Σκάκι: εργαλείο ψυχοθεραπείας

Σκάκι: εργαλείο ψυχοθεραπείας


Το να βάλεις μια σκακιέρα μπροστά σε έναν άνθρωπο αποκαλύπτει πολλά για την προσωπικότητά του, αν είναι περιπετειώδης τύπος, αν έχει συμπλέγματα, αν είναι υπερόπτης… Η «σκακοθεραπεία» είναι ένας τύπος ψυχοθεραπείας που χρησιμοποιεί το παιχνίδι του σκακιού για να δημιουργήσει μια σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ θεραπευτή και ασθενή προκειμένου να αποκτήσει διορατικότητα και να βελτιώσει ορισμένες συμπεριφορικές τάσεις που εμφανίζονται τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες. Οι στρατηγικές που χρησιμοποιούνται σε μια παρτίδα σκακιού μπορούν να υποδεικνύουν, για παράδειγμα, το επίπεδο κινδύνου που κάποιος είναι διατεθειμένος να αναλάβει, την παρορμητικότητά του, πώς θα αντιδράσει ο ασθενής υπό πίεση ή πώς θα αντιμετωπίσει την ήττα.

Ο στόχος της «σκακοθεραπείας» είναι να βοηθήσει τους ασθενείς να καθαρίσουν το μυαλό τους προκειμένου να αναδιατάξουν τις σκέψεις τους με πιο θετικό και εποικοδομητικό τρόπο. Μπορεί επίσης να βοηθήσει τους ασθενείς να αισθάνονται ότι ελέγχουν τα συναισθήματά τους και να προσαρμοστούν σε απρόβλεπτες καταστάσεις. Το σκάκι διδάσκει στους πιστούς παίκτες πώς να προσεγγίζουν τη ζωή. Διδάσκει στους ανθρώπους που έχουν διλήμματα ότι υπάρχουν περισσότερες από μία απαντήσεις σε ένα πρόβλημα.

Φυσικά είναι απαραίτητο οι κανονισμοί να είναι σαφείς, γιατί αλλιώς το μυαλό μας μπερδεύεται. Το ίδιο ισχύει και για την κοινωνία – οι μπερδεμένοι ρόλοι στην οικογένεια και στον επαγγελματικό χώρο αντιπαραθέτουν τους εμπλεκόμενους και βλάπτουν τη στρατηγική τους, ενώ το συνεχιζόμενο ανικανοποίητο τους οδηγεί στον καναπέ του ψυχοθεραπευτή.

Που βοηθά η «σκακοθεραπεία»:

  • Κατάθλιψη, Άγχος, Κρίσεις πανικού.  Το σκάκι είναι ένα διανοητικά απαιτητικό παιχνίδι και αποσπά την προσοχή του ασθενούς από τους στρεσογόνους και ενοχλητικούς παράγοντες.
  • ΔΕΠΥ. Το παιχνίδι βοηθά τα παιδιά με ΔΕΠΥ να μάθουν δεξιότητες όπως η προσοχή, ο προγραμματισμός, η μελλοντική σκέψη και ο αυτοέλεγχος.
  • Κατάχρηση ουσιών. Ο Nathan Leibowitz -Εκτελεστικός Διευθυντής του Εθνικού Συμβουλίου για τον Αλκοολισμό και την Εξάρτηση από τα Ναρκωτικά στη Νέα Υόρκη- πιστεύει ότι «ένα παιδί που μπορεί να ελέγξει τη λήψη αποφάσεων με παρόρμηση, να καθυστερήσει την ικανοποίηση και να αντισταθεί στην πίεση των συνομηλίκων μπορεί και να πει όχι στα ναρκωτικά».
  • Αυτισμός, Asperger. Η «σκακοθεραπεία» αυξάνει την ικανότητά των παιδιών να συγκεντρώνονται, να εστιάζουν και να διοχετεύουν την ενέργειά τους σε θετική κατεύθυνση.
  • Νόσος Alzheimer. Πρόσφατες έρευνες, αναφέρουν ότι ηλικιωμένοι που παίζουν συστηματικά σκάκι και άλλα απαιτητικά πνευματικά παιχνίδια, έχουν έως και 74% μειωμένη πιθανότητα να νοσήσουν από νόσο Αλτσχάιμερ ή άλλες μορφές άνοιας.

Στη θεραπεία, τα παιχνίδια σκακιού θεωρείται ότι διοχετεύουν εύστοχα τις πιο εσωτερικές σκέψεις, συναισθήματα και πράξεις και αναπληρώνουν τις ελλείψεις κάποιου στη ζωή. Κάθε κίνηση, στρατηγική ή τακτική, σε μια παρτίδα σκάκι θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει την προσωπική ή συναισθηματική σύγκρουση κάποιου και θα μπορούσε να περιέχει τα κομμάτια του εαυτού που έχουν απορριφθεί ή έχει απορρίψει.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία, τα παιχνίδια σκακιού έχουν χρησιμοποιηθεί σε εκατοντάδες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις με βάση τις ανάγκες του ασθενούς και τις γνώσεις του για το παιχνίδι. Στη γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, για παράδειγμα, ο θεραπευτής παρατηρεί τον τρόπο με τον οποίο ο ασθενής αντιλαμβάνεται το παιχνίδι προκειμένου να εντοπίσει την πηγή των αρνητικών συναισθημάτων και των δυσλειτουργικών συμπεριφορών. Άλλες προσεγγίσεις, όπως η ανθρωπιστική, επιδιώκουν να σχηματίσουν έναν δεσμό κατανόησης μεταξύ του ασθενούς και του θεραπευτή προκειμένου να διερευνήσουν τη μέγιστη ικανότητά του.

Σημαντική είναι επίσης η συμβολή της «σκακοθεραπείας» στις φυλακές.

Εν κατακλείδι, παίζοντας σκάκι μαθαίνουμε πράγματα για τον εαυτό μας και το περιβάλλον, μπορούμε να αναπαραστήσουμε τις σχέσεις μας με τους γύρω μας, να συνειδητοποιήσουμε ποιος μας βοηθά, ποιος μας περιγελά, ποιος είναι τίμιος μαζί μας και ποιος μας έχει εγκαταλείψει.

Για να απολαύσει κανείς τη ζωή, πρέπει πρώτα ν ‘αποδεχθεί ότι αυτή κάποτε τελειώνει. Άλλωστε, «όταν το σκάκι τελειώσει, στρατιώτες, βασιλιάδες και βασίλισσες μπαίνουν στο ίδιο κουτί»

Irvin Yalom

Βιβλιογραφία

Barzegar K., S., (2017). Chess therapy: A new approach to curing panic attack. Asian Journal of Psychiatry, 30, 118-119. DOI:  https://doi.org/10.1016/j.ajp.2017.08.019

Nagar K., (2020). Chess Therapy: Healing Minds through a Game of Chess. https://www.mindmentorz.com/blog/2020/8/3/chess-therapy-healing-minds-through-a-game-of-chess

ΚοινοποίησηFacebookLinkedIn
Συμμετοχή στη συζήτηση

Archives

Categories