Επικοινωνία: Tο Κλειδί στις Διαπροσωπικές Σχέσεις

Η επικοινωνία αποτελεί πεδίο συνεχόμενης διερεύνησης στον χώρο των Κοινωνικών Επιστημών, καθώς η επιτυχής ή ανεδαφική της έκβαση καθίστατο ανέκαθεν αιτία για δυσκολίες στην επίλυση κοινωνικών ζητημάτων (Nicotera, 1993). Συγκεκριμένα, συνιστά τον τρόπο μέσα από τον οποίο η ανθρώπινη φύση απαντά και ανταποκρίνεται στα ερεθίσματα γύρω της, διαμορφώνοντας μια πραγματικότητα που δεν στηρίζεται απλά στο να μεταδίδονται ιδέες. Ένας τομέας στον οποίο η επικοινωνιακή ικανότητα διαδραματίζει κεντρικό ρόλο είναι αυτός των διαπροσωπικών σχέσεων (Engaging Theories in Interpersonal Communication, n.d.).

Ειδικότερα, μέσα από ποικίλες εστιάσεις στη διαπροσωπική επικοινωνία, αναδύονται η σημαντικότητα και τα οφέλη της. Όταν γίνεται λόγος περί διαπροσωπικής επικοινωνίας, δεν έχει αξία μόνο ο αριθμός των ατόμων που αλληλοεπιδρούν αλλά και η ουσία της πληροφορίας που μεταλαμπαδεύεται. Απώτερος στόχος της αλληλεπίδρασης μεταξύ των προσώπων είναι η αμοιβαία κατανόηση και η διαμόρφωση των βέλτιστων συνθηκών για εναρμονισμένες συνθήκες συζήτησης. Επιπρόσθετα, καθίσταται αναγκαίο να ορίζονται συγκεκριμένοι κανόνες λειτουργικότητας, να διαφαίνεται το είδος της σύνδεσης μεταξύ των ατόμων, να αναδεικνύεται ο ρόλος που εξυπηρετεί έκαστος και να υπάρχει συνοχή στον τρόπο που συνδιαλέγονται μεταξύ τους, τονίζοντας την αξία της νοηματοδότησης στην επικοινωνία (Berger, 1977).

Παράλληλα, και ενώ απεικονίζεται η μορφή που κατέχει η επικοινωνία σε διαπροσωπικό επίπεδο, το ερώτημα είναι πώς μπορεί αδιαλείπτως να εξελίσσεται και να διατηρείται σε ένα ικανοποιητικό βαθμό. Από τον περασμένο αιώνα άλλωστε σε βιβλία προσωπικής αυτοβελτίωσης, σε στήλες συμβουλευτικού χαρακτήρα και θεραπευτικές συνεδρίες, η κατευθυντήρια γραμμή για ένα επιτυχημένο επαγγελματικό προφίλ, την εύρεση ή διαφύλαξη της συντροφικής σχέσης καθώς και τον θετικό αντίκτυπο σε ένα κοινωνικό σύνολο, είναι το άτομο να αναζητά την επικοινωνία (Nicotera, 1993).

Χαρακτηριστικά, κατά τη διάρκεια δόμησης μιας ανθρώπινης σχέσης, το άτομο εκτός από την αναζήτηση ταύτισης με το άλλο πρόσωπο συνήθως φαίνεται να εστιάζει στο φιλτράρισμα των πληροφοριών που διακινούνται κατά την επικοινωνία. Στη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, ελέγχεται ο τρόπος που αλληλοεπιδρούν και ανταποκρίνονται, αξιολογώντας όλα τα στοιχεία που σηματοδοτούν την πορεία μιας σχέσης.

Μέσα από τη θεωρητική προσέγγιση της Κοινωνικής Διείσδυσης, που αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα, προτείνονται τέσσερα βασικά στάδια που αναδεικνύουν την κλιμάκωση της σχεσιακής εξέλιξης.

