Διάβασε επίσης: Εισαγωγή στις Διαταραχές Προσωπικότητας
Τί είναι η Σχιζοειδής Διαταραχή Προσωπικότητας;
Η Σχιζοειδής Διαταραχή Προσωπικότητας (Schizoid Personality Disorder) χαρακτηρίζεται από μοναχικό τρόπο ζωής συνδυαστικά με απουσία ενδιαφέροντος για την κοινωνική αλληλεπίδραση. Άτομα με τη συγκεκριμένη διαταραχή δείχνουν μικρή ή καθόλου επιθυμία για στενές σχέσεις ή συναναστροφές, είναι μοναχικά, δεν έχουν φίλους και φαίνονται ψυχρά και απόμακρα.
Όταν μιλάμε για μια σχιζοειδή προσωπικότητα, αναφερόμαστε σε ένα χρόνιο τρόπο σκέψης, συμπεριφοράς και συναισθήματος που δείχνει έλλειψη ενδιαφέροντος για τους άλλους και απουσία ευχαρίστησης από την όποια επαφή. Βασική ένδειξη είναι όχι μόνο η αποστασιοποίηση από τις κοινωνικές σχέσεις αλλά και το πολύ περιορισμένο εύρος συναισθηματικής έκφρασης.
Γενετικά μελέτες δείχνουν ότι η συγκεκριμένη διαταραχή ίσως είναι πιο συχνή σε συγγενείς ατόμων με Σχιζοφρένεια ή Σχιζότυπη Διαταραχή Προσωπικότητας, ενώ ψυχαναλυτικά, διερευνάται η πιθανότητα έλλειψης “ζεστασιάς” κατά την παιδική ηλικία ως αποτέλεσμα διαταραγμένων πρώιμων οικογενειακών σχέσεων. Επιπρόσθετα, βάσει ψυχοδυναμικής προσέγγισης αναφέρεται πως υπάρχει μια ευρύτερη διάχυση της κοινωνικής αναστολής και πως οι κοινωνικές ανάγκες απωθούνται στο ασυνείδητο ώστε να επιτραπεί η επιθετικότητα.
Επιδημιολογικά ενώ μπορεί να επηρεάσει το 7,5% του γενικού πληθυσμού, δεν είναι συχνή σε κλινικούς πληθυσμούς, διαγιγνώσκεται λίγο πιο συχνά σε άντρες και μπορεί να προκαλεί μεγαλύτερη λειτουργική έκπτωση σε αυτούς. “Τυχερός” λοιπόν ο γυναικείος πληθυσμός για μια ακόμα φορά με πιθανή αναλογία 2:1. Μπορεί να γίνει εμφανής από την πρώιμη παιδική ηλικία και εφηβική περίοδο ανάπτυξης τα οποία χαρακτηρίζονται από μοναχικότητα, φτωχές σχέσεις με συνομηλίκους και ελαττωμένη απόδοση στο σχολείο, που πιθανώς να προσέλκυαν πειράγματα από άλλα παιδιά.
Τί ΔΕΝ είναι η Σχιζοειδής Διαταραχή Προσωπικότητας;
Τη σημερινή εποχή παρόλη την πρόσβαση σε πολλές ψηφιακές πλατφόρμες και υλικό προς μελέτη ανεξαιρέτως κλάδου και αντικειμένου, δυστυχώς εξαιτίας ημιμάθειας ή αμάθειας δημιουργούνται παρερμηνείες φαινομένων, εσφαλμένες πεποιθήσεις γνώσης καθώς και στιγματισμός, ιδίως για ένα τόσο ευαίσθητο θέμα όπως αυτό των ψυχικών διαταραχών.
