Γράφει η Μαστροκάλου Ξένια, Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια
Τι είναι η Συνθετική Ψυχοθεραπεία;
ΟΡΙΣΜΟΣ
Η συνθετική θεραπεία, όπως παρουσιάζεται και από την Ευρωπαϊκή Εταιρία Συνθετικής Ψυχοθεραπείας, είναι μια καινοτόμα και αρκετά ιδιαίτερη πρακτική, που αγκαλιάζει την πολύπλευρη οντότητα του ατόμου, δίνοντας έμφαση στη συναισθηματική, γνωστική, σωματική, συμπεριφοριστική, και πνευματική πλευρά του.
Για να επιτευχθεί αυτό, η Συνθετική ψυχοθεραπεία, όπως αναφέρει και το όνομα της, συνδυάζει στοιχεία από διάφορες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, που έχουν όμως κοινή θεωρητική βάση και μπορούν να χρησιμοποιηθούν εναρμονισμένα μέσα στη θεραπεία. Για να ονομάσουμε μια προσέγγιση “συνθετική” ,θα πρέπει να συνδυάζει τουλάχιστον δύο προσεγγίσεις. (π.χ. προσωποκεντρική προσέγγιση σε συνδυασμό με Γνωστική Συμπεριφορική προσέγγιση).
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Μέσα από αρκετές έρευνες την δεκαετία 1960-1970 οι θεραπευτές εξέφρασαν την ανάγκη τους, για χρήση παραπάνω από μίας θεραπευτικών προσεγγίσεων μέσα στο θεραπευτικό πλαίσιο, και ήδη από το 1930 είχε αρχίσει – έστω και δειλά – η χρήση του Συνθετικού μοντέλου θεραπείας από αρκετούς ψυχοθεραπευτές.Σύμφωνα με τον McLeod (2005), κάνοντας μια ιστορική αναδρομή στις έρευνες που είχαν πραγματοποιηθεί κατά τις προηγούμενες δεκαετίες μέσω ερωτηματολογίων, ενδεικτικά το 95% των θεραπευτών δήλωσε πως προτιμά στην θεραπεία να χρησιμοποιεί ένα αμάλγαμα θεραπευτικών προσεγγίσεων με σκοπό την βαθύτερη κατανόηση και ερμηνεία του συναισθήματος και της συμπεριφοράς.
Το 1983 έγινε μια πιο ξεκάθαρη χρήση της Συνθετικής προσέγγισης μέσα από το Διαθεωριτικό Μοντέλο (Transtheoretical Model), όπου τελικός στόχος είναι η αλλαγή της συμπεριφοράς του ατόμου και η προώθηση μιας υγιούς καθημερινότητας. Βασικό στοιχείο του συγκεκριμένου μοντέλου παρέμβασης είναι η σύνθεση θεωριών (κονστρουκτιβισμός).
Τέλος, όπως ειπώθηκε από τον Barkham (1992), στόχος του θεραπευτή είναι να αναγνωρίσει τις υψηλές αξίες των θεωριών και να τις τοποθετήσει μέσα στο θεραπευτικό πλαίσιο με αποτέλεσμα την θεραπευτική αλλαγή.
Ποιες είναι οι βασικές αρχές της Συνθετικής προσέγγισης;
Οι βασικές αρχές της Συνθετικής προσέγγισης δεν διαφέρουν κατά πολύ από τις υπόλοιπες θεραπευτικές προσεγγίσεις που εμπεριέχονται σε αυτή. Απώτερος σκοπός είναι η ομαλή θεραπευτική αλλαγή του ατόμου μέσα από έναν έμπειρο και καταρτισμένο θεραπευτή, ο όποιος χρησιμοποιεί βαθιά ενσυναίσθηση, κατανόηση του εσωτερικού πλαισίου του θεραπευόμενου, άνευ όρων αποδοχή και σεβασμό.
Το άτομο αντιλαμβάνεται μέσα στα πλαίσια της μοναδικότητας του και έτσι δημιουργεί και το αντίστοιχο συνθετικό θεραπευτικό πλάνο, βασισμένο πάνω στις ιδιαίτερες πλευρές των χαρακτηριστικών του θεραπευόμενου.Η σύνθεση προσφέρει εξατομίκευση, σεβόμενη μέσα από μια ολιστική αντίληψη του ατόμου όλες τις πλευρές του.
Δεν χρησιμοποιεί θεωρίες που προβαίνουν σε ακραίες αντιθέσεις μεταξύ τους, αντίθετα εναρμονίζει κοντινές θεραπευτικές οπτικές μέσω της σύζευξης θεωριών. Αντλούνται βάση των υποκειμενικών κριτηρίων του εκάστοτε θεραπευτή τα καλύτερα στοιχεία από κάθε προσέγγιση με βασικό στόχο πάντα την καλύτερη προσφορά βοήθειας προς το θεραπευόμενο.
