Το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα και το Άγχος

Το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα και το Άγχος


Το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα και το Άγχος

Σύμφωνα με τη θεωρία της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης του Freud υπάρχουν τρία στάδια, κατά τη διάρκεια των οποίων, ο άνθρωπος καλείται να διαχειριστεί βασικές βιολογικές παρορμήσεις για να μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της κοινωνίας ( Freud, 1905a).  Το πρώτο στάδιο, το στοματικό, κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής, αφορά στην ευχαρίστηση ή όχι, που παίρνει το βρέφος από την τροφή και από το πιπίλισμα.  Το δεύτερο στάδιο, το πρωκτικό, κατά τον δεύτερο με τρίτο χρόνο της ζωής συμπίπτει με την αναπτυξιακή ικανότητα του βρέφους για τον έλεγχο των σφιγκτήρων και το τρίτο στάδιο, το φαλλικό, μεταξύ τριών και τεσσάρων ετών, έχει να κάνει με τη μετατόπιση της ευχαρίστησης του παιδιού στη ζώνη των γεννητικών οργάνων.

Το οιδιπόδειο σύμπλεγμα εμφανίζεται σε αυτό το στάδιο και περίπου στην αντίστοιχη ηλικία.  Πήρε την ονομασία του από τον μύθο του Οιδίποδα, ο οποίος σκότωσε τον πατέρα του, Λάϊο και παντρεύτηκε τη μητέρα του, Ιοκάστη, εν αγνοία του, (δεν ήξερε δηλαδή ότι αυτοί οι δύο είναι οι βιολογικοί του γονείς).  Από αυτή την αλληγορία, περνάμε λοιπόν στην ασυνείδητη ερωτική επιθυμία της κόρης για τον πατέρα της και ταυτόχρονα την επιθυμία να εξοντώσει τη μητέρα της, αλλά και στην επιθυμία του γιού για την μητέρα του, με τη συνοδεία της θέλησης να βγάλει απ’ τη μέση ο πατέρας του.  Η έναρξη του οιδιπόδειου συμπλέγματος διαφέρει στα δύο φύλα.

Αναφορικά με τη λύση του, το αγόρι φοβάται ότι πατέρας του θα το εκδικηθεί, με την πράξη του ευνουχισμού, για τα ερωτικά συναισθήματα που τρέφει για τη μητέρα του, κι εξαιτίας αυτού του φόβου, εγκαταλείπει τα ερωτικά αυτά συναισθήματα για τον γονέα του αντίθετου φύλου και ταυτίζεται με τον πατέρα του.  Αντίθετα, το κορίτσι φοβάται ότι θα χάσει την αγάπη της μητέρας της και γι’ αυτό ταυτίζεται μαζί της, ενώ εγκαταλείπει την ερωτική επιθυμία για τον πατέρα (Χριστοπούλου, 2008).  Η λύση του οιδιπόδειου συμπλέγματος, αν γίνει στην ώρα της, τότε τα πράγματα είναι καλά.  Αν όχι, αυτό θα αποτυπωθεί κατά την ενήλικη ζωή στις προβληματικές σχέσεις του ατόμου ή και στα ψυχοσωματικά προβλήματα υγείας.

Αυτό που άγει και φέρει τις ζωές πολλών ανθρώπων και που εξαρτάται από το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, είναι το ‘Αγχος.  Σύμφωνα με τον Hughes, (1981) οι ψυχιατρικές περιγραφές του άγχους, (όπως αναφέρεται στην Κανελλοπούλου, 2018) αναφέρονται τόσο σε ψυχονοητικά φαινόμενα (ανησυχία, στενοχώρια) όσο και σε σωματικά φαινόμενα (αναπνευστικές δυσκολίες, ταχυπαλμία, μυϊκή ένταση, εξάντληση, ζάλη, εφίδρωση και τρόμο). Οι ψυχίατροι επίσης διαχωρίζουν τις καταστάσεις γενικευμένου άγχους, στις οποίες το περισσότερο διάστημα είναι παρόν ένα «περιπλανώμενο άγχος», από τις «επιθέσεις ή κρίσεις πανικού», που συνιστούν «περιοδικά επεισόδια έντονου άγχους» (σελ. 48-49).

Ο Sigmund Freud ανέπτυξε δύο θεωρίες για το άγχος, μία για το νευρωτικό άγχος και μία για το άγχος που είναι το αποτέλεσμα αντίδρασης σε μία τραυματική κατάσταση. Η πρώτη υποστηρίζει ότι το άγχος είναι ο μετασχηματισμός της σεξουαλικής libido που δεν έχει εκφορτιστεί κατάλληλα, και η δεύτερη χαρακτηρίζει το άγχος ως μια εμπειρία ανημπόριας μπροστά σε μια διέγερση που δεν μπορεί να εκφορτιστεί. Οι τραυματικές καταστάσεις προκαλούνται από «καταστάσεις κινδύνου» όπως η γέννηση, η απώλεια της μητέρας ως αντικειμένου, η απώλεια της αγάπης της μητέρας και κυρίως ο ευνουχισμός (Κανελλοπούλου, 2018).

Από την άλλη μεριά, ο Lacan ισχυρίζεται ότι εκείνο που προκαλεί το άγχος είναι ακριβώς η έλλειψη του χωρισμού του ανθρώπου από τη μητέρα και όχι ο φόβος του ευνουχισμού.  Επομένως, ο ευνουχισμός είναι που απελευθερώνει το άτομο από το άγχος (…)  «Το άγχος, όπως γνωρίζουμε, συνδέεται πάντοτε με μια απώλεια (….) Με μια διττή σχέση στη φάση της αφάνισης και της υπέρβασής της από κάτι άλλο, κάτι το οποίο ο ασθενής δεν μπορεί να αντιμετωπίσει χωρίς ίλιγγο» (Lacan, 1956b: 273).

Βιβλιογραφία

Άγχος. (2011).Άπειρ8. Ανακτήθηκε από http://8apeiro.blogspot.com/

Κανελλοπούλου, Λ. (2018). Άγχος. Κλινική ψυχολογία II (σελ. 38-42). Ανακτήθηκε

από https://eclass.uoa.gr/modules/document/?course=PPP490

Σίγκμουντ Φρόυντ, Η ερμηνεία των ονείρων, κεφάλαιο. “Το υλικό και οι πηγές του ονείρου”, (Δ) Χαρακτηριστικά όνειρα, Εκδόσεις: Επίκουρος, σελ. 238.

Χριστοπούλου, Α. (2008). Σύγχρονες θεωρητικές προσεγγίσεις. Στην Ε. Τερζίογλου (Επιμ.), Εισαγωγή Στην ψυχοπαθολογία του ενήλικα (σελ. 67-126). Αθήνα: Τόπος.

ΚοινοποίησηFacebookLinkedIn
Συμμετοχή στη συζήτηση

Archives

Categories