Αθλητισμός και δεξιότητες ζωής: Πώς ωφελούνται τα παιδιά και οι έφηβοι από την ενασχόλησή τους με τον αθλητισμό;

«Ο αθλητισμός παρέχει ένα πλαίσιο για τους νέους, μέσα στο οποίο θα μπορέσουν να μάθουν τις αξίες της ομαδικής εργασίας, της υπευθυνότητας και του σεβασμού, διαμορφώνοντας τις μελλοντικές τους αλληλεπιδράσεις στην κοινωνία», Dr. Jessica Fraser-Thomas (ερευνήτρια στην ψυχολογία του αθλητισμού).

Ο αθλητισμός αποτελεί ένα πολύτιμο κομμάτι της καθημερινής ζωής παιδιών και εφήβων, καθώς προσφέρει πολλά περισσότερα από σωματική ευεξία. Οι νέοι που συμμετέχουν ενεργά σε αθλητικές δραστηριότητες, μαθαίνουν πώς να ξεπερνούν τα εμπόδια, να συνεργάζονται με άλλους και να αναπτύσσονται ως άτομα. Η συμμετοχή στον αθλητισμό καλλιεργεί θεμελιώδεις αξίες όπως ο αυτοέλεγχος, η υπευθυνότητα και η συντροφικότητα που τους ωφελούν σε διάφορες πτυχές της ζωής τους. Επιπλέον, οι εμπειρίες που αποκτούν τα παιδιά και οι έφηβοι μέσω του αθλητισμού βοηθούν στην ανάπτυξη της ανθεκτικότητας και της αυτοπεποίθησης, καθώς και στη δημιουργία αξιόπιστων σχέσεων με τους συνομηλίκους τους. Ο αθλητισμός μετατρέπεται, έτσι, σε ισχυρό σύμμαχο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους, αλλά και των δεξιοτήτων ζωής τους.

Δεξιότητες ζωής

Ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά και οι έφηβοι αναπτύσσουν δεξιότητες ζωής μέσα από τον αθλητισμό είναι ένα θέμα που εξακολουθεί να ενδιαφέρει, όχι μόνο τους ειδικούς, αλλά και όσους βρίσκονται κοντά στους νέους, όπως οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και οι προπονητές.

Τι είναι λοιπόν αυτές οι “δεξιότητες ζωής”;

Οι δεξιότητες ζωής ορίζονται ως «οι δεξιότητες εκείνες που επιτρέπουν στα άτομα να επιτύχουν στα διάφορα περιβάλλοντα στα οποία ζουν, όπως το σχολείο, το σπίτι και τη γειτονιά τους», μπορούν να χωριστούν σε συναισθηματικές, γνωστικές και κοινωνικές δεξιότητες. Οι αθλητικές δραστηριότητες θεωρούνται ιδανικό πλαίσιο για την καλλιέργεια δεξιοτήτων ζωής στα παιδιά και τους εφήβους. Έρευνες δείχνουν ότι οι θετικές εμπειρίες μέσα από αυτές τις δραστηριότητες μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και στη μείωση συμπτωμάτων όπως η κατάθλιψη, υποστηρίζοντας έτσι τη συναισθηματική ανάπτυξη των νεαρών αθλητών.

Συναισθηματικές δεξιότητες

Οι συναισθηματικές δεξιότητες ζωής αφορούν την εσωτερική αίσθηση ευεξίας και αυτοεκτίμησης. Συγκεκριμένα, ένα παιδί ή έφηβος που ασχολείται με τον αθλητισμό μπορεί να αναπτύξει ορισμένες συναισθηματικές δεξιότητες, μεταξύ των οποίων είναι οι παρακάτω:

1. Αυτοπεποίθηση: Οι νέοι που συμμετέχουν και πετυχαίνουν στον αθλητισμό μπορούν να πιστέψουν περισσότερο και πιο εύκολα στις ικανότητές τους.
2. Αυτοέλεγχος: Μαθαίνουν να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, ειδικά σε καταστάσεις έντασης ή απογοήτευσης.
3. Ενσυναίσθηση και Συναισθηματική επίγνωση: Αποκτούν ενσυναίσθηση και σεβασμό για τις ανάγκες και τα συναισθήματα των άλλων μέσω της ομαδικής συνεργασίας και κατανοούν καλύτερα τα συναισθήματά τους, καθώς και πώς αυτά επηρεάζουν τις αντιδράσεις τους, αλλά και τους γύρω τους.
4. Διαχείριση αποτυχίας και απογοήτευσης: Μέσω του αθλητισμού, τα παιδιά διδάσκονται πώς να αποδέχονται την ήττα και να τη χρησιμοποιούν ως ευκαιρία για βελτίωση.
5. Ανθεκτικότητα: Μαθαίνουν να ξεπερνούν τα εμπόδια, όχι μόνο στον αθλητισμό αλλά και στην καθημερινότητα, και να επιμένουν παρά τις δυσκολίες.

