Τί είναι το στρες και ποιες αντιδράσεις προκαλεί στον οργανισμό μας;Με τί είδους προβλήματα υγείας έχει συνδεθεί και πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε με τις λιγότερες δυνατές αρνητικές συνέπειες;
Ο όρος «στρες» χρησιμοποιείται ευρέως στην καθομιλουμένη,αντικαθιστώντας συχνά τον όρο «άγχος». Οι δύο αυτοί όροι μπορεί να μοιάζουν ταυτόσημοι,αλλά διαφέρουν σημαντικά ως προς το τί υποδηλώνουν,για αυτό κρίνεται αναγκαίο,προτού αναλύσουμε τις επιπτώσεις του χρόνιου στρες,να επισημάνουμε την ειδοποιό διαφορά τους. Στρες ονομάζεται η σωματική και ψυχολογική αντίδραση του οργανισμού στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος, ενώ άγχος ονομάζεται το έντονο συναίσθημα φόβου που συνοδεύει μια πιθανή μελλοντική απειλή,η οποία δεν είναι πάντοτε παρούσα τη δεδομένη χρονική στιγμή. Υπο αυτήν την έννοια,βρισκόμαστε σε στρες καθημερινά,ακόμη και πολλές φορές κατα τη διάρκεια της ημέρας,καθώς ερχόμαστε συνεχώς αντιμέτωποι με ψυχοπιεστικές προσλαμβάνουσες του εξωτερικού μας περιβάλλοντος(εργασιακές απαιτήσεις,μποτιλιάρισμα,σχέσεις,κοινωνικο-οικονομική πραγματικότητα κ.ο.κ). Αντίθετα,το άγχος συνδέεται με πολύ συγκεκριμένες,υποκειμενικές,πιθανές καταστάσεις που ενδέχεται να αποτελέσουν απειλή για εμάς στο εγγύτερο ή μακρινό μέλλον(πχ ο φόβος απέναντι σε μια πιθανή ασθένεια). Οι σωματικές αντιδράσεις που συνοδεύουν τις ανωτέρω καταστάσεις είναι πανομοιότυπες,εξ ου και η ταυτοποίηση των εννοιών.
Όταν βιώνουμε λοιπόν στρεσογόνα γεγονότα,δηλαδή γεγονότα που απαιτούν άμεση ανάληψη δράσης απο εμάς και διαταράσσουν την καθημερινότητά μας,είτε εκλαμβάνονται ως αρνητικά(πχ ένα νέο ψυχοφθόρο project στη δουλειά),είτε ως θετικά(πχ μια επαγγελματική ανέλιξη), ο οργανισμός μας μπαίνει σε επιφυλακή και περνά μια σειρά απο φάσεις που αποτελούν το Σύνδρομο Γενικής Προσαρμογής. Στην πρώτη φάση(Φάση Συναγερμού),το σώμα μας εντοπίζει την «απειλή» και ενεργοποιεί μια αλυσίδα αντιδράσεων που μας προετοιμάζουν για δράση(ταχυκαρδία,εφίδρωση,αυξημένη αρτηριακή πίεση,κόμπος στο στομάχι κλπ). Η ακολουθία αυτή είναι γνωστή και ως αντίδραση «πάλης ή φυγής» (fight or flight response). Στην δεύτερη φάση( Φάση Αντίστασης), το σώμα προσαρμόζεται στα υψηλά επίπεδα διέγερσης προκειμένου να αντισταθεί στον στρεσογόνο παράγοντα, αναστέλλοντας πολλές φορές,άλλες ζωτικές λειτουργίες(πχ έμμηνος ρύση,πέψη.). Στην Τρίτη και τελευταία φάση(Φάση Εξουθένωσης), πολλοί από τους αμυντικούς μηχανισμούς που ενεργοποιήθηκαν προηγουμένως αρχίζουν να λειτουργούν επιβαρυντικά για τον οργανισμό και η αντίστασή του καταρρέει. Συνεπώς, όταν ένας άνθρωπος περνά για μεγάλα χρονικά διαστήματα από αυτές τις φάσεις (χρόνιο στρες) ,διαθέτει επιβαρυμένη υγεία και είναι πιθανό να αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα.
Το χρόνιο στρες μειώνει την ανταπόκριση του ανοσοποιητικού μας συστήματος, κάνοντάς μας πιο ευάλωτους στις ασθένειες, και επηρεάζει αρνητικά το καρδιαγγειακό μας σύστημα, αυξάνοντας τις πιθανότητες καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού επεισοδίου. Για να μπορέσουμε να το διαχειριστούμε καταλλήλως, είναι σημαντικό να αναζητάμε την συναισθηματική υποστήριξη από το κοινωνικό μας δίκτυο(φίλοι,οικογένεια,συνάδελφοι), να ακολουθούμε μια ισορροπημένη διατροφή, να αθλούμαστε τακτικά, να μην παραλείπουμε δραστηριότητες που μας προσφέρουν ευχαρίστηση και χαλάρωση και φυσικά,εάν νιώθουμε πως παρεμποδίζεται σοβαρά η λειτουργικότητά μας, να απευθυνθούμε σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας, ο οποίος μέσα από σωματικές (πχ βιοανατροφοδότηση) και γνωστικές τεχνικές( πχ αναπλαισίωση) θα μας βοηθήσει να βελτιώσουμε τους τρόπους ερμηνείας και διαχείρισής του.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Schacter L. D. & Gilbert T. D. & Wegner M. D. (2012). Ψυχολογία. Αθήνα:Gutenberg.