Συχνά, ακούγοντας τη λέξη “εξάρτηση”, οι περισσότεροι από εμάς ταυτίζουμε τον εθισμό με διάφορες εξαρτησιογόνες ουσίες, όπως το αλκοόλ, τον τζόγο ή τα ναρκωτικά. Ωστόσο, ο εθισμός δεν περιορίζεται μόνο στην ουσιοεξάρτηση, αλλά και στην γνωστή συνεξάρτηση ή, αλλιώς, συναισθηματική εξάρτηση. Άλλωστε, εξαρτημένος είναι αυτός που βασίζεται πλήρως στους άλλους και δεν μπορεί να επιβιώσει ή να προχωρήσει χωρίς τη βοήθειά τους (Παπαρρηγόπουλος & Δάλλα, 2018).
Είτε μιλάμε για χημικούς είτε για συναισθηματικούς εθισμούς, κοινό χαρακτηριστικό όλων των εθιστικών συμπεριφορών είναι ότι ο εξαρτημένος, στην πραγματικότητα, είναι εξαρτημένος από την ντοπαμίνη, την πηγή της ηδονής και της ευχαρίστησης. Συνεπώς, ορισμένοι άνθρωποι αποζητούν αυτή την ικανοποίηση μέσα από την δημιουργία συνεξαρτητικών σχέσεων (Παπαρρηγόπουλος & Δάλλα, 2018).
Ο όρος “συνεξάρτηση” εμφανίζεται για πρώτη φορά το (1953) στο πλαίσιο των ομαδικών συναντήσεων που πραγματοποιούσε εκείνη την περίοδο η Lois Wilson με τους συζύγους ή τους φίλους των αλκοολικών που μετείχαν στους Ανώνυμους Αλκοολικούς. Στην πραγματικότητα, με τον όρο “συνεξάρτηση” αναφερόμαστε σε μία ψυχοκοινωνική κατάσταση που εκδηλώνεται μέσα από ένα δυσλειτουργικό πρότυπο σχέσης με τους άλλους (Spann & Fischer, 1990). Ο όρος συνεξάρτηση σημαίνει ότι, συναισθηματικά, εξαρτώμαι από ένα άλλο άτομο σε βαθμό εθισμού, το οποίο, με τη σειρά του, εξαρτάται εξίσου από εμένα. Αποτέλεσμα αυτού του φαύλου κύκλου είναι οι γνωστές σε όλους συνεξαρτητικές σχέσεις, οι οποίες, όπως φαίνεται, αν και αποτελούν ένα διαχρονικό κοινωνικό φαινόμενο, τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν όλο και περισσότερο. Άραγε, έχεις αναρωτηθεί ποτέ πόσο συχνά έχεις βρεθεί σε τέτοιου είδους σχέσεις; Ή, για να γίνω ακόμη πιο σαφής, έχεις σκεφτεί ποτέ, μήπως εσύ είσαι το συναισθηματικά εξαρτημένο μέλος της σχέσης; (Παπαρρηγόπουλος & Δάλλα, 2018).
Χαρακτηριστικά Συναισθηματικά Εξαρτημένων Ατόμων
Συνήθως, τα συναισθηματικά εξαρτημένα άτομα παρουσιάζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, η οποία αυτόματα συνεπάγεται μία συνολικά αρνητική εικόνα και αντίληψη του εαυτού τους. Αυτό, με τη σειρά του, οδηγεί (τα άτομα) σε ένα έντονο αίσθημα ανασφάλειας, το οποίο συχνά πηγάζει και από τον τύπο προσκόλλησης που αναπτύχθηκε στην διάρκεια της παιδικής ηλικίας. Σύμφωνα με τη θεωρία του Δεσμού του Bowlby, ο τύπος προσκόλλησης κατά την πρώιμη ηλικία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της εμπιστοσύνης προς τον εαυτό και τους άλλους. Ως εκ τούτου, τα άτομα αυτά, έχοντας ως επί το πλείστον ανασφαλή τύπο προσκόλλησης, διακατέχονται και από μία έντονη ανάγκη για έλεγχo, ο οποίος υπηρετεί την ανάγκη για την εξασφάλιση της ασφάλειας (Beattie, 1996).
Στο πλαίσιο αυτό, τα άτομα επιδίδονται σε μία σειρά από παθητικά-επιθετικές συμπεριφορές που παρακινούνται από ένα αίσθημα ανημπόριας και αβοηθητότητας, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να οδηγηθούν και στην εκδήλωση των ακραίων συμπεριφορών, με πιο συχνά αναφερόμενες τις απειλές. Απώτερος στόχος, αυτού του χειριστικού συμπεριφορικού μοτίβου είναι η αποφυγή της εγκατάλειψης και η διατήρηση της σχέσης μέσω της συναισθηματικής χειραγώγησης.
Ουσιαστικά, τα άτομα αυτά αντιμετωπίζουν επικοινωνιακές δυσκολίες, καθώς δεν έχουν μάθει να επικοινωνούν τις πραγματικές σκέψεις, τις επιθυμίες και τα ειλικρινή συναισθήματά τους με αποτέλεσμα να παραγκωνίζονται οι δικές τους ανάγκες και να χαρακτηρίζονται από το γνωστό σε όλους σύνδρομο του καλού παιδιού ή αλλιώς του καλού Σαμαρείτη (Stahl, 2018). Μάλιστα, τις περισσότερες φορές οι άνθρωποι αυτοί καταλήγουν να προσκολλώνται σε άτομα που δεν μπορούν να βοηθηθούν και έτσι καταλήγουν οι πρώτοι να εξαρτώνται από τους τελευταίους μη μπορώντας να απαγκιστρωθούν. Σημειώνεται ότι η βασική αιτία αυτού του φαύλου κύκλου είναι η σαφής δυσκολία οριοθέτησης και η επικοινωνία αυτών των ορίων. Συγκεκριμένα, θεωρείται πως η επιβολή των ορίων είναι η πιθανή πηγή των έντονων συγκρούσεων και συνεπώς, η απειλή για τη σχέση.
Επομένως, αυτό που είναι σημαντικό να κατανοήσουμε είναι ότι παραμένουμε σε τέτοιες σχέσεις, γιατί προσπαθούμε απεγνωσμένα να διορθώσουμε τα τραύματα ή τις αδυναμίες της παιδικής μας ηλικίας. Όμως, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η ψυχολόγος Stefanie Stahl: «όποιος δεν έχει το σπίτι του μέσα του, δεν πρόκειται να το βρει αλλού». Με άλλα λόγια, χρειάζεται εμείς οι ίδιοι να αποδεχτούμε και να προσφέρουμε ένα ασφαλές καταφύγιο για τον εαυτό μας. Αν, λοιπόν, ακόμα δε το έχεις βρει.. ήρθε η ώρα να το ψάξεις! (Stahl, 2018).
Βιβλιογραφία
1. Beattie M. (1996). Συνεξάρτηση τέλος. Εκδόσεις Λύχνος
2. Παπαρρηγόπουλος Θ., & Δάλλα Χ. (2018). Οι εξαρτήσεις : Αίτια , μηχανισμοί , εκδηλώσεις , αντιμετώπιση. Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης .
3. Stahl S. (2018). Το παιδί που κρύβουμε μέσα μας. Εκδόσεις Διόπτρα
4. Συνεξάρτηση: Μία γάγγραινα της ψυχής .(n.d). Ανακτήθηκε από https://www.i-psyxologos.gr/sinexartisi/
Αρχισυνταξία: Κελεσίδη Ελένη
Επιμέλεια Άρθρου: Κελεσίδη Ελένη
