_______________________________________________________________________________
Η Τριχοτιλλομανία ή αλλιώς Διαταραχή τραβήγματος τριχών ανήκει στην κατηγορία των Ιδεοψυχαναγκαστικών Διαταραχών (DSM-5). Ως όρος προέρχεται από το ρήμα «τίλλω», δηλαδή τραβώ την τρίχα. Είναι μια ψυχολογική διαταραχή καταναγκαστικής αφαίρεσης των τριχών του σώματος από οποιαδήποτε περιοχή στην οποία αναπτύσσονται τρίχες. Το πιο σύνηθες σημείο είναι το τριχωτό της κεφαλής, αλλά υπάρχουν κι άλλες περιοχές του σώματος που επισυμβαίνει η αφαίρεση των τριχών όπως είναι οι βλεφαρίδες, τα φρύδια ή το εφήβαιο. Η διαδικασία της απόσπασης των τριχών έχει ως αποτέλεσμα να προκαλούνται φαλακρά σημεία στα εμπλεκόμενα μέρη του σώματος. Εξαιτίας αυτής της συμπεριφοράς ο πάσχων νιώθει δυσφορία και επηρεάζεται η λειτουργικότητά του.
Η διαταραχή αυτή χαρακτηρίζεται από την επαναλαμβανόμενη (με ώθηση) απόσπαση των τριχών, την αυξημένη σωματική ένταση όταν υπάρχει αντίσταση από το τράβηγμα και την αίσθηση ανακούφισης όταν επέρχεται το τράβηγμα. Εντοπίζονται ορισμένες ομοιότητες με την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΑΔ), καθώς η επαναλαμβανόμενη αφαίρεση των τριχών προσομοιάζει στις επαναλαμβανόμενες στερεοτυπικές τελετουργίες της ΙΨΑΔ. Υπάρχουν και άλλες συνήθειες που σχετίζονται με αυτήν την διαταραχή όπως είναι το δάγκωμα των νυχιών, το σπάσιμο των αρθρώσεων και η τριχοφαγία. Επίσης συνδεόμενο με την τριχοτιλλομανία είναι και το λεγόμενο “Σύνδρομο Ραπουνζέλ” το οποίο χαρακτηρίζεται από μια ψυχαναγκαστική διαταραχή του τραβήγματος των τριχών και της κατάποσης τους (τριχοφαγία). Είναι ένα εξαιρετικά σπάνιο σύνδρομο το οποίο πήρε το όνομά του από το γνωστό σε όλους παραμύθι των αδελφών Γκριμ.
Τα πέντε βασικά διαγνωστικά κριτήρια της τριχοτιλλομανίας σύμφωνα με το DSM–IV είναι τα εξής:
- Απόσπαση τριχών κατ’ επανάληψη από το τριχωτό της κεφαλής, η οποία οδηγεί σταδιακά σε αισθητή απώλεια τριχών.
- Επαναλαμβανόμενες προσπάθειες για μείωση ή σταμάτημα του τραβήγματος των τριχών.
- Κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση των κοινωνικών, επαγγελματικών ή άλλων σημαντικών λειτουργικών περιοχών.
- Το τράβηγμα ή η απώλεια τριχών δεν προκύπτει από άλλη σωματική διαταραχή (πχ δερματολογική κατάσταση).
- Η αφαίρεση των τριχών δεν εξηγείται καλύτερα με τα συμπτώματα από άλλη Ψυχική Διαταραχή.
Συνήθως τα άτομα που πάσχουν από τριχοτιλλομανία αναζητούν πρώτα ιατρική περίθαλψη από δερματολόγο. Η τριχοτιλλομανία δεν πρέπει να διαγνωστεί εάν το τράβηγμα των μαλλιών ή η τριχόπτωση οφείλονται σε άλλες ιατρικές παθήσεις, όπως φλεγμονή του δέρματος ή άλλες δερματικές διαταραχές. Επίσης πρέπει να διαφοροποιείται από την αλωπεκία, μια διαταραχή της τριχοφυΐας που είναι το αποτέλεσμα της γενικευμένης ή κατά τόπους απώλειας των τριχών και εντοπίζεται στο κεφάλι ή και σε άλλα σημεία του σώματος. Εάν αποκλειστούν οι ιατρικές παθήσεις από τον δερματολόγο, είναι σημαντικό να ληφθεί επακριβές ιστορικό από τους γονείς στην περίπτωση που πρόκειται για παιδί και να παραπεμφθεί το άτομο για ψυχολογική εξέταση με σκοπό να προσδιοριστεί ο στρεσογόνος παράγοντας που πιθανότατα προκαλεί την αφαίρεση των τριχών. Η διαδικασία του τραβήγματος των τριχών μπορεί να ξεκινήσει έπειτα από καταστάσεις ψυχοκοινωνικής πίεσης, νοσηλεία του ατόμου ή συγγενών, διαζύγιο γονέων, τεταμένες σχέσεις με οικογένεια και φίλους, πλήξη, άγχος κ.α.