Οι πάσχοντες με σχιζοειδή διαταραχή παρουσιάζονται κάπως μυστηριώδεις, καθώς δεν εκφράζουν κανένα συναίσθημα και κλείνονται στον εαυτό τους. Εξαιτίας αυτού υπάρχουν ποικίλοι μύθοι γύρω από τη διαταραχή αυτή. Με σκοπό να κατανοήσουμε την Σ.Δ.Π. κρίνεται απαραίτητο να καταρριφθούν συγκεκριμένοι που την αφορούν:
Μύθος #1: Η Σχιζοειδής Διαταραχή Προσωπικότητας είναι παρόμοια με τη σχιζοφρένεια.
Λάθος! Η Σ.Δ.Π. έχει τελείως διαφορετικές ψυχικές συνθήκες/καταστάσεις με την σχιζοφρένεια.
Βασική διαφορά των δύο αυτών διαταραχών – και ο βασικός λόγος που οι δύο αυτές διαταραχές είναι παντελώς διαφορετικές – είναι οτι στην περίπτωση της Σ.Δ.Π. δεν μιλάμε για μια διαταραχή που ανήκει στο ψυχωτικό φάσμα. Ενώ και οι δύο διαταραχές έχουν παρόμοια γενετική αιτιολογία και χαρακτηρίζονται από κοινωνική απόσυρση , στην περίπτωση της Σ.Δ.Π. οι πάσχοντες δεν χάνουν την επαφή με την πραγματικότητα ούτε έχουν ψευδαισθήσεις, παραισθήσεις ή στοιχεία παράνοιας/παραληρημάτων όπως στην σχιζοφρένεια. Πιθανότατα λόγο κοινών γενετικών παραγόντων οι πάσχοντες από Σ.Δ.Π μπορεί στη διάρκεια της ζωής του να αναπτύξουν ψυχωτική συμπτωματολογία και σχιζοφρένεια αλλά μόνο με αυτό τον τρόπο θα μπορούσαμε να πούμε πως αυτές οι δύο διαταραχές συνδέονται.
Μύθος #2: Οι πάσχοντες από σχιζοειδή διαταραχή είναι βίαιοι.
Λάθος! Η βίαιη συμπεριφορά δεν είναι τυπικό χαρακτηριστικό της σχιζοειδούς διαταραχής.
Μερικοί άνθρωποι θεωρούν πως οι πάσχοντες από Σ.Δ.Π. είναι επικίνδυνοι ενώ στην πραγματικότητα είναι το ακριβώς αντίθετο. Δεν νευριάζουν σχεδόν καθόλου και έχουν επίπεδο συναίσθημα χωρίς αυξομειώσεις διάθεσης.
Επειδή σπανίως οι πάσχοντες επιζητούν θεραπεία, καθίσταται δύσκολο να αναγνωριστεί και να μελετηθεί η παρούσα τοποθέτηση που να συνδέει την βίαια συμπεριφορά με την Σ.Δ.Π. Μία μελέτη που είχε γίνει σε πληθυσμούς μιας ελληνικής φυλακής έδειξε πως η Σ.Δ.Π. ήταν συνδεδεμένη με βίαιη συμπεριφορά και ανθρωποκτονίες αλλά η συγκεκριμένη μελέτη κρίθηκε ως ανεπαρκής, με κατασκευαστικά ελλείμματα προς το αντικείμενο που εξέταζε. Συγκεκριμένα, δεν υπήρχαν ομάδες ελέγχου που να περιλάμβαναν περιπτώσεις συννοσηρότητας ψυχικών διαταραχών, τα συμπεράσματα βασίστηκαν σε ανεπαρκή στατιστικά στοιχεία καθώς και τα στοιχεία της δεν επανεξετάστηκαν από καμία άλλη μελέτη.
Καταληκτικά δεν υπάρχει κάποια πειστική απόδειξη που να συνδέει την βία με τη Σ.Δ.Π. Σε περίπτωση ύπαρξης τέτοιας συμπεριφοράς η αιτιακή απόδοση τείνει να συσχετίζεται περισσότερο με την συννοσηρότητα – την ταυτόχρονη δηλαδή παρουσίαση, στο ίδιο άτομο,περισσότερων από μίας ασθενειών ή διαταραχών- πάρα με τη διαταραχή αυτή καθ’αυτή.
