Τα μοτίβα στις σκέψεις, τα συναισθήματα και οι συμπεριφορές μπορούν να υποδείξουν πότε πρέπει να λάβουμε βοήθεια για τον εαυτό μας ή για κάποιον που μας ενδιαφέρει.
Πόσες φορές δεν έχει τύχει, όταν νιώθουμε, ότι εμείς ή κάποιος οικείος μας νοσεί ή δεν αισθάνεται καλά, να ανατρέξουμε, προτού συμβουλευτούμε έναν ειδικό, να συγκρίνουμε το πώς νιώθουμε με διάφορες λίστες συμπτωμάτων, για να εξακριβώσουμε τι ακριβώς μας συμβαίνει; Εξίσου πολλές φορές καταλήγουμε σε εσφαλμένες «διαγνώσεις» – είτε για εμάς τους ίδιους, είτε στο πώς ακριβώς νιώθει το άτομο δίπλα μας που νοσεί- αλλά και υποθέσεις για το πώς θα ξεπεράσουμε αυτό που νιώθουμε.
Πως μπορούμε να ξεχωρίσουμε τα όρια που διακρίνουν τις φυσιολογικές αντιδράσεις της καθημερινότητας μας – οι οποίες ως ένα βαθμό περιλαμβάνουν συναισθήματα που μας φαίνονται αρνητικά, αλλά παράλληλα με έναν λειτουργικό τρόπο μας βοηθούν στην επιβίωση μας – όπως το άγχος, ο φόβος, κ.α.- και τις μη φυσιολογικές αντιδράσεις, οι οποίες ενεργοποιούν το ίδιο συναίσθημα, αλλά καταλήγουν στα όρια των ψυχικών διαταραχών;
Όταν υπάρχει μεμονωμένα, ένα μόνο σύμπτωμα (ή ακόμα και μερικά,) δεν δημιουργείται κατά ανάγκην ψυχική διαταραχή. Επειδή, ωστόσο, υπάρχει συχνά μια αλληλοεπικάλυψη, μεταξύ των συμπτωμάτων της φυσιολογικής «ταλαιπωρίας» και των ψυχικών διαταραχών, οι δύο τύποι προβλημάτων μπορούν εύκολα να συγχέονται, οδηγώντας σε λανθασμένες, ψευδώς θετικές διαγνώσεις της φυσιολογικής ταλαιπωρίας ως ψυχικής διαταραχής. Για παράδειγμα, είναι συνηθισμένο μετά την απώλεια ενός αγαπημένου μας προσώπου να εμφανίσουμε συμπτώματα θλίψης, μειωμένο ενδιαφέρον για συνήθεις δραστηριότητες, απώλεια όρεξης, προβλήματα συγκέντρωσης και προβλήματα ύπνου. Επειδή ωστόσο, τα ίδια συμπτώματα είναι επίσης μέρος των καθοριστικών συμπτωμάτων μιας σοβαρής καταθλιπτικής διαταραχής, ο κλινικός γιατρός αντιμετωπίζει την πρόκληση να αποφασίσει, εάν η αντίδραση του ατόμου στην απώλεια αντιπροσωπεύει μια φυσιολογική αντίδραση θλίψης ή θεωρείται καλύτερα ως καταθλιπτική διαταραχή. Η λήψη λανθασμένης απόφασης προς οποιαδήποτε κατεύθυνση μπορεί να οδηγήσει, είτε σε υπερβολική θεραπεία και στιγματισμό κάποιου που βιώνει μια φυσιολογική αντίδραση θλίψης, είτε στέρηση του ατόμου με ψυχική διαταραχή από την απαραίτητη θεραπεία.Αντιθέτως, η όσο το δυνατόν πιο έγκυρη διάγνωση συμβάλλει στην εξασφάλιση κατάλληλης θεραπείας για τα άτομα που τη χρειάζονται και στην προστασία ατόμων χωρίς ψυχική διαταραχή, από τη λήψη περιττής ή υπερβολικά επιθετικής θεραπείας και του στίγματος.
Πότε νοσούμε; Πότε χρειαζόμαστε βοήθεια; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ φυσιολογικής ψυχικής υγείας και ψυχικών διαταραχών; Συχνά η διάκριση δεν είναι τόσο προφανής.