Γνωστικές δεξιότητες

Οι γνωστικές δεξιότητες ζωής αφορούν ικανότητες όπως η αυτορρύθμιση, η λήψη αποφάσεων και ο έλεγχος των παρορμήσεων, οι οποίες αποδεικνύονται προστατευτικοί παράγοντες για τα στρεσογόνα γεγονότα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά και οι έφηβοι στην καθημερινή τους ζωή. Ορισμένες από αυτές είναι οι παρακάτω:

1. Εστίαση και συγκέντρωση: Η συμμετοχή σε αθλήματα απαιτεί προσοχή και εστίαση σε ορισμένους στόχους και ιδιαιτερότητες, γεγονός που ενισχύει την ικανότητα του ατόμου να παραμένει συγκεντρωμένο υπό πίεση.
2. Επίλυση προβλημάτων και Γρήγορη λήψη αποφάσεων: Τα παιδιά και οι έφηβοι πρέπει να λαμβάνουν γρήγορες αποφάσεις κατά τη διάρκεια ενός αγώνα ή μιας προπόνησης, γεγονός που τα βοηθά να αναπτύξουν την ικανότητά τους να επιλύουν δύσκολα προβλήματα.
3. Στρατηγική σκέψη: Η ικανότητά τους να σκέφτονται αναλυτικά και να προβλέπουν το μέλλον βελτιώνεται με την οργάνωση στρατηγικών και την κατανόηση των ενεργειών των αντιπάλων τους.
4. Μνήμη εργασίας: Η απομνημόνευση κατευθυντήριων γραμμών, μεθόδων και τακτικών ενισχύει την ικανότητα επεξεργασίας μεγάλου όγκου πληροφοριών ταυτόχρονα.

Κοινωνικές δεξιότητες

Οι κοινωνικές δεξιότητες σχετίζονται με τις ικανότητες που χρησιμοποιούνται στις διαπροσωπικές σχέσεις, όπως οι δεξιότητες επικοινωνίας, η επίλυση συγκρούσεων και η φιλοκοινωνική συμπεριφορά. Μέσα από την ενασχόληση με τον αθλητισμό, τα παιδιά και οι έφηβοι αναπτύσσουν κρίσιμες κοινωνικές δεξιότητες, όπως:

1. Ομαδικότητα: Αντιλαμβάνονται την αξία της αμοιβαίας υποστήριξης και μαθαίνουν πώς να συνεργάζονται με άλλους για την επίτευξη κοινών στόχων.
2. Επικοινωνία: Αναπτύσσουν την ικανότητα να επικοινωνούν αποτελεσματικά σκέψεις, συναισθήματα και προτάσεις τόσο εντός όσο και εκτός του αθλητικού κόσμου.
3. Σεβασμός και αποδοχή: Μαθαίνουν να αποδέχονται συμπαίκτες και αντιπάλους με διαφορετικό υπόβαθρο ή δεξιότητες μέσω του αθλητισμού, γεγονός που προάγει την αναγνώριση και τον σεβασμό της διαφορετικότητας.
4. Ηγεσία και υπευθυνότητα: Αποκτούν πρωτοβουλίες και υπευθυνότητα μέσω ρόλων, όπως ο επικεφαλής ομάδας ή ο υπεύθυνος συγκεκριμένων εργασιών.
5. Διαχείριση συγκρούσεων: Συχνά συμβαίνουν συγκρούσεις που σχετίζονται με τον αθλητισμό, παρέχοντας στα παιδιά και εφήβους την ευκαιρία να εξασκηθούν σε δίκαιες και αποτελεσματικές τεχνικές επίλυσης προβλημάτων.