Μύθος #3: Οι πάσχοντες από Σχιζοειδή Διαταραχή Προσωπικότητας δεν μπορούν να είναι λειτουργικοί.
Λάθος! Πολλοί άνθρωποι με Σ.Δ.Π. Μπορούν να λειτουργούν αρκετά καλά, να εργάζονται και να φροντίζουν τον εαυτό τους.
Η χαμηλή λειτουργικότητα είναι βασικό χαρακτηριστικό των Διαταραχών Προσωπικότητας. Ωστόσο όπως ειπώθηκε και στο εισαγωγικό άρθρο των Δ.Π. τα επίπεδα λειτουργικότητας ανάμεσα στις τρεις ομάδες διαταραχών προσωπικότητας διαφέρουν. Η ομάδα Α’ στις οποίες ανήκει η παρανοειδής, η σχιζοειδής και η σχιζότυπη έχουν συσχετιστεί με υψηλότερη μορφή λειτουργικότητας συγκρυτικά με διαταραχές άλλων ομάδων όπως αυτή της οριακής (μεταιχμιακής) ή της ιστριονικής διαταραχής.
Φυσικά όπως προαναφέρθηκε μεγάλο ρόλο στη λειτουργικότητα φαίνεται να έχει η συννοσηρότητα. Για παράδειγμα η κατάθλιψη είναι η διαταραχή που φαίνεται να συνυπάρχει αρκετά στους πάσχοντες από Σ.Δ.Π. και μπορεί να οδηγήσει σε έκπτωση λειτουργικότητας αν μείνει χωρίς θεραπεία.
Τί βιώνει κάποιος που έχει Σ.Δ.Π;
Τα άτομα με τη διαταραχή αυτή μπορεί να αντιμετωπίζουν ποικίλες δυσκολίες έκφρασης θυμού, ακόμη και σε περιπτώσεις απευθείας πρόκλησης, που συντείνει στην εντύπωση που δίνουν οτι δεν έχουν συναισθήματα. Παρουσιάζονται εντελώς απόμακροι, με συναίσθημα περιορισμένο, επιφυλακτικό και απρόσφορο, χωρίς χιούμορ, και συχνά εργάζονται σε μοναχικές εργασίες, όπως νυχτοφύλακες ή βιβλιοθηκάριοι.
Βέβαια μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιτυχημένοι σε επιστημονικούς κλάδους που απαιτούν ελάχιστη ανθρώπινη επαφή, όπως λόγου χάριν τα μαθηματικά και την αστρονομία.
Μπορεί να δίνουν σύντομες απαντήσεις, να αποφεύγουν τον αυθόρμητο λόγο, να είναι αρνητικοί στην επαφή και να εκδηλώνουν περιορισμένη βλεμματική επαφή, ενώ παράλληλα να συναρπάζονται από άψυχα αντικείμενα ή μεταφυσικές κατασκευές.
Τέλος, θεωρείται ότι τα άτομα αυτά, αποφεύγουν την επαφή με τον κόσμο αισθανόμενοι ευαλωτότητα, καθώς η ανθρώπινη επαφή δημιουργεί φόβο, μπέρδεμα και πόνο.
ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ
Τα διαγνωστικά κριτήρια της Σχιζοειδούς Διαταραχής Προσωπικότητας βάσει του κλινικού εγχειριδίου Diagnostic and Statistical Manual Of Mental Disorders (DSM-IV) είναι:
Α. Διάχυτο πρότυπο απόσπασης από κοινωνικές σχέσεις και περιορισμένο εύρος έκφρασης συγκινήσεων σε διαπροσωπικές σχέσεις, με έναρξη την πρώιμη ενήλικη ζωή του ατόμου και παρουσία σε ποικιλία πλαισίων, όπως φαίνεται από τέσσερα ή (περισσότερα) από τα ακόλουθα:
1. Δεν επιθυμεί ούτε ευχαριστείται από τις στενές σχέσεις, συμπεριλαμβανομένου του να είναι μέρος μιας οικογένειας.