Ο ορισμός του «φυσιολογικού»…
Η διάκριση μεταξύ φυσιολογικής έναντι ψυχοπαθολογικής συμπεριφοράς εξαρτάται από το πώς τα ζητήματα επηρεάζουν εμάς ή τους ανθρώπους γύρω μας. Είναι σημαντικό να σημειωθεί, ότι οι διακρίσεις μεταξύ φυσιολογικού και μη φυσιολογικού δεν είναι συνώνυμες με το καλό ή το κακό. Μια ψυχολογική διαταραχή είναι μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από μη συνήθεις σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορές. Ωστόσο, ο ορισμός του «φυσιολογικού» και «μη φυσιολογικού» αποτελεί αντικείμενο πολλών συζητήσεων. Οι ορισμοί της κανονικότητας ποικίλλουν ευρέως ανά άτομο, χρόνο, τόπο, πολιτισμό και κατάσταση. Πολλές φορές είναι πιο εύκολο να ορίσουμε τι δεν είναι φυσιολογικό, από το τι είναι. Ωστόσο, τα δεδομένα μιλούν από μόνα τους. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περισσότερο από το ένα τρίτο των ανθρώπων παγκοσμίως πληρούν τα κριτήρια για να βιώσουν τουλάχιστον μία διαγνωστική ψυχική διαταραχή σε κάποιο σημείο της ζωής τους. Σχεδόν ένας στους δύο ενήλικες (48%) είχε εμπειρία με συμπτώματα ψυχολογικής διαταραχής σε κάποιο σημείο στη διάρκεια της ζωής τους. Το 80% αυτών που υπέφεραν από συμπτώματα μιας ψυχολογικής διαταραχής ζήτησε θεραπεία ή βοήθεια για τα συμπτώματά τους. συγκλονιστικά είναι τα νούμερα των αυτοκτονιών, καθώς 1 εκατομμύριο άνθρωποι κάθε χρόνο αυτοκτονούν, ενώ 10-20 εκατομμύρια κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας.
Μια ψυχολογική διαταραχή είναι ένα συνεχιζόμενο δυσλειτουργικό πρότυπο σκέψης, συναισθημάτων και συμπεριφοράς που προκαλεί σημαντική δυσφορία και θεωρείται ότι αποκλίνει στον πολιτισμό ή την κοινωνία αυτού του ατόμου (Butcher, Mineka, & Hooley, 2007). Οι πολιτισμικοί κανόνες και οι κοινωνικές προσδοκίες διαδραματίζουν ρόλο στον καθορισμό των διαταραχών της ψυχικής υγείας. Δεν υπάρχει τυπικό μέτρο μεταξύ των πολιτισμών για να προσδιοριστεί, εάν μια συμπεριφορά είναι φυσιολογική ή διαταραγμένη. Αυτό που μπορεί να είναι φυσιολογικό σε μια κοινωνία, μπορεί να προκαλεί ανησυχία σε μια άλλη.
Το Στίγμα της Ψυχικής Ασθένειας..
Ο αντίκτυπος σε άτομα με ψυχολογική διαταραχή προέρχεται τόσο από την ίδια την ασθένεια, όσο και από το στίγμα που σχετίζεται με τη διαταραχή. Παρά την πρόοδο στη δημόσια στάση για όσους πάσχουν από ψυχολογικές διαταραχές, που έχει σημειωθεί από το 1800, όπου οι θεραπείες περιλάμβαναν μαστίγιο, αιματοχυσία, άνοιγμα μιας τρύπας στο κρανίο κ.α. για την απελευθέρωση των δαιμόνων, η σύγχρονη κοινωνία στο ευρύ της πλαίσιο, τα ΜΜΕ, και άλλοι φορείς αντιπροσώπευσης, συντηρούν και να διαδίδουν τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα σχετικά με τις ψυχικές ασθένειες. Ακόμη όμως και άτομα από τον στενό κύκλο, συνεργάτες, φίλοι και μέλη της οικογένειας, εξακολουθούν να στιγματίζουν τα άτομα με ψυχολογικές διαταραχές. Δυστυχώς, το στίγμα και οι διακρίσεις μπορούν να αυξήσουν τα συμπτώματα και την έντασή τους. Αυτό οδήγησε διάφορα κοινωνικά κινήματα να εργαστούν για να αυξήσουν την κοινωνική ευαισθητοποίηση και κατανόηση των ψυχικών ασθενειών και να άρουν τον κοινωνικό αποκλεισμό. Το στίγμα συνεπώς θίγει και την ατομική και την κοινωνική ταυτότητα του ατόμου. Επηρεάζει τους ανθρώπους ενώ είναι άρρωστοι, ενώ θεραπεύονται και ακόμη και αφού έχουν επουλωθεί (Schefer, 2003).