Η συνθετική θεραπεία παρουσιάζει σαν βασική θεωρία ότι καμία μεμονωμένη προσέγγιση δεν μπορεί να θεωρεί ότι αποτελεί την τελειότητα και ότι δεν έχει τυφλά σημεία που χρίζουν έρευνας, έτσι μέσω της κριτικής ικανότητας του θεραπευτή, μπορεί να αντλήσει τα καλύτερα στοιχεία από αυτές και να τα προσαρμόσει σε ένα δικό του προσωπικό πλέον συνθετικό μοντέλο.
Τέλος η συνθετική θεραπεία προάγει την δημιουργία ενός ασφαλούς θεραπευτικού πλαισίου,σεβόμενη πάντα τις ανάγκες του θεραπευόμενου, στρεφόμενη απέναντι του πάντα με εντιμότητα ευγένεια και ειλικρίνεια, πάντα όμως μέσω της συνεργασίας θεραπευτή- θεραπευόμενου.
Πως εφαρμόζεται;
Η συνθετική προσέγγιση δηλώνει από μόνη της την ιδιαιτερότητα της στην εφαρμογή της, καθώς εμπεριέχει την υποκειμενική οπτική του εκάστοτε θεραπευτή που την εφαρμόζει.
Το θεραπευτικό πλαίσιο κινείται στα βασικά χαρακτηριστικά της συμβουλευτικής και της ψυχοθεραπείας. Η ατομική θεραπεία έχει διάρκεια 50 έως 60 λεπτά (διαφέρει ανάλογα με το θεραπευτή) και διέπεται από τους βασικούς κανόνες πλαισίωσης, όπως η ώρα που καταφτάνει και αποχωρεί ο θεραπευόμενος, η θέση θεραπευτή – θεραπευόμενου μέσα στο χώρο, η συχνότητα των συνεδριών , που είναι κατά βάση 1 ώρα εβδομαδιαίως κ.α.
Αναφορικά στη σχέση θεραπευτή με τον θεραπευόμενο, η αρχική προσπάθεια είναι να δημιουργηθεί ένα θεραπευτικό πλαίσιο από την μεριά του θεραπευτή στο οποίο ο θεραπευόμενος θα νιώσει ασφάλεια και ηρεμία. Έτσι από την πρώτη κιόλας συνεδρία παρουσιάζει στο θεραπευόμενο την άγνωστη έως τότε θεραπευτική διαδικασία που θα ακολουθήσει αναφερόμενος,τόσο στο συνεργατικό πλαίσιο, που θα χτίσουν μαζί , όσο και στη δέσμευση που απαιτεί η θεραπευτική διαδικασία.
Η συνθετική θεραπεία απαιτεί από το θεραπευτή να έχει καλή γνώση των θεωριών- προσεγγίσεων που χρησιμοποιεί, να έχει υψηλά επίπεδα αντικειμενικότητας καθώς και ευελιξίας, ώστε να μπορεί κάθε φορά να προσαρμόζει τη συνθετική του σκέψη στη πράξη μέσω της θεραπευτικής διαδικασίας. Ο θεραπευτής οφείλει να γνωρίζει την εξέλιξη που υπάρχει ερευνητικά και θεωρητικά σε όλες τις προσεγγίσεις που έχει επιλέξει για την συνθετική του ταυτότητα, καθώς αυτό έχει ως επακόλουθο την μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα της θεραπείας και την καλύτερη φροντίδα των θεραπευόμενων του.
Από την άλλη μεριά ο θεραπευόμενος θα πρέπει να μείνει πιστός στη θεραπευτική διαδικασία, αφού έχει γίνει κατανοητό και το πλαίσιο λειτουργίας της, να σεβαστεί την προσωπικότητα και τα όρια που έχει θέσει ο θεραπευτής και να συμμετέχει ενεργά στη δόμηση της θεραπευτικής συμμαχίας.
Η συνεργασία λοιπόν και των δύο αποτελεί μια κατά βάση ισότιμη συμμετοχή και από τις δύο πλευρές, έχοντας πάντα σαν κοινό παρονομαστή, την δημιουργία μιας βαθιάς και ουσιαστικής θεραπευτικής συμμαχίας, ώστε ο θεραπευόμενος να παρουσιάσει ψυχική και συναισθηματική εξέλιξη μέσω της ενδοσκόπησης του.
