Ως αντικείμενο μετάβασης ορίζεται ένα αντικείμενο που χρησιμοποιείται από ένα παιδί όταν έρχεται αντιμέτωπο με μια δύσκολη κατάσταση ή κάποια τραυματική εμπειρία. Συνήθως τα αντικείμενα αυτά είναι είτε κάποιο παιχνίδι είτε κάποιο μαλακό αντικείμενο, όπως μια κουβέρτα ή ένα μαξιλάρι. Το παιδί προσκολλάται σε αυτό το αντικείμενο και δημιουργείται μια εξαρτητική σχέση που μπορεί να κρατήσει πολλά χρόνια και να συνεχίσει να υφίσταται στην ενήλικη ζωή, σε χαμηλότερη ένταση.
Όπως προαναφέρθηκε, η ανάγκη του παιδιού να ανταπεξέλθει σε μια δύσκολη πραγματικότητα ικανοποιείται με τα συναισθήματα παρηγοριάς και ασφάλειας που παίρνει την δεδομένη στιγμή από το συγκεκριμένο αντικείμενο. Σε μια περίοδο αλλαγών και φόβου το παιδί βρίσκει την σταθερότητα και την ισορροπία στο αντικείμενο μετάβασης. Στα βρέφη όπου η απουσία της μητέρας, ακόμη και αν αυτή είναι για λίγα λεπτά, ισούται με τον φόβο της ανυπαρξίας και του θανάτου, τα αντικείμενα μετάβασης είναι πολύ σημαντικά.
Αφού έχει παρέλθει το διάστημα κινδύνου το βρέφος/ παιδί έχει αναπτύξει μια βαθιά εσωτερική σύνδεση με το αντικείμενο και συνεχίζει να αισθάνεται την ανάγκη να το έχει. Το αντικείμενο είναι συνυφασμένο με συναισθήματα αγάπης και ασφάλειας που ένα παιδί έχει ανάγκη να βιώνει σε καθημερινή βάση. Σε αντίθεση όμως με τα άτομα φροντιστές, αυτό βρίσκεται σταθερά εκεί όποτε το παιδί το χρειάζεται. Η σύνδεση είναι τόσο δυνατή γιατί γίνεται σε ασυνείδητο επίπεδο και με την συμμετοχή των αισθήσεων της αφής και της μυρωδιάς. Το αντικείμενο πλέον είναι ένα κομμάτι του παιδιού και η μυρωδιά που έχει αποκτήσει με την χρήση είναι το σημαντικότερο συστατικό για την επίτευξη του αισθήματος της ασφάλειας.
Ένα δυνατό παράδειγμα της σημαντικότητας της μυρωδιάς του αντικειμένου μετάβασης είναι αυτό ενός παιδιού που έπασχε από μια δύσκολη αρρώστια με υψηλό πυρετό και χωρίς να έχει βρεθεί ακόμη το γιατρικό. Το παιδί για να μπορέσει να αντέξει τα συμπτώματα και τις επιπτώσεις της αρρώστιας απέκτησε ένα αντικείμενο παρηγορίας που του έδινε δύναμη και ελπίδα, ένα αρκουδάκι. Το παιδί ξεπέρασε την αρρώστια, αλλά έγινε η επισήμανση από τους γιατρούς πως το παιχνίδι ήταν ζωτικής σημασίας να πλυθει καθώς ήταν φορέας των μικροβίων της θανατηφόρας ασθένειας. Όταν το παιχνίδι πλύθηκε το παιδί δεν ένιωθε για το αυτό κανένα συναίσθημα στοργής. Το συναίσθημα αυτό υπήρχε, αλλά ήταν πλέον πλατωνικό και προς το χρησιμοποιημένο αρκούδι πριν πλυθεί.
Σε όλα τα παιδικά παραμύθια υπάρχουν τέτοια μαγικά αντικείμενα μετάβασης. Ένα από τα πιο γνωστά παιδικά παραμύθια που διαδραματίζουν την σημαντικότητα των αντικειμένων αυτών για την ανάπτυξη των παιδιών είναι το Toy Story του Walt Disney. Σε αυτή την ιστορία όμως η αφήγηση γίνεται από την πλευρά των παιχνιδιών και όχι του παιδιού.
Η ιστορία ξεκινάει με το να δείχνει την σύνδεση ενός παιδιού με το παιχνίδι του, έναν καουμπόι. Ο Γούντι είναι το αγαπημένο παιχνίδι του παιδιού. Όταν όλα τα άλλα παιχνίδια τοποθετούνται στο μπαούλο ή βρίσκονται παρατημένα μέσα στο σπίτι, ο Γούντι κοιμάται μαζί με το παιδί στο κρεβάτι και απολαμβάνει την παρέα του παιδιού συνέχεια. Περνάει ο καιρός και ένα νέο παιχνίδι έρχεται να πάρει την θέση του Γούντι. Ένας αστροναύτης, ο Μπαζ Λαιτ Γιαρ. Πλέον, ο Μπαζ κοιμάται με το παιδί ενώ ο Γούντι πολλές φορές παραμελείται.
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Φαίνεται πως την περίοδο που εμφανίζεται το νέο παιχνίδι συμβαίνει μια μετακόμιση στην ζωή του παιδιού. Η μετακόμιση είναι μια από τις πιο αγχωτικές διαδικασίες στην ζωή ενός παιδιού. Διαφαίνεται λοιπόν η ανάγκη της αποδοχής του νέου και της αλλαγής μέσα από την προσκόλληση στο νέο παιχνίδι. Το παραμύθι τελειώνει με τα δύο παιχνίδια να συνεργάζονται για να μπορέσει να γίνει η μετακόμιση όσο το δυνατόν πιο ευχάριστη και ομαλή γίνεται για το παιδί. Το παιδί φαίνεται στο τέλος να αγαπά και τα δύο παιχνίδια το ίδιο σε μια συμφιλίωση του παλιού με το καινούργιο. Σε όλη την ταινία διαφαίνεται η ανάγκη του παιδιού για ασφάλεια, που την προσφέρει ο Γούντι, και για αποδοχή της πρόκλησης, που την προσφέρει ο Μπαζ.
Τα αντικείμενα μετάβασης είναι πολύ σημαντικά για την ψυχολογία των παιδιών. Για αυτό τον λόγο δεν πρέπει να κατακρίνεται η σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στο παιδί και στο αντικείμενο επιλογής του, ούτε να αποκόβεται απότομα αυτή, από τους φροντιστές του. Αν γίνει απότομος χωρισμός μπορεί να αποτυπωθεί στο ασυνείδητο του παιδιού ως ένα τραυματικό γεγονός, επηρεάζοντας έτσι και την ενήλικη ζωή του. Αντίθετα η αποδοχή και η κατανόηση είναι το κλειδί για να μπορέσει το παιδί να αποχωριστεί μόνο του το αντικείμενο όταν είναι πλέον έτοιμο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Cashdan, Sheldon (2000). The Witch Must Die: The Hidden Meaning of Fairy Tales. Basic Books.