Είτε με την μορφή του κοινού στιγματισμού, είτε με την μορφή του αυτό- στιγματισμού, οι επιπτώσεις του ψυχικού στίγματος είναι σημαντικές. Αυτές οι ετικέτες οδηγούν σε διακρίσεις, περιθωριοποίηση και απομόνωση – ακόμη και βίας εναντίον του ατόμου. Άρνηση για λήψη θεραπείας, κοινωνική απομόνωση και διαστρεβλωμένη αντίληψη για τη συχνότητα εμφάνισης ψυχικών ασθενειών είναι μόνο λίγες από τις επιπτώσεις.
Πότε απαιτείται αξιολόγηση ή θεραπεία;
Κάθε κατάσταση ψυχικής υγείας έχει τα δικά της σημεία και συμπτώματα. Σε γενικές γραμμές, ωστόσο, μπορεί να χρειαστεί επαγγελματική βοήθεια εάν αντιμετωπίσετε:
- Σημαντικές αλλαγές στην προσωπικότητα, στο φαγητό ή στον ύπνο
- Αδυναμία αντιμετώπισης προβλημάτων ή καθημερινών δραστηριοτήτων
- Αίσθημα αποσύνδεσης ή απόσυρσης από κανονικές δραστηριότητες
- Ασυνήθιστες σκέψεις
- Υπερβολικό άγχος
- Παρατεταμένη θλίψη, κατάθλιψη ή απάθεια
- Σκέψεις ή δηλώσεις για αυτοκτονία ή βλάβη σε άλλους
- Κατάχρηση ουσιών
- Ακραίες αλλαγές στη διάθεση
- Υπερβολικό θυμό, εχθρότητα ή βίαιη συμπεριφορά
Πώς αποφασίζουν οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι τι επεκτείνεται πέρα από την κανονική συμπεριφορά για να εισέλθει στο έδαφος της «ψυχοπαθολογίας;»
Πρώτον, πρέπει να υπάρχει ένα χαρακτηριστικό σύμπλεγμα των συμπτωμάτων – όπως ορίζεται στα σχετικά κριτήρια DSΜ. Απομονωμένα συμπτώματα κατάθλιψης, ή άγχους, ή αϋπνίας, ή δυσκολιών στη μνήμη, ή προβλήματα προσοχής, ή οτιδήποτε άλλο δεν επαρκούν από μόνα τους για να δικαιολογήσουν τη διάγνωση μιας ψυχικής διαταραχής.Δεύτερον, τα συμπτώματα πρέπει να προκαλούν κλινικά σημαντική δυσφορία ή κλινικά σημαντική βλάβη στην κοινωνική ή προσωπική λειτουργία. Αυτή η προειδοποίηση είναι τόσο σημαντική που έχει συμπεριληφθεί ως ξεχωριστό στοιχείο στα περισσότερα από τα σύνολα κριτηρίων DSM. Δεν αρκεί να έχετε συμπτώματα, αλλά πρέπει επίσης να δημιουργούνται σοβαρά προβλήματα στη ζωή σας.
Εάν ανησυχείτε για την ψυχική σας υγεία, μην διστάσετε να ζητήσετε συμβουλές. Με την κατάλληλη υποστήριξη, μπορείτε να προσδιορίσετε τις συνθήκες ψυχικής υγείας και να λάβετε την κατάλληλη θεραπεία.
Butcher, J., Mineka, S., & Hooley, J. (2007). Abnormal psychology and modern life (13th ed.). Boston, MA: Allyn & Bacon.
Canadian Mental Health Association. (2014). Understanding mental illness: Attention deficit disorder. Retrieved May 2014 from http://www.cmha.ca/mental-health/understanding-mental-illness/attention-deficit-disorders/
Schefer, R. (2003, May 28). Addressing stigma: Increasing public understanding of mental illness [PDF]. Presented to the Standing Senate Committee on Social Affairs, Science and Technology. Retrieved
https://ourworldindata.org/grapher/mental-health-share-of-total-disease-burden?time=2016
