Γιατί αισθάνεσαι χαρά και πώς θα την «ενεργοποιήσεις»;
Όλοι μας καθημερινά, βιώνουμε ένα πλήθος συναισθημάτων, πολύ διαφορετικών μεταξύ τους, θετικών, αρνητικών, ή και ουδέτερων. Μιλώντας για τα θετικά συναισθήματα, ας προσπαθήσουμε να ανακαλέσουμε ένα από τα πιο όμορφα και επιθυμητά για εμάς, συναισθήματα…αυτό της χαράς! Διαβάζοντας, λοιπόν, το συγκεκριμένο άρθρο την στιγμή αυτή, προσπάθησε να φέρεις στο μυαλό σου, μία οποιαδήποτε στιγμή χαράς. Είναι πιθανόν, μάλιστα, η ανάκληση και μόνο, αυτής της χαρούμενης ανάμνησης, να σου προκαλέσει εκ νέου ένα ευχάριστο συναίσθημα! Αφού πάντως θυμηθείς, για μερικά δευτερόλεπτα, την ευφορία που σε κατέκλυσε την στιγμή εκείνη, προσπάθησε έπειτα να σκεφτείς: «τί με έκανε να αισθανθώ έτσι;», «τί μου δημιούργησε χαρά;». Έχεις, λοιπόν, αναρωτηθεί ποτέ, πού οφείλεται το ευχάριστο αυτό συναίσθημα αλλά και όλα τα συναισθήματα που βιώνουμε εν γένει;
Η απάντηση βρίσκεται, μεταξύ άλλων, στις βιοχημικές αλλαγές που συμβαίνουν στον εγκέφαλο μας, όταν βιώνουμε σχεδόν οποιαδήποτε συναισθηματική εμπειρία. Μιλώντας συγκεκριμένα για τα θετικά συναισθήματα, αυτά δημιουργούνται λόγω της απελευθέρωσης συγκεκριμένων χημικών ουσιών στον εγκέφαλο, που ονομάζονται «νευροδιαδιβαστές». Οι νευροδιαβιβαστές, είναι στην πραγματικότητα, χημικά μηνύματα που «μεταβιβάζουν», δηλαδή μεταφέρουν, πληροφορίες, μεταξύ των νευρικών μας κυττάρων. Φυσικά, ο ισχυρισμός ότι βιώνουμε χαρά επειδή απελευθερώνονται ορισμένες χημικές ουσίες στον εγκέφαλό μας, μοιάζει υπεραπλουστευμένος! Στην πραγματικότητα, κάθε μας συναίσθημα, είναι μία πολυσύνθετη εμπειρία που περιλαμβάνει τόσο βιολογικά όσο και γνωστικά στοιχεία, τα οποία ευθύνονται από κοινού για την «παραγωγή» των συναισθημάτων μας. Επομένως, παρότι δεν αισθανόμαστε χαρά εξ αιτίας αποκλειστικά βιολογικών διεργασιών, οι νευροδιαβιβαστές και οι ορμόνες παραμένουν βασικά «συστατικά» των συναισθηματικών μας εμπειριών.
Ένας από τους πιο γνωστούς νευροδιαβιαστές που συνδέεται άμεσα με συναισθήματα ευφορίας, είναι η «σεροτονίνη». Η σεροτονίνη αποτελεί νευροδιαβιβαστή-κλειδί στην ρύθμιση της διάθεσης, καθώς η απελευθέρωση της στον οργανισμό μας, ενισχύει τη χαρά και προλαμβάνει την κατάθλιψη. Ένας απλός τρόπος για να την ενεργοποιήσουμε, είναι η έκθεση μας στον ήλιο. Παρότι η υπερβολική έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία είναι επιζήμια, η παραμονή μας κάτω από τις ακτίνες του για περίπου 20’ την ημέρα, προκαλεί την παραγωγή βιταμίνης D, η οποία με την σειρά της ενεργοποιεί την απελευθέρωση της σεροτονίνης. Παράλληλα, η ανάκληση χαρούμενων αναμνήσεων και σκέψεων, συνδέεται με αυξημένα επίπεδα σεροτονίνης. Συγκεκριμένα, ο εγκέφαλος φαίνεται πως «δυσκολεύεται» να διακρίνει τη διαφορά ανάμεσα στην ευχάριστη εμπειρία και στην ανάμνηση της ευχάριστης εμπειρίας, συνεπώς παράγει σεροτονίνη και στις δύο περιπτώσεις. Για το λόγο αυτό, ενδέχεται προηγουμένως, όταν κλήθηκες να ανακαλέσεις μία στιγμή χαράς, να αισθάνθηκες έστω και για λίγα δευτερόλεπτα, ένα αίσθημα ευφορίας! Αρκεί, λοιπόν, να κάνουμε χαρούμενες σκέψεις, προκειμένου να παράγουμε σεροτονίνη (και άρα επιπλέον χαρά!), καθώς η σκέψη ευχάριστων εμπειριών επιτρέπει στον εγκέφαλο μας να αναπαράγει νοητά αυτήν την εμπειρία. Σχετικές με τα παραπάνω, είναι και οι ασκήσεις ευγνωμοσύνης, οι οποίες έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικές στην παραγωγή σεροτονίνης. Αναλογιζόμενοι όλα εκείνα τα καλά πράγματα που έχουμε βιώσει, τα επιτεύγματα και τις εμπειρίες που μας κάνουν να αισθανόμαστε υπερηφάνεια, παίρνουμε χαρά αλλά και δύναμη για να συνεχίσουμε μία απαιτητική ημέρα! Ακόμη, η κατανάλωση ορισμένων τροφών όπως το γάλα και το σιτάρι, αλλά και η αερόβια άσκηση, όπως το περπάτημα και το ποδήλατο, αυξάνουν τα επίπεδα της σεροτονίνης στον οργανισμό μας.