2. Σχεδόν πάντα επιλέγει μοναχικές δραστηριότητες.
3. Δεν δείχνει παρά μικρό ή κανένα ενδιαφέρον να έχει σεξουαλικές εμπειρίες με άλλο άτομο.
4. Δεν παίρνει ευχαρίστηση πάρα σε λίγες, ή καμία, δραστηριότητες.
5. Στερείται στενών φίλων ή έμπιστων προσώπων, πέρα από συγγενείς πρώτου βαθμού.
6. Φαίνεται να αδιαφορεί για τον έπαινο ή για την κριτική των άλλων.
7. Δείχνει συγκινισιακή ψυχρότητα, απόσπαση, ή επιπεδωμένη συναισθηματικότητα.
Β. Δεν εμφανίζεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια της πορείας σχιζοφρένειας, διαταραχής της διάθεσης με ψυχωτικά στοιχεία, άλλης ψυχωτικής διαταραχής, ή διάχυτης αναπτυξιακής διαταραχής και δεν οφείλεται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας γενικής σωματικής κατάστασης.
Πώς μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου ή κάποιον άνθρωπό μου σε περίπτωση ύπαρξης Σ.Δ.Π;
Αντίθετα με τους παρανοειδής ασθενείς, οι σχιζοειδής ασθενείς μπορούν να κάνουν ενδοσκόπηση και να αποτελέσουν πολύ αποτελεσματικούς αν και απόμακρους ψυχοθεραπευτικούς ασθενείς. Τα περισσότερα όμως άτομα με τη διαταραχή αυτή δεν αναζητούν θεραπεία εκτός και αν προσέλθουν στο γραφείο κάποιου θεραπευτή για άλλες διαταραχές που μπορεί να υπάρχουν παράλληλα όπως η κατάθλιψη, η κατάχρηση ουσιών ή άλλα προβλήματα. Λόγω της απόμακρης στάσης που κρατείται είναι αρκετά δύσκολη σε πολλές περιπτώσεις η ατομική (αποκαλυπτική) ψυχοθεραπεία, ενώ δεν είναι απίθανο να βιωθεί ως απειλητική και πιεστική η ομαδική ψυχοθεραπεία λόγω της συνύπαρξης με άλλα άτομα στο χώρο, τα οποία βέβαια μετέπεια μπορεί γίνουν σημαντικά εν καιρώ για τους πάσχοντες αποτελώντας πιθανότατα τις μοναδικές κοινωνικές επαφές τους.
Σε περιπτώσεις κινητοποιημένων ατόμων μπορεί να δοκιμασθεί η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία όπου το άτομο σταδιακά ενθαρρύνεται να προσπαθήσει κλιμακωτά και συνεχώς να τελεί όλο και πιο δύσκολες κοινωνικές δραστηριότητες, ενώ μικρές δόσεις αντιψυχωτικών, αντικαταθλιπτικών και ψυχοδιεγερτικών θεωρούνται αποτελεσματικές σε πολλούς ασθενείς.
Βασική προϋπόθεση όπως και στις υπόλοιπες διαταραχές είναι η θέληση για αλλαγή και η συνειδητοποίηση της παθολογίας της κατάστασης, φυσικά με τη βοήθεια και την καθοδήγηση ενός ειδικού ψυχικής υγείας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Λεξικό Ψυχολογίας του Cambridge, David Matsumoto,
Εγχειρίδιο Κλινικής Ψυχιατρικής, Benjamin J. Sadock, M.D. & Virginia A. Sadock, M.D
Βασικά Στοιχεία Κλινικής Ψυχιατρικής, Νίκου Μάνου
Διαγνωστικά Κριτήρια Dsm- V