Έρευνες έχουν δείξει ότι το άγχος μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της τριχοτιλλομανίας, καθώς το τράβηγμα των τριχών καταπραΰνει την αυξανόμενη ένταση, οδηγεί σε προσωρινή ανακούφιση απελευθερώνοντας την ένταση που δημιουργείται από τα αρνητικά συναισθήματα. Αυτή η συμπεριφορά ενισχύεται και εδραιώνεται στο άτομο λόγω της μείωσης της έντασης που προκαλεί και της σωματικής ικανοποίησης που προσφέρει. Όταν παρουσιαστεί ένα εκλυτικό γεγονός δημιουργείται το αίσθημα ανίας ή άγχους που αυξάνει την επιθυμία απόσπασης των τριχών και ξεκινά η συμπεριφορά εξαγωγής των μαλλιών καταλήγοντας σε προσωρινή μείωση της διέγερσης (φαύλος κύκλος της τριχοτιλλομανίας).
Η σοβαρότητα της τριχοτιλλομανίας ποικίλλει ευρέως. Πολλά άτομα με τριχοτιλλομανία έχουν αισθητή απώλεια μαλλιών την οποία προσπαθούν να καλύψουν χρησιμοποιώντας μολύβια φρυδιών ή περούκες λόγω του φόβου της κοινωνικής έκθεσης. Ο επιπολασμός αυτής της διαταραχής κυμαίνεται από το 0,6% – 3,4% και έχει παρατηρηθεί περισσότερο στις γυναίκες παρά στους άνδρες. Επίσης είναι πιθανότερο να εμφανιστεί στην νηπιακή και παιδική ηλικία από ότι στην ενήλικη ζωή.
Σε θεραπευτικό επίπεδο ενδείκνυται η Γνωσιακή Συμπεριφορική Προσέγγιση. Μόνο η θεραπεία συμπεριφοράς και συγκεκριμένα η θεραπευτική στρατηγική της αντιστροφής συνήθειας (Habit Reversal Therapy), φαίνεται πως είναι, μέχρι στιγμής, η πιο αποτελεσματική θεραπεία για την τριχοτιλλομανία. Είναι κατάλληλη για άτομα με ανεπιθύμητες επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή συνήθειες. Το άτομο μαθαίνει τρόπους διαχείρισης των σκέψεων που σχετίζονται με το τράβηγμα των τριχών. Σε μεγάλο βαθμό η χρήση ψυχοτρόπων φαρμάκων δεν συνιστάται, αφού δεν φαίνεται να παρέχουν κάποια σημαντική αρωγή στο άτομο που πάσχει από αυτήν την διαταραχή.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Torales J, Ruiz Díaz N, Ventriglio A, Castaldelli-Maia J.M, Barrios I, García O, Navarro R, González-Urbieta I, O’Higgins M, Jafferany M. (2020). Hair-pulling disorder (Trichotillomania): Etiopathogenesis, diagnosis and treatment in a nutshell. Dermatol Ther, 34(1). Διαθέσιμο εδώ.
What is Trichotillomania (Hair Pulling Disorder)? Διαθέσιμο εδώ.
Eunice B. Olusoji, Miracle A. Adesina, Kehinde K. Kanmodi. (2018). Trichotillomania: Hair Pulling Disorder. World News of Natural Science, 20:208-214. Διαθέσιμο εδώ.
Παυλοπούλου Η., Κασβίκης Γ., Βαϊδάκης Ν. (2014). Θεραπεία Συμπεριφοράς σε 11 Ασθενείς με Τριχοτιλλομανία. Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Έρευνα & Θεραπεία, 1(1), 25-31. Διαθέσιμο εδώ.
Υψηλάντης Σ., Βασιλειάδου Έ., Ζέλλου Α. (2017). Σύνδρομο Rapunzel: σπάνια επιπλοκή τριχοτιλλομανίας. Διαθέσιμο εδώ.
Τριχοτιλλομανία, όχι μια δερματολογική διαταραχή. Inpsyche. Διαθέσιμο εδώ.
Πηγή εικόνων: https://www.bfrb.org/learn-about-bfrbs/trichotillomania.
