Η οικογένεια αποτελεί για όλους μας το πρώτο περιβάλλον, στο οποίο καλούμαστε να σχετιστούμε με τα άτομα γύρω μας, να δημιουργήσουμε στενές σχέσεις και να εξελιχθούμε δίπλα τους. Ο καθένας έχει σίγουρα βιώσει στιγμές έντασης και ανασφάλειας με τους γονείς ή τα αδέρφια του μέχρι στιγμής στη ζωή του. Και αυτό είναι κάτι απόλυτα λογικό να συμβαίνει, καθώς η κάθε οικογένεια αποτελείται από άτομα που διαφέρουν ως προς την προσωπικότητα, τον χαρακτήρα, τις ιδέες και τις προτιμήσεις τους.
Όμως, ποια είναι εκείνη η στιγμή που τα λογικά αυτά πλαίσια και όρια ξεπερνιούνται; Όταν η επιρροή της οικογένειας στα άτομα είναι αρνητική, όταν καταπιέζεται η καθημερινότητά τους και η ψυχή τους αδυνατεί να εκφραστεί ελεύθερα και να εξελιχθεί, τότε μιλάμε για ένα τοξικό και νοσηρό οικογενειακό περιβάλλον. Παρακάτω, λοιπόν, θα αναφερθώ σε μερικά στοιχεία που μπορεί να εμφανιστούν στα πλαίσια μιας τοξικής οικογένειας.
1) Το να αισθάνεσαι αόρατος: To να νιώθεις ότι παραμελούνται οι ανάγκες σου από την οικογένειά σου, μπορεί να είναι εξαιρετικά τραυματικό για την ψυχική σου υγεία και την αυτοεκτίμησή σου. Είναι πολύ εύκολο να αισθανθείς ότι είσαι αόρατος όταν οι γονείς είναι πάντα απασχολημένοι ή όταν τα αδέρφια σου δεν βρίσκουν χρόνο να περάσετε μαζί. Έτσι, αντί να υπάρχει μια υγιής επικοινωνία για θέματα που μπορεί να σε απασχολούν, εσύ αισθάνεσαι μόνος, απομονωμένος και εγκλωβισμένος, χωρίς κανέναν που να μπορείς να στηριχτείς και να μοιραστείς τους προβληματισμούς σου.
2) Το να αισθάνεσαι πιεσμένος: Έχεις αισθανθεί ποτέ σου ενοχές ή αναξιότητα, όταν δεν πέτυχες κάτι για το οποίο προετοιμαζόσουν; Ένιωσες, για παράδειγμα, την αποτυχία όταν δεν πήρες την πρώτη θέση σε εκείνον τον διαγωνισμό που συμμετείχες στο σχολείο; Η οικογένεια σου μπορεί να σου επιβάλλει εμμέσως τις επιτυχίες σε τομείς που εκείνη επιθυμεί, ζητώντας από εσένα όλο και περισσότερα κάθε φορά. Τέτοιες συμπεριφορές, όμως, είναι ιδιαίτερα πιεστικές και τοξικές για σένα που, αδυνατώντας να ανταποκριθείς κάθε φορά σε όλα αυτά, δεν μπορείς να διαχειριστείς αυτές τις στρεσογόνες καταστάσεις. Ακόμη κι όταν οι γονείς πραγματικά νοιάζονται για τα παιδιά τους και επιζητούν το καλύτερο, πολλές φορές θέτουν μη πραγματοποιήσιμους στόχους για εκείνα, τους οποίους αδυνατούν πάντοτε να εκπληρώσουν. Κάτι τέτοιο οδηγεί πολλές φορές στη ματαίωση του παιδιού και στην υποτίμηση της αξίας του.
3) Το να αισθάνεσαι παρεξηγημένος και περιφρονημένος: Μπορεί να έχεις προσπαθήσει πολλές φορές να μιλήσεις ή να δείξεις όλα αυτά που σε απασχολούν, όμως κανείς απ’την οικογένεια σου δεν φαίνεται να τα αντιλαμβάνεται ή να ενδιαφέρεται να ασχοληθεί με αυτά. Έτσι, τα συναισθήματά σου παραβλέπονται και τίποτα δικό σου δεν φαίνεται να είναι σημαντικό. Ακόμη κι αν ζητάς βοήθεια, κανείς δεν δείχνει να είναι υποστηρικτικός. Ακόμη κι αν εσύ παλεύεις μέσα σου να δείξεις κάποια πράγματα, εκείνοι δείχνουν να είναι αδιάφοροι. Κάθε σου προσπάθεια καταλήγει στην περιφρόνηση και στην υποτίμηση των δικών σου προβληματισμών. Αυτές οι συνθήκες είναι ιδιαίτερα τοξικές για σένα.
4) Το να αισθάνεσαι ότι η αξία σου εξαρτάται από το πόσα προσφέρεις στους άλλους και όχι από αυτό που είσαι πραγματικά: Υπάρχουν άτομα στην οικογένειά σου που είναι καλά μαζί σου, μόνο όταν θέλουν να ζητήσουν κάτι από σένα; Αισθάνεσαι το ενδιαφέρον τους, τις στιγμές που θέλουν τη βοήθειά σου; Αυτές οι συμπεριφορές, σίγουρα, είναι το καμπανάκι για μια τοξική οικογένεια. Τα άτομα που σου συμπεριφέρονται έτσι, προσπαθούν να σε χειραγωγήσουν και να σε χρησιμοποιήσουν αποκλειστικά για δικό τους όφελος. Και συνεχώς θα προσπαθούν να πάρουν κάτι από σένα, χωρίς να στο επιστρέφουν πίσω. Συνήθως, εσύ επιδιώκεις μια επικοινωνία μαζί τους, οπότε προσφέρεις την βοήθειά σου. Όμως, εκείνοι σε εκμεταλλεύονται ακόμη περισσότερο στην πορεία και καταλήγεις πάλι να είσαι εσύ ο χαμένος.
