Φαντάζομαι όλοι, κάποια στιγμή στη ζωή μας, έχουμε ακούσει ή πει τη φράση: «Δείξε μου το φίλο σου, να σου πω ποιος είσαι», θέλοντας έτσι να δείξουμε πως οι φίλοι και οι παρέες που συχνά συναναστρεφόμαστε και επιλέγουμε μπορούν να αντικατοπτρίσουν και εμάς τους ίδιους. Τι γίνεται, όμως, αν αυτό ισχύει και με τους γονείς μας;
Έρευνες δείχνουν πως οι γονικοί τύποι, δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο ένα άτομο ασκεί το γονικό του ρόλο, καθορίζει σε σημαντικό βαθμό και τη συμπεριφορά του παιδιού. Σύμφωνα με τους Maccoby & Martin (1983), παρατηρούνται τέσσερις τύποι γονέων, οι οποίοι διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τον βαθμό της στοργής και της επίδειξης του ελέγχου απέναντι στα παιδιά τους. Συγκεκριμένα, αναφερόμαστε στον αυταρχικό, τον ανεκτικό-επιεική, τον ανεκτικό-αδιάφορο και τον δημοκρατικό γονέα.
Αυταρχικοί γονείς
Ο συγκεκριμένος τύπος γονέα μπορεί να χαρακτηριστεί και ως «τοίχος», διότι είναι ιδιαίτερα αυστηρός, άκαμπτος και αμετακίνητος στην άσκηση του ελέγχου που εφαρμόζει απέναντι στο παιδί. Οι γονείς αυτοί υποχρεώνουν το παιδί να ακολουθεί τις οδηγίες τους χωρίς να λαμβάνουν υπόψιν τις πραγματικές ανάγκες και επιθυμίες του. Συχνά, μάλιστα, καταφεύγουν και στην τιμωρία ως ένα μέσο επιβολής και επαναφοράς της ισορροπίας και της πειθαρχίας, καθώς δίνουν ιδιαίτερη σημασία στην έννοια της υπακοής (Steinberg,2002).
Παιδιά αυταρχικών γονέων
Στην περίπτωση των αυταρχικών γονέων, συνήθως μιλάμε για παιδιά αγχώδη, με χαμηλή αυτοεκτίμηση, τα οποία συχνά καταφεύγουν στο ψέμα όταν δεν καταφέρνουν να ανταποκριθούν στις προσδοκίες και στις απαιτήσεις των γονιών τους, ως μία απεγνωσμένη προσπάθεια αποφυγής της τιμωρίας και της λεκτικής επίθεσης των γονιών τους (Heaven & Peiser,1996).
Πρόκειται για άτομα εσωστρεφή, φοβισμένα, που στερούνται αυθορμητισμού, ενώ συχνά διστάζουν να αναλάβουν πρωτοβουλίες, καθώς θεωρούν ότι είναι ανίκανα να πετύχουν τον όποιο στόχο. Σημειώνεται ότι τα παιδιά αυτά, ενδέχεται μεγαλώνοντας, να εκδηλώσουν παραβατικές συμπεριφορές και υψηλότερα επίπεδα κατάθλιψης, συγκριτικά με τα παιδιά των άλλων γονικών τύπων (Heaven & Peiser,1996).
Ανεκτικοί -Επιεικείς Γονείς
Ή αλλιώς, οι γονείς που δυσκολεύονται να πουν «όχι» και να θέσουν όρια στο παιδί, έχοντας ως βασικό στόχο την ικανοποίηση των αναγκών των παιδιών τους . Στην πραγματικότητα, πρόκειται για γονείς που ακολουθούν ένα πιο φιλελεύθερο πρότυπο διαπαιδαγώγησης, το οποίο τους καθιστά συχνά υπερπροστατευτικούς και υπέρμετρα δοτικούς (Phillips, 2002).
Παιδιά Ανεκτικών-Επιεικών Γονέων
Τα παιδιά αυτού του γονικού τύπου θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως παρορμητικά, εγωκεντρικά, ανυπάκουα και απαιτητικά, με χαμηλό αίσθημα ανοχής στη ματαίωση, καθώς έχουν μάθει κυρίως να παίρνουν και όχι να δίνουν. Μάλιστα, προκειμένου να πάρουν αυτό το οποίο επιθυμούν, θα επαναστατήσουν χωρίς όμως να δείξουν τον ανάλογο σεβασμό και αρνούμενα να αναλάβουν την ευθύνη της κακής τους συμπεριφοράς (Baumrind, 1991).
Ανεκτικοί- Αδιάφοροι Γονείς
Οι γονείς « πάγος», θα έλεγε κανείς, καθώς πρόκειται για συναισθηματικά απόμακρους και αδιάφορους γονείς, οι οποίοι στην πραγματικότητα απορρίπτουν το παιδί, καθώς παραμελούν τις ανάγκες και τις επιθυμίες του, αλληλεπιδρώντας όσο το δυνατόν λιγότερο μαζί τους. Πρόκειται για τους γονείς εκείνους που διαμορφώνουν τη ζωή τους με βάση τις δικές τους ανάγκες και επιθυμίες και όχι των των παιδιών τους (Steinberg, 2002).
