
Twenge, J. M., Joiner, T. E., Rogers, M. L., & Martin, G. N. (2018). Increases in Depressive Symptoms, Suicide-Related Outcomes, and Suicide Rates Among U.S. Adolescents After 2010 and Links to Increased New Media Screen Time. Clinical Psychological Science, 6(1), 3-17.
-
Valkenburg, P. M., & Peter, J. (2011). Online Communication Among Adolescents: An Integrated Model of Its Attraction, Opportunities, and Risks. Journal of Adolescent Health, 48(2), 121-127.
-
Przybylski, A. K., & Weinstein, N. (2017). Can You Connect with Me Now? How the Presence of Mobile Communication Technology Influences Face-to-Face Conversation Quality. Journal of Social and Personal Relationships, 34(2), 132-150.
Αρχισυνταξία: Ζωγραφιά Πουγάτσια
Επιμέλεια άρθρου: Τυρλή Αικατερίνη