Αντί επιλόγου…

Μέσα από την προσωπική μου σκοπιά, μετρώντας πάνω από 21 χρόνια στον χώρο του αθλητισμού, ως αθλήτρια, προπονήτρια και αθλητική ψυχολόγος, βλέπω τον αθλητισμό ως ένα ανεκτίμητο “δώρο” που μπορούν να κάνουν οι γονείς στα παιδιά τους. Πρόκειται για μία ευκαιρία ζωής, πέρα από τα προφανή οφέλη (π.χ. σωματικά). Πηγαίνοντας πίσω στα χρόνια όπου ο αθλητισμός – και συγκεκριμένα ο πρωταθλητισμός, αποτελούσε το σημείο αναφοράς μου, αντιλαμβάνομαι το πόσο πολύ και με πόσο ιδιαίτερο τρόπο σχημάτισε τις απόψεις μου για διάφορες πτυχές της ζωής, αλλά και με πόσα βέλη όπλισε τη φαρέτρα μου για να κατορθώσω να φτάσω εδώ που είμαι σήμερα και να βρίσκω πάντα τρόπους για να συνεχίζω.

Από νωρίς, ένα παιδί που ασχολείται με τον αθλητισμό εντάσσεται σε μια ομάδα, μια δεύτερη “οικογένεια”, μέσα στην οποία αναπτύσσει την προσωπικότητά του, μαθαίνει να θέτει στόχους και να παλεύει για αυτούς, μαθαίνει δεξιότητες και ανακαλύπτει ταλέντα του, που υπό άλλες συνθήκες θα αγνοούσε. Πολλές φορές τα παιδιά δεν πιστεύουν πολύ στον εαυτό τους επειδή δεν βρέθηκε κάποια τέτοια ευκαιρία για να μπορέσουν να διαπιστώσουν τις ίδιες τους τις δυνάμεις. Μέσα από τον αθλητισμό τους δίνεται η δυνατότητα να έρθουν πιο κοντά με τον εαυτό τους, να τον γνωρίσουν και να συνδεθούν με άτομα που έχουν κοινά ενδιαφέροντα, με τα οποία μπορεί να αναπτύξουν ισχυρές φιλίες που να τα συνοδεύουν ως την ενήλικη ζωή τους. Ο αθλητισμός έχει τη δύναμη να εμπνέει και να ενώνει τους ανθρώπους με έναν μοναδικό τρόπο… και αυτό αξίζει να το βιώσει κάθε παιδί!

“Η αληθινή μας δύναμη αποκαλύπτεται όταν αντιμετωπίζουμε τους φόβους μας και επιλέγουμε να σηκωθούμε ξανά! Αυτό μου έμαθε ο αθλητισμός.”, Polina Berezina (olympian ρυθμικής γυμναστικής).

Βιβλιογραφία

1. Danish, S., Forneris, T., Hodge, K., & Heke, I. (2004). Enhancing youth development through sport. World Leisure Journal, 46(3), 38–49. doi:10.1080/04419057.2004.9674365
2. Haudenhuyse, R. P., Theeboom, M., & Skille, E. A. (2014). Towards understanding the potential of sports-based practices for socially vulnerable youth. Sport in Society, 17, 139–156. doi:10.1080/17430437.2013.790897
3. Hermens, N., Super, S., Verkooijen, K. T., & Koelen, M. A. (2017). A Systematic Review of Life Skill Development Through Sports Programs Serving Socially Vulnerable Youth. Research Quarterly for Exercise and Sport, 88(4), 408–424. doi:10.1080/02701367.2017.1355527
4. Lerner, R. M., Lerner, J. V., Almerigi, J. B., Theokas, C., Phelps, E., Gestsdottir, S., . . . Von Eye, A. (2005). Positive youth development, participation in community youth development programs, and community contributions of fifth-grade adolescents: Findings from the first wave of the 4-H Study of Positive Youth Development. Journal of Early Adolescence, 25, 17–71. doi:10.1177/0272431604272461
5. Lösel, F., & Farrington, D. P. (2012). Direct protective and buffering protective factors in the development of youth violence. American Journal of Preventive Medicine, 43 (Suppl. 2), S8–S23. doi:10.1016/j.amepre.2012.04.029

Αρχισυνταξία: Ζωγραφιά Πουγάτσια

Επιμέλεια άρθρου: Τυρλή Αικατερίνη