Ίσως ανήκεις εν αγνοία σου σ’ αυτή τη μεγάλη οικογένεια.
Τί εστί συναισθησία; Πρόκειται για μια ιδιαιτερότητα που συναντάται σε αρκετούς ανθρώπους, οι οποίοι ενδέχεται πολλές φορές να μη γνωρίζουν καν πώς την διαθέτουν. Μια γνωστή φράση που είθισται να χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις επιδράσεις των παραισθησιογόνων ναρκωτικών, όπως lsd και μαγικά μανιτάρια, είναι το «ακούω χρώματα και βλέπω ήχους». Αυτή θα μπορούσε να είναι η πιο απλουστευμένη διατύπωση για την περιγραφή της συναισθησίας. Ας την προσεγγίσουμε όμως επιστημονικά.
Η συναισθησία είναι μια σχετικά σπάνια συνθήκη όπου μια ιδιότητα ενός ερεθίσματος προκαλεί μια δεύτερη εμπειρία που δεν σχετίζεται με την πρώτη. Με απλά λόγια, ένα ερέθισμα, αισθητηριακό ή εννοιολογικό (π.χ. ένας ήχος ή μια ώρα της ημέρας), εκτός από την αίσθηση την οποία είναι προοριζόμενο να ενεργοποιήσει (π.χ.ο ήχος την ακοή, το άρωμα την όσφρηση και ούτω καθεξής), ενεργοποιεί αυτόματα και ασυνείδητα μια επιπλέον αίσθηση, η οποία τυπικά δεν σχετίζεται με το ερέθισμα αυτό. Για παράδειγμα, σε ένα άτομο με λεξική-γευστική συναισθησία, οι λέξεις προκαλούν την εμπειρία των γεύσεων. Από οργανική σκοπιά, η συναισθησία θεωρείται μια νευρολογική ανάμειξη των αισθήσεων. Ενεργοποιούνται δηλαδή ταυτοχρόνως στον εγκέφαλο περιοχές από δύο διαφορετικές αισθήσεις, εκ των οποίων η μία δε θα περιμέναμε να ενεργοποιηθεί από το ερέθισμα που υπήρξε.
Η μελέτη του φαινομένου της συναισθησίας ξεκίνησε από τον 18ο αιώνα. Η πρώτη μορφή συναισθησίας που αναγνωρίστηκε και καταγράφηκε είναι η συναισθησία μουσικής-χρώματος, από τον George Tobias Ludwig το 1812. Μέχρι σήμερα γνωρίζουμε τουλάχιστον 60 παραλλαγές της συναισθησίας, με πιο συνηθισμένη μορφή αυτή του σχήματος-χρώματος. Κάποιες άλλες συχνές μορφές είναι η σχήματος-γεύσης, όταν δηλαδή το άτομο μπορεί να αντιληφθεί γεύσεις όταν βλέπει συγκεκριμένα σχήματα, και η χρώματος-θερμοκρασίας, όπου αντίστοιχα κάθε θερμοκρασία επιτρέπει στο άτομο να αντιληφθεί συγκεκριμένα χρώματα. Επιγραμματικά, οι συνηθέστερες μορφές αφορούν χρώματα και δευτερευόντως οσμές, σε συνδυασμούς με αισθήσεις, ενώ οι πιο σπάνιες είναι όσες έχουν να κάνουν με την όραση και την αφή. Συνήθως, η συναισθησία αφορά δύο αισθήσεις, έχουν αναφερθεί όμως και περιστατικά όπου εμπλέκονται περισσότερες. Επίσης, είναι κατά βάση μονόδρομη, δηλαδή μια μουσική μπορεί να προκαλεί μια γεύση, αλλά όχι το αντίθετο, με εξαιρέσεις να υπάρχουν πάντα.
Κάποιες χρήσιμες πληροφορίες για τη συναισθησία, είναι οι εξής:
- Συμβαίνει αυτόματα. Δεν είναι προκλητή από το άτομο και αντίστοιχα, το άτομο δεν μπορεί να την αποφύγει.
- Δεν αλλάζει ποτέ. Ένα συγκεκριμένο ερέθισμα θα προκαλεί για πάντα μια συγκεκριμένη αντίδραση σε ένα συγκεκριμένο άτομο. Αν, λόγου χάρη, ένας ήχος προκαλεί μια συγκεκριμένη γεύση, αυτή η γεύση θα είναι η ίδια καθ’ όλη τη ζωή του ατόμου.
- Δεν χάνεται. Είναι τόσο έντονη, που ένα άτομο με συναισθησία τύπου όρασης – ήχου, θα συνεχίσει να “βλέπει” ήχους ακόμα κι αν τυφλωθεί.
- Είναι εμφανής – συνήθως- από τα πρώτα χρόνια της ζωής του ατόμου.
- Είναι συχνότερη στις γυναίκες. Η αναλογία είναι 1 στις 1.150, την ίδια στιγμή που στους άντρες είναι 1 στους 7.150, σύμφωνα με έρευνα της νευροψυχολόγου Anina Rich και των συνεργατών της, το 2005.
- Είναι “τυχαία” και ιδιοσυγκρασιακή υπόθεση για κάθε άτομο ξεχωριστά, παρ’ όλο που υπάρχουν κάποιες πιο κοινές μορφές.
- Δεν είναι διαταραχή/πρόβλημα/δυσλειτουργία. Συναντάται σε “φυσιολογικούς” ανθρώπους.
Για το τέλος, ένα μικρό κουίζ συναισθησίας. Στην παρακάτω εικόνα εμφανίζονται δύο σχήματα που καλείστε να ονοματίσετε με τα ονόματα Πούμπα και Κίκι. Ποιο θα βαφτίζατε πώς;
Ένας άνθρωπος με συναισθησία θα ονόμαζε Πούμπα το μωβ σχήμα, και Κίκι το πορτοκαλί.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Banissy M., Jonas C., & Cohen Kadosh R., 2014. Synesthesia: an introduction, Frontiers in Psychology
Oxford Library of Psychology, 2013. The Oxford Handbook of Synesthesia, Oxford University Press
Ατρείδου, Σ. (2014). Συναισθησία: ένας άλλος τρόπος βίωσης της μουσικής.
