Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που υποφέρουν από χρόνιους πόνους με έντονη δυσφορία που οδηγούν πολλές φορές σε μια δυσλειτουργική συμπεριφορά του ατόμου. Η χρονιότητα, η ασάφεια και η δυσκολία αντιμετώπισης της διαταραχής αυτής οδηγούν τα άτομα αρκετές φορές σε μια χαώδη περιπλάνησή τους για μεγάλο χρονικό διάστημα σε ειδικούς υγείας με σκοπό την ανακούφισή τους.
Η Διαταραχή του Πόνου ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία των Σωματόμορφων Διαταραχών ή αλλιώς Διαταραχή Σωματικών Συμπτωμάτων (DSM-IV).Σε αυτή τη κατηγορία τα ψυχολογικά προβλήματα παίρνουν σωματική μορφή, δηλαδή το άτομο βιώνει σωματικούς πόνους, χωρίς όμως να έχουν αναγνωρίσιμη οργανική αιτία. Ασθενείς με τέτοιου είδους διαταραχές αναζητούν ιατρική φροντίδα (συχνά η ανεύρεση της ασθένειας τους είναι δαπανηρή) για τον ανεξήγητο πόνο τους χωρίς όμως να βρίσκουν απαντήσεις, κάτι που τους δημιουργεί έντονη δυσφορία και σύγχυση, καθώς οι γιατροί δεν είναι σε θέση να εντοπίσουν την οργανική αιτία και να προσφέρουν μια επιστημονική εξήγηση για τις ενοχλήσεις που βιώνουν. Αυτό που αξίζει να τονιστεί εδώ είναι ότι γενικότερα στις σωματόμορφες διαταραχές και ειδικότερα στη διαταραχή του πόνου τα συμπτώματα δεν βρίσκονται κάτω από τον εκούσιο έλεγχο του ατόμου, δεν παράγονται σκόπιμα από το άτομο, δεν αποτελούν δηλαδή προϊόν προσποίησης ή υποκρισίας. Παρότι, η αιτιολογία των συμπτωμάτων είναι ψυχογενούς φύσεως, το άτομο δεν έχει συνειδητή επίγνωση αυτών και το αίσθημα το πόνου που βιώνει είναι πραγματικό!
Τα βασικά διαγνωστικά κριτήρια της Σωματόμορφης Διαταραχής Πόνου είναι ο έντονος παρατεταμένος πόνος του ατόμου. Πιο συγκεκριμένα, η ενασχόληση του πόνου μπορεί είτε να ξεπερνά το διάστημα των 6 μηνών είτε να είναι βραχείας διάρκειας (< 6 μήνες). Επίσης, θα πρέπει να έχουν αποκλειστεί πιθανές οργανικές αιτίες παθολογίας μετά από τις απαραίτητες κλινικές εξετάσεις, ή ακόμη και να υπάρχουν σχετιζόμενα παθολογικά αίτια ο πόνος ή η δυσλειτουργία του ατόμου να μην μπορεί να δικαιολογηθεί στο βαθμό και στην ισχύ που τη βιώνει το άτομο σε σχέση με ό,τι θα αναμενόταν από τα φυσικά ευρήματα της συγκεκριμένης παθολογίας.
Σύμφωνα με το DSM-IV, τα βασικά κριτήρια για τη Διαταραχή του Πόνου είναι:
- O κυρίαρχος πόνος να είναι αρκετά σοβαρός και ενοχλητικός που να δικαιολογεί τη παρέμβαση ειδικού.
- Ο πόνος να προκαλεί σημαντική έκπτωση στη λειτουργικότητα του ατόμου και διατάραξη της καθημερινότητάς του.
- Ο πόνος δεν δημιουργείται με τη θέληση του ατόμου αλλά ακούσια.
- Οι ψυχολογικοί παράγοντες θεωρούνται σημαντικοί για την έναρξη, τη διατήρηση ή τη σοβαρότητα του πόνου.
- Ο πόνος δεν οφείλεται σε κάποιο άλλο ψυχολογικό πρόβλημα.
Το βίωμα του πόνου από το άτομο συχνά διαταράσσει τη ποιότητα ζωής του με ισχυρό αρνητικό αντίκτυπο τόσο στον εργασιακό όσο και στο κοινωνικό τομέα. Το άτομο, πολλές φορές, είναι ανίκανο να διεκπεραιώσει μια εργασιακή υποχρέωση, να διατηρήσει υγιείς κοινωνικές ή ακόμα και προσωπικές σχέσεις. Η σταδιακή μειωμένη λειτουργικότητα του ατόμου οδηγεί μερικές φορές στην κοινωνική απομόνωση με αποτέλεσμα να εμφανιστούν επιπρόσθετα ψυχολογικά προβλήματα και η φυσική αντοχή του ατόμου να εξασθενεί. Πολύ συχνά, άτομα με τη διαταραχή αυτή αποκτούν εξάρτηση σε φαρμακευτικά σκευάσματα, καθώς βιώνουν το πόνο τους ως ένα αποκλειστικό σωματικό σύμπτωμα.