Η ουσιαστική παρουσία και συμμετοχή από την μεριά του θεραπευόμενου και η ενσυναίσθηση από την μεριά του θεραπευτή, δημιουργούν ένα διαδραστικό πλαίσιο, τόσο έντονο, που μπορεί να επιφέρει την αλλαγή στη στάση του θεραπευόμενου, εγκαθιδρύοντας έναν νέο τρόπο σκέψης και εν τέλει ένα καινούριο χειρισμό των δύσκολων καταστάσεων που βιώνει το άτομο στη καθημερινότητα του.
Σε τι διαφέρει από τις υπόλοιπες προσεγγίσεις;
Η βασική διαφορά της συνθετικής θεραπείας,είναι ότι παρουσιάζει την πολυπλοκότητα της ένωσης αρκετών στοιχείων από διαφορετικές θεραπευτικές προσεγγίσεις. Η μοναδικότητα της σε αυτό το κομμάτι αναγνωρίζεται και βιβλιογραφικά, καθώς μπορεί να υπάρχουν σε διάφορες προσεγγίσεις κάποια κοινά θεωρητικά στοιχεία, αλλά σίγουρα δεν υπάρχει καμία άλλη που να τα εμπεριέχει όλα μαζί στη θεραπευτική διαδικασία.
Επίσης βασική διαφορά αποτελεί η ελευθερία που παρουσιάζει το θεραπευτικό πλάνο στα χέρια του κάθε θεραπευτή. Ο θεραπευτής είναι ελεύθερος ανάλογα με τις προσεγγίσεις που έχει επιλέξει, να τροποποιήσει τη θεραπευτική πορεία με βάση την προσωπική του εκτίμηση, τις ακαδημαϊκές του γνώσεις και την υποκειμενική του οπτική στην πραγματικότητα, μια ελευθερία σκέψης και έκφρασης, που δεν παρουσιάζεται σε άλλα θεραπευτικά μοντέλα.
Ακόμα ένα στοιχείο,που παρουσιάζεται και σε άλλα μοντέλα αλλά όχι τόσο έντονα και τόσο συχνά, είναι η ενεργή εμπλοκή του θεραπευόμενου στην θεραπευτική διαδικασία. Όπου απαιτείται, ο θεραπευτής συνεργάζεται με το θεραπευόμενο για την επίτευξη του στόχου και κανένας από τους δύο δεν επιτελεί διαρκώς παρατηρητή μέσα στη συμμαχία που έχουν θεσπίσει.
Ποια είναι τα οφέλη;
H Συνθετική θεραπεία, όπως προαναφέραμε, παρουσιάζει μια ευρεία γκάμα θεωριών και αυτό καθιστά τη φαρέτρα του θεραπευτή, αρκετά πιο εξοπλισμένη σε σχέση με άλλες μεμονωμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις.
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την προσαρμογή της θεραπείας στις ανάγκες του θεραπευόμενου, μέσω της δημιουργίας ενός μοναδικού ψυχοθεραπευτικού πλάνου.
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΑΝΩ ΣΤΗ ΣΥΝΘΕΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Εδώ εισέρχεται ένας προβληματισμός σε σχέση με το κατά πόσο ο κάθε θεραπευτής είναι ικανός να επιδείξει ευελιξία και μαεστρία στην δημιουργία μίας προσωπικής συνθετικής ταυτότητας. Η πράξη δείχνει να είναι αρκετά πιο απαιτητική σε σχέση με τη θεωρία.
Επιπροσθέτως, απαιτεί από μέρους του θεραπευτή αρκετές θεωρητικές γνώσεις, πρακτική εμπειρία, καθαρή ματιά, συνεχόμενη παρακολούθηση και εκπαίδευση σε κάθε τι νέο ερευνητικό στοιχείο προστίθεται στις θεωρίες που χρησιμοποιεί. Πάντως βάση ερευνών φαίνεται η συγκεκριμένη προσέγγιση να είναι αρκετά αποτελεσματική.
Σε ποιους απευθύνεται;
Τέλος η συνθετική προσέγγιση απευθύνεται σε όλους τους εν δυνάμει θεραπευόμενους, που παρουσιάζουν κάποιο ενδιαφέρον για προσωπική εξέλιξη και ενδοσκόπηση. Δεν μπορούμε να περιορίσουμε την ανάγκη της εφαρμογής της σε ένα συγκεκριμένο πληθυσμό, καθώς λόγω της ευελιξίας της μπορεί να απαντήσει αναλόγως στις ανάγκες του κάθε θεραπευόμενου.
Παρόλα ταύτα και σε αυτή τη προσέγγιση όπως και σε όλες τις άλλες βασικό ρόλο παίζει η χημεία θεραπευτή-θεραπευόμενου, η ενσυναίσθηση από μέρους του θεραπευτή και ένα υγιές θεραπευτικό πλαίσιο, που θα διέπεται από σεβασμό, ειλικρίνεια και αυθεντικότητα.