Ένας ακόμη νευροδιαβιβαστής που λειτουργεί ως ρυθμιστικός παράγοντας της διάθεσής μας, είναι οι «ενδορφίνες». Οι ενδορφίνες αποτελούν τα φυσικά «παυσίπονα» του οργανισμού μας και έχουν παρόμοια δράση με αυτή της μορφίνης, δηλαδή μειώνουν τον πόνο και την ανησυχία, μας χαλαρώνουν και μας προσφέρουν ηρεμία και ευεξία. Θα λέγαμε, κατά αυτόν τον τρόπο, πως αυτοί οι νευροδιαβιβαστές αποτελούν την «εσωτερική» μας μορφίνη, όπως προκύπτει και από το όνομα των «ενδορφινών», από τον συνδυασμό των λέξεων «ενδογενής» και «μορφίνη». Μάλιστα, η αναλγητική τους δράση, έχει αποδειχθεί πολύ πιο ισχυρή από την αντίστοιχη της μορφίνης. Οι ενδορφίνες έχουν σχετιστεί με την επιβίωση των προγόνων μας από καταστάσεις πόνου και δυσφορίας, καθώς τους επέτρεπαν να αντιμετωπίζουν τους κινδύνους και τις δυσκολίες, δίνοντας τους κατά αυτόν τον τρόπο εξελικτικό πλεονέκτημα. Οι σύγχρονες έρευνες δείχνουν πως η γυμναστική αυξάνει σημαντικά την παραγωγή των ενδορφινών, μας ανακουφίζει από το άγχος και θλίψη και μας προσφέρει χαλάρωση και ευεξία. Επιπλέον, το γέλιο ενεργοποιεί τα φυσικά παυσίπονα του οργανισμού μας, ενώ η σεξουαλική επαφή αποτελεί έναν ακόμη ισχυρό σύμμαχο στην παραγωγή ενδορφινών. Η κατανάλωση σοκολάτας, έχει επίσης βρεθεί, πως σχετίζεται με την αύξηση των νευροδιαβιβαστών αυτών, χάρη στο συστατικό της φαινυλαιθυλαμίνης που περιέχει.
Στην συνέχεια, αξίζει να αναφερθούμε στην «ντοπαμίνη», έναν νευροδιαβιβαστή που συνδέεται άμεσα με την ευχαρίστηση και την ανταμοιβή. Η ντοπαμίνη εκλύεται κάθε φορά που πετυχαίνουμε έναν στόχο μας, κατορθώνουμε κάτι σημαντικό για εμάς και γενικότερα επιτυγχάνουμε στις προσπάθειες μας. Πέρα από τη ρύθμιση της διάθεσής μας, έχει καίριο ρόλο σε πολλές οργανικές λειτουργίες, όπως στη μάθηση, στη μνήμη και στην προσοχή. Η ντοπαμίνη είναι εκείνη που μας παρακινεί να αναλάβουμε δράση και να προσπαθήσουμε σκληρά προκειμένου να πετύχουμε και να ανταμειφθούμε, κινητοποιεί όλες τις δυνάμεις μας προς αυτήν την κατεύθυνση και μας κρατάει σε εγρήγορση. Συνεπώς, ένας εύλογος τρόπος για να ενισχύσουμε την παραγωγή της ντοπαμίνης μας, είναι να θέτουμε μικρούς, άμεσους και ρεαλιστικούς στόχους, η επίτευξη των οποίων θα ενεργοποιήσει το σύστημα ανταμοιβής και θα μας επιτρέψει να λάβουμε την ανάλογη ευχαρίστηση. Οι ημερήσιοι ή εβδομαδιαίοι στόχοι, στα εργασιακά, οικογενειακά, ή μαθητικά μας καθήκοντα, αποτελούν ένα πολύ καλό παράδειγμα τέτοιου είδους στοχοθεσίας, καθώς προκαλούν την αύξηση της ντοπαμίνης ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Ένα χρήσιμο tip, είναι και το να θέτουμε μικρούς και επιτεύξιμους στόχους άθλησης, καθώς η επίτευξη τους παράγει τόσο ντοπαμίνη, όσο και ενδορφίνες και σεροτονίνη, όπως προαναφέρθηκε. Σημαντική σε όλες αυτές τις περιπτώσεις πάντως, είναι η αναγνώριση της επιτυχίας και η βίωση της. Κάθε φορά που πετυχαίνεις κάτι, μικρότερο ή μεγαλύτερο, πάρε ένα λεπτό και αναλογίσου τι κατάφερες, αναγνώρισε την επιτυχία σου και δώσε τα αντίστοιχα εύσημα στον εαυτό σου!