• Στο Στάδιο του Προσανατολισμού κατά την επικοινωνιακή διαδικασία, δεν υπάρχει βάθος στη συζήτηση. Τα μέλη της περιορίζονται από κανόνες συμπεριφοράς που έχουν εσωτερικεύσει, ώστε να κυριαρχήσει μια πρώτη θετική εντύπωση του εαυτού τους.
• Κατά το Διερευνητικό Συναισθηματικό Στάδιο, τα πρόσωπα προθυμοποιούνται στο να μοιραστούν προσωπικές απόψεις και ιδεώδη, δημιουργώντας μια πιο ουσιαστική σχέση.
• Στο Στάδιο Συναισθηματικής Ανταλλαγής, οι πληροφορίες που διαμοιράζονται, έχουν πιο ενισχυμένο προσωπικό τόνο, ενθαρρύνονται οι διαφωνίες και υπάρχει δυνατότητα άνεσης μεταξύ των προσώπων.
• Στο Σταθερό Στάδιο της Ανταλλαγής, απελευθερωμένα πλέον τα μέλη, βαίνουν προς την αυτοαποκάλυψη, επικοινωνώντας ιδιωτικού χαρακτήρα ζητήματα και δείχνοντας ενσυναίσθηση ο ένας προς τον άλλον. Με αυτόν τον τρόπο, θέτουν τα γερά θεμέλια της διαπροσωπικής σχέσης (Fox, 2015).

Ταυτοχρόνως, άλλα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που επιτρέπουν στην ανθρώπινη επικοινωνία να τελεσφορήσει είναι τα ακόλουθα:

• Μη λεκτική επικοινωνία, η οποία στηρίζεται στην ορθή αντίληψη των συναισθημάτων του σημαντικού άλλου, χωρίς τη χρήση λέξεων.
• Ενίσχυση, η οποία αποτελεί μια θετική απόκριση στη συμπεριφορική εικόνα του προσώπου με το οποίο σχετίζεται το άτομο.
• Ερωτήσεις, οι οποίες διευκολύνουν την κατανόηση και επιλύουν πιθανές απορίες που αναδύονται στους συνομιλητές.
• Προβληματισμός, ο οποίος σηματοδοτεί την ενθάρρυνση της κριτικής σκέψης και τον παραγωγικό διάλογο.
• Αναστοχασμός, για την καλύτερη αποδοχή των εμπειριών και του συναισθηματικού κόσμου του ατόμου.
• Ακρόαση, η οποία επιζητά την προσοχή στα λεγόμενα και το ουσιαστικό ενδιαφέρον.
• Εξήγηση, η οποία συντείνει στη σαφέστερη μετάδοση της πληροφορίας.
• Αυτοαποκάλυψη, ως ένδειξη εμπιστοσύνης και ύπαρξης άνεσης ανάμεσα στα πρόσωπα της σχέσης.
• Διαδικασία ανοίγματος-κλεισίματος συζήτησης, δηλαδή ο τρόπος κλιμάκωσης της επικοινωνίας που οδηγεί στην ολοκλήρωση αυτής.
• Διεκδικητικότητα, για υπεράσπιση ιδεών και οικοδόμηση σχέσεων σεβασμού.
• Διαπραγμάτευση, στα πλαίσια της συζήτησης για την υποστήριξη θέσεων.
• Επιρροή, ως ένας τρόπος επίδρασης-ταύτισης με το συνομιλητή.
• Αλληλεπίδραση & Καθοδήγηση σε βαθύτερες συζητήσεις.

Η δυνατότητα εφαρμογής αυτών των τεχνικών στην επικοινωνία συμβάλλει σημαντικά σε ενδυναμωμένες και βελτιωμένες διαπροσωπικές σχέσεις, ενώ ενισχύει την αποτελεσματικότητα και στις επαγγελματικές δραστηριότητες (Hargie, 2021b).

Βιβλιογραφία:

1. Berger, C. R. (1977). Interpersonal Communication Theory and Research: An Overview. Annals of the International Communication Association, 1(1), 217–228. https://doi.org/10.1080/23808985.1977.11923682
2. Engaging theories in interpersonal communication. (n.d.). Google Books. https://books.google.com/books?hl=el&lr=&id=CdhCEAAAQBAJ&oi=fnd&pg=PT8&dq=theories+on+development+in+interpersonal+communication&ots=L-uYIm0QAg&sig=5I8e-YeNt7dlg5AaLOCtQadfhPU
3. Fox, J. (2015). Models of relationship development. The International Encyclopedia of Interpersonal Communication, 1–9. https://doi.org/10.1002/9781118540190.wbeic028
4. Hargie, O. (2021b). Skilled interpersonal communication. https://doi.org/10.4324/9781003182269
5. Nicotera, A. M. (1993). Interpersonal communication in friend and mate relationships.  http://ci.nii.ac.jp/ncid/BA20439394

Αρχισυνταξία: Δράνη Φωτεινή – Δέσποινα, Ψυχολόγος BSc, MScc

Επιμέλεια άρθρου: Τυρλή Αικατερίνη