5) Το να αισθάνεσαι υποχρεωμένος να βρίσκεσαι δίπλα τους: Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της τοξικής οικογένειας είναι πως αισθάνεσαι να πνίγεσαι όταν βρίσκεσαι δίπλα στα υπόλοιπα μέλη της. Πιστεύεις ότι ‘’πρέπει’’ να περνάς χρόνο μαζί τους, ακόμη κι αν δεν το θες πραγματικά. Σε περίπτωση που προσπαθήσεις να κάνεις μια προσωπική επιλογή που δεν τους περιλαμβάνει, σε κάνουν να αισθάνεσαι τύψεις και ενοχές που τους εγκατέλειψες και δεν τους συμπεριέλαβες στα σχέδιά σου. Πολλές φορές, αισθάνεσαι τόσο εγκλωβισμένος στον φαύλο κύκλο της αρνητικής τους ενέργειας που επιλέγεις ακόμη και να πεις ψέμματα για να ανακουφιστείς προσωρινά.
6) Το να αισθάνεσαι δυστυχισμένος δίπλα τους: Σίγουρα όλοι μας βιώνουμε άσχημες μέρες, στιγμές που δεν θέλουμε κανέναν δίπλα μας, ούτε καν την οικογένειά μας. Αυτό είναι λογικό και κάτι που μπορεί να συμβεί στον καθένα μας. Ωστόσο, σε μια τοξική οικογένεια, αυτό το συναίσθημα επικρατεί πάντοτε, ιδίως προς τα άτομα του οικογενειακού περιβάλλοντος. Το συναίσθημα αυτό είναι μια αντίδραση στην αρνητικότητα που εκπέμπουν συνεχώς και στις άδικες καταστάσεις που θεωρούν πως τους χαρακτηρίζουν στη ζωή τους. Ακόμη κι αν συμβαίνουν όμορφα πράγματα, οι τοξικές οικογένειες παρατηρούν μόνο τα αρνητικά στοιχεία και εμμέσως σε αναγκάζουν να αντιδράς κι εσύ έτσι.
7) Όλοι παίζουν σκάκι κι εσύ είσαι το πιόνι τους: Αυτή η κατάσταση είναι αρκετά συχνή ιδίως σε οικογένειες με χωρισμένους γονείς ή γονείς που συνεχώς τσακώνονται. Αρκετές φορές, λοιπόν, ο κάθε γονέας επιχειρεί να επιτεθεί στον ”αντιπαλό” του, χρησιμοποιώντας το παιδί του ως τον ”στρατιώτη’‘ στη μάχη. Ακόμη κι αν η τοξική συμπεριφορά δεν έχει άμεσο στόχο το παιδί, εκείνο τελικά είναι που την αποδέχεται και βρίσκεται σε ένα χαοτικό, ασταθές και τραυματικό οικογενειακό περιβάλλον.
Οι τοξικές οικογένειες βάζουν συνεχώς την ψυχική υγεία των μελών τους σε κίνδυνο. Το να επιλέξει κανείς να φύγει από το οικογενειακό περιβάλλον, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα ξεφύγει από τις τοξικές συμπεριφορές. Το σημαντικό είναι να μην επιτρέπει να επηρεάζουν αρνητικά τον ίδιο μέσα του, όπου κι αν βρίσκεται. Να τοποθετήσει δηλαδή τα δικά του προσωπικά όρια εκεί που θεωρεί πως πρέπει, ώστε καμία τοξική συνθήκη πλέον να μην μπορεί να τον επηρεάσει και να τον κρατήσει πίσω στη ζωή του. Κανένας δεν είναι υποχρεωμένος να υπομένει τέτοιες ψυχοφθόρες καταστάσεις καθημερινά. Αν κάποιος, λοιπόν, δεν μπορεί μόνος του να διαχειριστεί όλες αυτές τις καταστάσεις, οι ειδικοί ψυχικής υγείας είναι εκεί για να τον βοηθήσουν πραγματικά να επουλώσει όλες τις πληγές μέσα του. Το πρώτο βήμα για την αλλαγή, είναι η αναγνώριση του προβλήματος. Έπειτα, κάθε στόχος είναι επιτεύξιμος και πραγματοποιήσιμος.
Ας μην ξεχνάμε, όμως, ότι δεν είναι όλες οι οικογένειες τοξικές. Υπάρχουν οικογενειακά περιβάλλοντα πολύ υποστηρικτικά και με πολλή αγάπη για τα μέλη τους. Οι δικοί μας άνθρωποι θα είναι πάντα εκεί για εμάς να μας αγκαλιάσουν και να μας παρηγορήσουν όταν κάτι πάει στραβά. Θα είναι εκεί να μας κρατήσουν το χέρι στα δύσκολα βήματα που θα κάνουμε και να μας πουν ότι μας αγαπούν δίχως όρους, ό,τι κι αν επιλέξουμε να κάνουμε στη ζωή μας και όπου κι αν βρεθούμε. Η οικογένειά μας θα είναι εκεί κάθε μέρα. Να μας υπενθυμίζει πόσο όμορφες και συγκινητικές είναι οι χαρές μας, αρκεί να θέλουμε να τις μοιραστούμε μαζί τους.
Βιβλιογραφία:
https://www.healthline.com/health/toxic-family
https://www.womenshealthmag.com/relationships/a32851035/signs-of-toxic-family-members/
Φωτογραφίες:
https://www.pinterest.com/pin/799951952548420897/