Γενικά, είναι δύσκολο να διακριθεί ο παθολογικός πόνος από τον ψυχογενή. Αυτό που ίσως μπορεί να οριστεί ως σημείο διάκρισης είναι η μεταβλητότητα του πόνου. Όταν πρόκειται για παθολογικό πόνο συνήθως η έντασή του μεταβάλλεται και με τη κατάλληλη αγωγή το άτομο νιώθει ανακούφιση, ενώ ο ψυχογενής πόνος είναι πιο σταθερός, δηλαδή δεν αυξομειώνεται σε ένταση τόσο εύκολα ακόμη και με τη χρήση θεραπευτικής αγωγής. Επίσης, μια ακόμη σημαντική διάκριση: Η οξεία διαταραχή πόνου (λιγότερο από 6 μήνες) δείχνει να σχετίζεται περισσότερο με τις αγχώδεις διαταραχές ενώ η χρόνια διαταραχή πόνου (περισσότερο από 6 μήνες) με διαταραχές της διάθεσης.(Γιώργος Ευσταθίου, MSc, PhD Kλινικός Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής)
Εκτός από την Διαταραχή του Πόνου στην κατηγορία των Σωματόμορφων Διαταραχών ανήκουν οι :
- Σωματοδυσμορφική διαταραχή: Εστίαση του ατόμου σε ελαττώματα της σωματικής του εμφάνισης τα οποία είτε υπάρχουν και τα διογκώνει είτε τα επινοείται.
- Υποχονδρίαση: Έντονη ανησυχία του ατόμου ότι πάσχει από μία σοβαρή νόσο.
- Σωματοποιητική διαταραχή: Πολλαπλές σωματικές ενοχλήσεις κατ’ επανάληψη που δεν έχουν οργανική βάση.
- Μετατρεπτική διαταραχή: Κινητικά ή αισθητηριακά συμπτώματα χωρίς οργανική αιτία.
Είναι δύσκολο η διαταραχή του πόνου να διαγνωστεί με ακρίβεια για τον λόγο ότι ο πόνος βιώνεται από τον καθένα με διαφορετικό τρόπο και δεν μπορεί να μετρηθεί αντικειμενικά. Οι σωματόμορφες διαταραχές είναι πιο σπάνιες από τα περισσότερα άλλα είδη προβλημάτων που αφορούν την ψυχική υγεία για το λόγο ότι έχουν διεξαχθεί ελάχιστες έρευνες για τη σχετική δραστικότητα των διαφόρων θεραπειών. Ένας ακόμη λόγος που εντείνει την αδυναμία ενίσχυσης της σχετικής έρευνας είναι το γεγονός ότι ένας μεγάλος αριθμός ατόμων με σωματόμορφες διαταραχές αρνούνται να συμβουλευτούν επαγγελματίες ψυχικής υγείας, καθώς αδυνατούν να δεχθούν πως ο πόνος ή η δυσφορία που αισθάνονται μπορεί να αποτελεί προϊόν ψυχολογικής αιτίας.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι η Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία είναι αποτελεσματική θεραπεία για τη διαταραχή του πόνου. Τέλος, η ενημέρωση του ατόμου ότι δεν υποκρύπτεται κάποια επικίνδυνη αιτία του πόνου, καθώς και η σωματική άσκηση ή οι ασκήσεις χαλάρωσης μπορούν να βοηθήσουν το άτομο να αντιμετωπίσει το πόνο.
Το αόρατο, κατά κανόνα, διαταράσσει τον ανθρώπινο νου περισσότερο απ’ ότι το ορατό.
Ιούλιος Καίσαρας
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :
- A.M. KRING, G.C. DAVISON, G.M. NEALE, S.L.JOHNSON (2010) , ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ, εκδόσεις GUTENBERG, Αθήνα.
- Ευσταθίου Γιώργος , Kλινικός Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής, «Σωματόμορφες Διαταραχές» www.cbt.edu.gr. Διαθέσιμο εδώ.
- Κέλλυ Μπούσια, Ψυχολόγος, (2014) «Σωματόμορφη Διαταραχή Πόνου. Ο Πόνος είναι πάντα “πραγματικός”» www.analyticpsychotherapy.gr Διαθέσιμο εδώ.
