Από τις πρώτες στιγμές μετά τη γέννησή του, ένα έμβρυο κατακλύζεται από ανάγκες, η ικανοποίηση των οποίων εξαρτάται από τον Άλλο (συνήθως τη μητέρα). Ο Άλλος, ικανοποιεί αυτές τις ανάγκες με βάση τους κοινωνικούς κανόνες της εποχής. Έτσι, το έμβρυο, καθώς αναπτύσσεται, μαθαίνει ότι δεν ικανοποιούνται όλες οι ανάγκες του, ότι υπάρχουν όρια στην απόλαυση. Βήμα – βήμα, μαθαίνοντας να διαπραγματεύεται την επιθυμία του, εντάσσεται σε έναν πολιτισμό. Στα πλαίσια αυτού του πολιτισμού αποκτά μια υπόσταση, δημιουργεί μία εικόνα για τον εαυτό του και για τους άλλους. Ο Lacan (1966) αναφέρθηκε στο «Στάδιο του Καθρέφτη» όπου το παιδί πρωτοαντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως όλον. Εκεί σχηματίζει μια εικόνα για αυτό που βλέπει και αξιολογεί την εικόνα, ανάλογα με την τοποθέτηση της «μητέρας» ή του ατόμου που διαδραματίζει τον ρόλο της.
Αναφέρθηκε ήδη ότι, για να ενταχθεί ένα παιδί στον πολιτισμό και να νοείται ως παιδί, χρειάζεται να βιώσει πως είναι ουτοπικό να προσδοκά την κάλυψη όλων των αναγκών του. Υπάρχουν, όμως, κάποιες παιδικές ανάγκες που θεωρούνται αδιαπραγμάτευτες, ώστε να κατέχει ένας ενήλικας μία γερή βάση πάνω στην οποία θα οικοδομήσει τη ζωή του. Η Alice Mille (2010) υποστηρίζει πως «Οι αιτίες μίας συναισθηματικής διαταραχής εντοπίζονται στην αρχή της προσαρμογής του νηπίου. Η ανάγκη του παιδιού να το σέβονται, να αντιδρούν απέναντί του με κατάλληλο τρόπο, να το κατανοούν … χρειάστηκε να απωθηθεί με πολλές, σοβαρές συνέπειες» (Miller, 2010). Η πορεία της ζωής ενός ενήλικα φέρει ως βάση την πρωταρχική σχέση με τους σημαντικούς άλλους. Σύμφωνα με τον Bion, αν η μητέρα (ή διαφορετικά, το πρόσωπο που επιτελεί το ρόλο που έχει συνδεθεί με τη μητέρα) δεν αναλάβει τις «υποχρεώσεις» που αντιστοιχούν στο ρόλο της, θα επιφορτίσει με αυτές τη συνείδηση του παιδιού, το οποίο θα φέρει αυτό το φορτίο ως βάρος στην πορεία του. (Miller,2010).
Έτσι, φαίνεται πως η συναισθηματική φροντίδα που έλαβε ο εκάστοτε ενήλικας ως παιδί παραμένει στην ψυχή του καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, επιδρώντας στην εικόνα του για τον ίδιο και τον κόσμο και επηρεάζοντας έτσι τις επιλογές του. Τα κενά, οι ελλείψεις και οι δυσκολίες που αντιμετώπισε ένα παιδί με τους γονείς του καθρεπτίζονται στις μετέπειτα σχέσεις του και ιδιαίτερα στη σχέση με τα παιδιά του. Σε πολλές περιπτώσεις τραύματα που «αποσιωπήθηκαν» έρχονται στην επιφάνεια όταν το τραυματισμένο παιδί καλεστεί να αναλάβει το γονεϊκό ρόλο.
Για να μπορέσει κανείς να προσφέρει κάτι, πρέπει είτε να το έχει, είτε να γνωρίζει ότι του λείπει, ώστε να μπορεί να προχωρήσει με αυτή την έλλειψη. Γονείς που δεν φροντίστηκαν, μπορούν να φροντίσουν ικανοποιητικά, εφόσον έχουν εξωτερικεύσει το τραύμα τους, το έχουν «αναλύσει», το γνωρίζουν και μπορούν να το περιποιηθούν. Τα τραύματα που δεν γνωρίζουμε, ή καλύτερα που επιμελώς απωθούμε, είναι τα πλέον επικίνδυνα, καθώς μένουν αφρόντιστα και «μολύνονται». Όπως αναφέρει η Βοναπάρτη, «τα φαντάσματα του παρελθόντος χάνονται στο φως της ημέρας. Αλλά πρέπει, να έχει κανείς το κουράγιο για να τα καλέσει στο άπλετο φως».(Βοναπάρτη,1984). Επομένως, τα τραύματα του παρελθόντος θα σταματήσουν να αποτελούν τροχοπέδη όταν εντοπιστούν, αναγνωριστούν και βιωθούν. Το γεγονός που βιώθηκε ως τραυματικό δεν θα εξαφανιστεί, όμως μπορεί να “ξεφουσκώσει”,να μειωθεί η σημασία του. Ας σκεφτούμε ένα αγώνα δρόμου : μια δύσκολη αρχή είναι πράγματι ζήτημα, ωστόσο δεν καθορίζει απαραίτητα την μετέπειτα πορεία !
Εν κατακλείδι, κρίνεται σημαντικό να ξεκαθαριστεί η υποκειμενική διάσταση των προαναφερθέντων ζητημάτων και να τονιστεί πως το κάθε Υποκείμενο επιλέγει, στη ζωή, κάποια θέση.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Lacan, J. (1966). Écrits. Seuil
- Miller, A. (2010). Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας (Επιμ. Παπαθανασοπούλου& Στασινόπουλος, Μετ. Αλεξοπούλου & Λαζαρίδης). Εκδόσεις : Ρόες
- Βοναπάρτη, Μ. (1984). Ταύτιση κόρης και πεθαμένης μητέρας (Λ. Πετρίδη, Μετ.). Εκδόσεις : Άγρα
Αρχισυνταξία : Κελεσίδη Ελένη
Επιμέλεια Άρθρου : Κελεσίδη Ελένη
