Η ιστορία της θεραπείας μέσω των εικαστικών είναι μακραίωνη. Χάνεται στα βάθη των απροσπέλαστων σπηλαίων από την εποχή των Παγετώνων, ανιχνεύεται στις αγκαλιές των ειδωλίων της γονιμότητας, καθρεφτίζεται στα ασκληπιεία δωμάτια του ονείρου και της κάθαρσης, μέχρι το σύνορο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και λίγο πριν το κατώφλι του 19ου αιώνα, με την αποκαλυπτική Ερμηνεία των ονείρων του Φρόιντ. Η Μ. Naumburg, Αμερικανίδα ψυχολόγος και αναλύτρια θα εφαρμόσει πρώτη τη φράση του Φρόιντ: «Τα όνειρα εκφράζονται καλύτερα με εικόνες».
Καθοριστική υπήρξε η συμβολή της συλλογής του Jean Dubuffet εν ονόματι “Αrt brut”. Ο κύριος κορμός της “Art Brut” ήταν τα έργα των εγκλείστων στα ψυχιατρικά ιδρύματα. Έως τότε αυτές οι καλλιτεχνικές εκφράσεις αποκαλούνταν «τέχνη των ψυχασθενών», ανήκαν σε ψυχιατρικές συλλογές και φυλάσσονταν στους χώρους των νοσοκομείων.

Στην καλλιτεχνική έκφραση όλα επιτρέπονται. Μέσω αυτής δίνεται η δυνατότητα για επικοινωνία και για την ανακάλυψη ενός εσωτερικού και ίσως άγνωστου εαυτού. Η ανάγκη για απόδραση δίνει στα χέρια χιλιάδων φυλακισμένων σύμβολα αλλόκοτα και γραμμές δυναμικές που γίνονται πουλιά και βουνοκορφές στον βωμό της ελευθερίας. Η ανάγκη για επικοινωνία οδηγεί ανθρώπους δίχως «θέλω» και πρόσωπο να δίνουν μορφή στην επιθυμία, να εγκαταλείπουν έστω και για λίγο το σκοτάδι της μεγάλης ή μικρής ειδικής ανάγκης, να αισθάνονται λίγο θεοί…
Η ανάγκη για έκφραση του συναισθήματος είναι συνυφασμένη με την ανθρώπινη ύπαρξη. Οι άνθρωποι δύσκολα θα πάψουν να χορεύουν, να παίζουν ρόλους, να κάνουν γκριμάτσες, να σκαλίζουν στα δέντρα ή στα παγκάκια των πάρκων την αγάπη τους, να διαδηλώνουν την εκρηκτικότητα μέσα από τα γκράφιτι στους τοίχους, να μουτζουρώνουν αμήχανα μιλώντας στο τηλέφωνο.
Συχνά μια κηλίδα χρώματος μπορεί να γίνει αφορμή για να ξετυλιχτεί κάποιο νήμα από γεγονότα έως τότε ανεξήγητα και να φέρει στο φως αλήθειες, οι οποίες είχαν κλειδωθεί βαθιά μέσα μας.
Η δημιουργική διαδικασία και η συμπόρευσή της με την καθοδήγηση ενός θεραπευτή, μέσω των εικαστικών, μπορεί να οδηγήσει τον θυμό, τον φόβο, την αγαλλίαση να πάρουν μορφή, να αναδυθούν από το εσωτερικό μας σκοτάδι και θα γίνουν ορατά και συνειδητά.
Η ύπαρξη της θεραπείας μέσω των εικαστικών έρχεται να μας υπενθυμίσει πως «η τέχνη δεν είναι κατασκευή, τεχνούργημα ή επιδέξια σχέση με έναν εξωτερικό χώρο και κόσμο». Πρόκειται για μια «άναρθρη κραυγή» για την οποία μιλά ο Ερμής ο Τρισμέγιστος, αυτή «η κραυγή η οποία έμοιαζε να είναι η φωνή του φωτός».
Κανείς ποτέ δεν έγραψε, ούτε ζωγράφισε, ούτε έφτιαξε έργα γλυπτικής ή πλαστικής, ούτε κατασκεύασε ή επινόησε κάτι για άλλο λόγο, παρά για να βγει από την κόλαση. – Antonin Artaud
Bιβλιογραφία
Μ. Μερλώ – Ποντυ (1991), Η αμφιβολία του Σεζάν – Το μάτι και το πνεύμα, εκδ: Νεφέλη
Mαργαρίτη, Α., Κιλίμη, Γ., Κρασανάκης, Σ., Δρίτσας, Θ. (2004), Η τέχνη ως μέσον θεραπευτικής αγωγής, Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών
Ρόσιου, Ε.(2016), Ψυχοπαθολογία και Τέχνη: Όψεις της δημιουργικότητας ψυχικά νοσούντων στην Ελλάδα, (Μεταπτυχιακή Εργασία). Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, Θεσσαλονίκη.