Επιπλέον, ένας πολύ σημαντικός νευροδιαβιβαστής, είναι η «ωκυτοκίνη». Η ωκυτοκίνη, ή αλλιώς «ορμόνη της αγάπης» όπως ονομάζεται, συνδέεται ιδιαίτερα με τις γυναίκες και την περίοδο του τοκετού και του θηλασμού. Παρόλα αυτά, έρευνες δείχνουν πως η ωκυτοκίνη ενεργοποιείται όχι μόνο μέσα από τον δεσμό μητέρας-βρέφους, αλλά γενικότερα μέσα από τους κοινωνικούς μας δεσμούς, την οικειότητα, την εμπιστοσύνη και την συναισθηματική στήριξη που επιδεικνύουμε αλλά και λαμβάνουμε. Με άλλα λόγια, «η ορμόνη της αγάπης» εκλύεται στον εγκέφαλο μας, κάθε φορά που επιδεικνύουμε νοιάξιμο, τρυφερότητα και φροντίδα στις κοινωνικές, συναισθηματικές και σωματικές μας επαφές. Συνεπώς, απλοί τρόποι για να «ενεργοποιήσουμε» τη χαρά μας μέσα από την απελευθέρωση της ωκυτοκίνης, είναι η αγκαλιά με κάποιο αγαπημένο μας πρόσωπο ή απλώς το άγγιγμα ή το κράτημα των χεριών μας ενωμένα. Επιπλέον, το παιχνίδι με το κατοικίδιο μας (στην περίπτωση που ανήκουμε στους τυχερούς που έχουν ένα!), είναι ικανό να παράγει την «ορμόνη της αγάπης», ενώ η προσφορά ενός δώρου ή μίας φιλοφρόνησης, φαίνεται επίσης πως συνδέεται με αυξημένα επίπεδα ωκυτοκίνης. Εν γένει, θα λέγαμε, πως οι υγιείς και ισορροπημένες σχέσεις κάθε είδους, μας προκαλούν αναζωογόνηση και χαρούμενη διάθεση, όπως τεκμηριώνεται άλλωστε και επιστημονικά!
Τέλος, να θυμάσαι: η χαρά βρίσκεται όχι μόνο γύρω σου, αλλά και «μέσα σου»! Καθότι, όμως, στον κάθε άνθρωπο ενεργοποιείται με διαφορετικούς τρόπους, μπορείς, δοκιμάζοντας κάποιους από τους προαναφερθέντες, να ανακαλύψεις τι είναι αυτό (ή αυτά) που σε κάνει να αισθάνεσαι πραγματικά όμορφα. Έπειτα, μπορείς να το εντάξεις συστηματικά στην καθημερινότητα σου. Παρότι, βεβαίως τα αποτελέσματα της δράσης των νευροδιαβιβαστών και των ορμονών, έχουν περιορισμένη ισχύ και διάρκεια, το να δημιουργούμε μικρές ή και μεγαλύτερες στιγμές χαράς και ξεγνοιασιάς στην καθημερινή μας ζωή, παραμένει σημαντικό. Έτσι, το να ανακαλύψεις τι πραγματικά «λειτουργεί» σε εσένα και τι ενδεχομένως όχι, αποτελεί μία χρήσιμη κίνηση αυτοφροντίδας, ειδικά σε καιρούς τόσο χαλεπούς και «σκοτεινούς», όπως αυτοί που διανύουμε!
Πηγές:
Compton, W. C., Hoffman, E. (2020). Positive Psychology: The Science of Happiness and Flourishing (3rd ed). California: Sage
Rosenzweig, M. R., Bleedlove, S. M., Watson, N. V. (2011) Βιολογική Ψυχολογία: εισαγωγή στην συμπεριφορική και γνωσιακή νευροεπιστήμη (4η έκδοση). Αθήνα: Παρισιανού. (έτος έκδοσης πρωτοτύπου 2005)
https://unsplash.com/