Παιδιά Ανεκτικών- Αδιάφορων Γονέων
Τα παιδιά αυτά είναι ιδιαίτερα αντικοινωνικά, με χαμηλή αυτοεκτίμηση και αρνητική αυτοεικόνα, ενώ συχνά, εμφανίζουν και απείθαρχη συμπεριφορά, καθώς αρνούνται να συμμορφωθούν με τους κανόνες, επιλέγοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο μία πιο επιθετική αντιμετώπιση των καταστάσεων. Μάλιστα, επισημαίνεται ότι αποτελούν ομάδα υψηλού κινδύνου για εμπλοκή με παράνομες δραστηριότητες, όπως είναι η χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών (Steinberg, 2002).
Δημοκρατικοί Γονείς
Οι δημοκρατικοί γονείς είναι ίσως ο πιο αποτελεσματικός και ενδεδειγμένος τύπος γονέα, καθώς είναι στοργικοί και συναισθηματικά ζεστοί. Την ίδια στιγμή, είναι απαιτητικοί και έχουν προσδοκίες από το παιδί, ανάλογα, όμως, με το αναπτυξιακό στάδιο και τις ικανότητές του. Σέβονται τα δικαιώματα του παιδιού και το ενθαρρύνουν κάθε φορά να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και να αυτονομείται, πάντοτε όμως στο πλαίσιο μίας υγιούς οριοθέτησης (Baumrind, 1991).
Παιδιά Δημοκρατικών Γονέων
Τα παιδιά αυτά χαρακτηρίζονται από υψηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση, καθώς πιστεύουν ιδιαίτερα στις ικανότητές τους, γεγονός που τα καθιστά περισσότερο ανεξάρτητα σε σχέση με τις κατηγορίες των παιδιών που αναφέρθηκαν παραπάνω. Τέλος, φαίνεται πως μεγαλώνοντας εξελίσσονται σε συναισθηματικά ώριμους ενήλικες, με υψηλό αυτοέλεγχο και υψηλά επίπεδα ανθεκτικότητας (Chen & Kaplan, 2001).
Σημειώνεται ότι οι περισσότεροι γονείς, συνήθως, δεν ανήκουν σε μία μόνο από τις παραπάνω κατηγορίες. Αντιθέτως, φαίνεται να χαρακτηρίζονται από συνδυασμό των παραπάνω γονικών τύπων, με τις τεχνικές που εφαρμόζουν να εναλλάσσονται και να ποικίλλουν ανάλογα την κατάσταση, την προσωπικότητα – ιδιοσυγκρασία του παιδιού, την ηλικία και το αναπτυξιακό του στάδιο. Έτσι, και τα παιδιά αντίστοιχα θα εμφανίσουν συνδυασμό χαρακτηριστικών και συμπεριφορών, ανάλογα τον γονικό τύπο που θα αντιπροσωπεύει κάθε φορά ο γονέας.
Ανεξάρτητα από τον γονικό τύπο και το στυλ διαπαιδαγώγησης που ακολουθεί ένας γονέας, το πιο σημαντικό είναι να κατανοήσουμε πως δεν υπάρχει τέλειος αλλά αποτελεσματικός γονέας. Θα ήταν άδικο να γινόμαστε ανιχνευτές ελαττωμάτων και να αγαπάμε μονάχα ό,τι είναι τέλειο την στιγμή που όλα γύρω μας είναι τέλεια ατελή. Και ακόμα και αν δεν είχαμε τον ιδανικό για μας γονέα, ας γίνουμε εμείς ο γονέας που χρειαζόμαστε. Υποστηρίζεται, πως οι γονείς, κατά τα πρώτα χρόνια ζωής μας, μαθαίνουν αν είμαστε ευπρόσδεκτοι ή όχι. Ακόμη, λοιπόν, και αν δεν νιώσαμε ότι είμαστε, τι σημασία έχει; Αφού όπως υποστήριξε και ο Erich Kastner: «ποτέ δεν είναι αργά για μια καλή παιδική ηλικία».
Τελικά, εσύ ποιος είσαι;
Βιβλιογραφία
1.Παππά Β. (2017). Επάγγελμα Γονέας: Τύποι Γονέων και Συμπεριφορά Παιδιών και Εφήβων. Εκδόσεις : Οχτώ
2. Feldman R. (2011). Εξελικτική Ψυχολογία: Δια Βίου Ανάπτυξη. Εκδόσεις : Gutenberg
Αρχισυνταξία : Κελεσίδη Ελένη
Επιμέλεια άρθρου : Κελεσίδη Ελένη
