«Όταν οι άνθρωποι θεωρουν ορισμένες καταστάσεις ως πραγματικές, αυτές είναι πραγματικές στις επιπτώσεις τους» W. Thomas.
Ο Robert K. Merton εισήγαγε τον όρο αυτοεκπληρούμενη προφητεία (self-fulfilling prophecy) για να περιγράψει ενα κοινωνικοψυχολογικό φαινόμενο κατά το οποίο το άτομο έχει μια λανθασμένη πεποίθηση , θα συμπεριφερθεί με τρόπο τέτοιο προκειμένου να επιβεβαιωθεί η αρχική του πεποίθηση. Αυτή η απατηλή ισχύς της αυτοεκπληρούμενης προφητείας διαιωνίζει τη λανθασμένη αντίληψη του ατόμου, καθώς όπως του αποδεικνύεται απο την τελική πορεία των γεγονότων, είχε εξαρχής δίκιο. Με απλά λόγια, μια ψευδή πεποίθηση μπορει να γίνει αληθινή, λόγω του ότι το άτομο θα συμπεριφερθεί με τρόπο τέτοιο σαν η πεποίθηση να ήταν πραγματικότητα.Έρευνα των Rosenthal και Jacobson στο πανεπιστήμιο του Ηarvard επιβεβαιώνει τη θεωρία της αυτοεκπληρούμενης προφητείας.
Αφότου χορήγησαν τεστ νοημοσύνης σε μαθητές δημοτικού, παραπλάνησαν τους δασκάλους των μαθητών με ψεύτικα αποτελέσματα. Πείθοντας τους ότι μία ομάδα μαθητών είχε υψηλό δείκτη νοημοσύνης, ενώ μία άλλη ομάδα χαμηλό δείκτη νοημοσύνης. Η έρευνα απέδειξε ότι εαν οι δάσκαλοι μιας τάξης πιστεύουν ότι ένα παιδί είναι λιγότερο ικανο από τους συμμαθητές του, θα του συμπεριφέρονται διαφορετικά από ότι στους υπόλοιπους, με αποτέλεσμα και το παιδί να συμπεριφερθεί ανάλογα των προσφορών τους. Και το αντίστροφο, ένα παιδί με «φυσιολογική» απόδοση, αν αντιμετωπίζεται από τους δασκάλους ως ιδιοφυΐα μπορεί να τους εκπλήξει με καλύτερες σχολικές επιδόσεις από το συνηθισμένο.
Πως το φαινόμενο αυτό επηρεάζει την ζωή μας; Το φαινόμενο αυτό επηρεάζει τις αντιλήψεις που έχουμε τελικά για τον εαυτό μας και τους άλλους αλλά και τις ανθρώπινες σχέσεις μας. Όταν πιστεύουμε κάτι για τους άλλους, ίσως να αντιδράμε με τρόπους που τους ενθαρρύνουν να επιβεβαιώσουν αυτές τις υποθέσεις, και αυτό ενισχύει τις πεποιθήσεις μας για αυτούς. Έτσι, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος επιβεβαιώνοντας συνεχώς τις προσδοκίες μας και επηρεάζοντας τις σχέσεις μας. Για παράδειγμα , ο σύντροφός σου έχει μέρες να σε δει καθώς έχει αφόρητη πίεση από δουλειές που έχει αναλάβει και νιώθει “πελαγωμένος” , εσυ πιστεύεις ότι απλώς σε αποφεύγει , και έτσι αποκτάς την πεποίθηση ότι κάτι έχει μαζί σου.
Εχοντας αυτήν την πεποίθηση όταν επικοινωνήσετε θα είσαι νευριασμένος κάνοντας τον να υιοθετήσει την συμπεριφορά που περίμενες να έχει επιβεβαιώνοντας την αρχική σου αντίληψη και εκπληρώνοντας την προφητεία.Ακόμα και οταν πιστεύουμε κάτι για τον εαυτό μας, συμπεριφερόμαστε με τρόπους που συνάδουν στις πεποιθήσεις μας, και έτσι αυτές οι πεποιθήσεις ενισχύουν την ίδια συμπεριφορά. Φοβόμαστε πως θα είμαστε βαρετοί στο πάρτυ, συμπεριφερόμαστε αμήχανα ως προς τους άλλους με αποτέλεσμα οι άλλοι απομακρύνονται ή να μας αγνοούν. Αγχωμένοι, θεωρούμε πως δεν θα τα καταφέρουμε σε κάτι δύσκολο που έχουμε αναλάβει, πανικοβάλλουμε τον εαυτό μας και τελικά δεν αποδίδουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
«Όταν περιμένουμε συγκεκριμένες συμπεριφορές άλλων, είναι πιθανό να ενεργούμε με τρόπους που κάνουν την αναμενόμενη συμπεριφορά πιο πιθανή να συμβεί». (Rosenthal & Babad)
Είναι αναγκαίο οι άνθρωποι να προσπαθούμε να αξιολογούμε ορθότερα τις καταστάσεις. Ρωτάμε τι συμβαίνει, όταν πρόκειται για ανθρώπινη σχέση, πρίν καταλήξουμε σε ερμηνεία για το τι κρύβεται πίσω απο μια συμπεριφορά. Είμαστε ανοιχτοί σε όλα τα ενδεχόμενα που είναι πιθανά. Πρέπει πάντα να θυμόμαστε πως οσο πιο ανοιχτοί είμαστε και όσο πιο προσεκτικά ακούμε τους άλλους, βλέπουμε πάντα όλες τις σχέσεις και τον κόσμο γύρω μας πιο θετικό. Μήπως, λοιπόν, ήρθε και η δική σου ώρα να σπάσεις τα δεσμά των λανθασμένων κρίσεων που δυσχαιρενουν κάθε σχέση; Η αλλαγή που θέλουμε, είμαστε πάντα και – πρώτα απ’ όλα- εμείς οι ίδιοι.
Βιβλιογραφία:
http://university-discoveries.com/the-self-fulfilling-prophecySchaedig, D (2020, Aug 24). Self-fulfilling prophecy and the pygmalion effect. Simply Psychology. https://www.simplypsychology.org/self-fulfilling-prophecy.html