Η σεξουαλική συμπεριφορά, είναι όπως η έκφραση του αισθήματος της πείνας, της δίψας και των άλλων λειτουργιών. Τα άτομα με αυτισμό, όπως και αυτά με την τυπική ανάπτυξη έχουν την ανάγκη και το δικαίωμα της έκφρασης αυτής. Παρά το γεγονός ότι τα άτομα με αυτισμό παρουσιάζουν δυσκολίες στην κοινωνική τους ζωή, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι η βιολογική σεξουαλική τους ωρίμανση δεν είναι φυσιολογική. Οι έφηβοι που βρίσκονται στο συγκεκριμένο φάσμα έχουν τις ίδιες ακριβώς σεξουαλικές ανάγκες με τους συνομηλίκους τους όπως και για οποιαδήποτε κοινωνική συστροφή. Οι σεξουαλικές ανάγκες ενυπάρχουν σε όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως. Ωστόσο τίθενται κάποια εμπόδια στην υγιή ικανοποίηση των αναγκών τους αυτών, τα οποία σχετίζονται κυρίως με τον τομέα της κοινωνικής αλληλεπίδρασης.
Αυτισμός
Ο όρος «Αυτισμός» επικράτησε για πολλές δεκαετίας στα επιστημονικά συγγράμματα. Ο όρος αυτός είναι ελληνικός καθώς προέρχεται από τη λέξη «εαυτισμός», η οποία χρησιμοποιήθηκε για την περιγραφή των ατόμων που ήταν κλεισμένοι στον εαυτό τους. Η λέξη αυτή φαίνεται να περιγράφει επαρκώς την κατάσταση των ατόμων που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού, αφού παρουσιάζουν μειωμένο ενδιαφέρον για τα ερεθίσματα που δέχονται από το περιβάλλον τους. Στην ουσία, τα αυτιστικά άτομα είναι επικεντρωμένα στον εαυτό τους, τόσο σε επίπεδο νόησης, όσο και σε επίπεδο συμπεριφοράς. Ο αυτισμός αποτελεί μία νευροαναπτυξιακή διαταραχή η οποία επιδρά στη φυσιολογική ανάπτυξη του εγκεφάλου. Τα συμπτώματά της αρχίζουν να εκδηλώνονται από τα πρώτα χρόνια και διατηρούνται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Σχετίζονται με ελλείμματα στη λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία και την κοινωνική συναναστροφή, όπως επίσης και με επαναλαμβανόμενα πρότυπα συμπεριφοράς. Δυστυχώς οι άνθρωποι συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τα άτομα με αυτισμό ως προβληματική μάζα και αυτόματα τους αποκόβουν από διάφορες καταστάσεις νομίζοντας ότι δεν θα ανταπεξέλθουν γιατί είναι κατώτεροι. Αυτό είναι λάθος. Κανένας δεν έχει το δικαίωμα να περιθωριοποιήσει τον άλλον ή να τον κρίνει από την διαφορετικότητα του. Άλλωστε ούτε τα δάχτυλα του χεριού μας είναι ίδια, αλλά τα χρειαζόμαστε όλα. Έτσι λοιπόν ισχύει και με τους ανθρώπους, όλοι διαφορετικοί μεταξύ μας όμως όλοι μαζί ή ο καθένας ξεχωριστά έχει να προσφέρει και να κερδίσει κάτι στην κοινωνία. Η ελευθέρια και οι εμπειρίες είναι για όλους.
Μορφές Αυτισμού
Η πρώτη μορφή ονομάζεται Αυτιστική Διαταραχή. Η διαταραχή αυτή αφορά την παρουσία ελλειμμάτων σε τρείς περιοχές λειτουργικότητας, την κοινωνική αλληλεπίδραση, τη συμπεριφορά και την επικοινωνία. Τα παιδιά και οι έφηβοι που εντάσσονται στη συγκεκριμένη μορφή παρουσιάζουν δυσκολίες στη λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία, στην κοινωνική τους αλληλεπίδραση και εκδηλώνουν στερεοτυπικές συμπεριφορές. Μία από τις διαδεδομένες μορφές του αυτισμού οι οποίες παρατηρούνται στον συγκεκριμένο πληθυσμό είναι το σύνδρομο Asperger. Το σύνδρομο αυτό χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη ποιοτικών δυσχερειών στην κοινωνική αλληλεπίδραση και τη μη λεκτική επικοινωνία, όπως επίσης και από την ύπαρξη επαναλαμβανόμενων στερεοτυπικών συμπεριφορών. Ωστόσο, στο συγκεκριμένο σύνδρομο παρατηρείται μία τυπική ανάπτυξη στη λεκτική επικοινωνία και τη γλώσσα όπως επίσης και ένα τυπικό νοητικό πηλίκο. Αυτό σημαίνει ότι στη συγκεκριμένη μορφή αυτισμού τα άτομα παρουσιάζουν ελλείμματα στη συμπεριφορά και την κοινωνική συναναστροφή, αλλά βρίσκονται στο ίδιο γλωσσικό και νοητικό επίπεδο με τους συνομηλίκους τους τυπικής ανάπτυξης.
Διάγνωση Εφήβων
Η διάγνωση των εφήβων είναι μία διαδικασία που ξεκινά με τις παρατηρήσεις και τις ανησυχίες των γονέων σε σχέση με τη συμπεριφορά και τη ψυχική υγεία των παιδιών τους. Πιο αναλυτική, στους εφήβους πραγματοποιείται έχοντας σαν αφορμή τη συνύπαρξη άλλων προβλημάτων όπως είναι το άγχος, οι διαταραχές της διάθεσης και η υπερκινητικότητα. Η ύπαρξη τέτοιου είδους προβλημάτων μπορεί να οδηγήσει στην παραμέληση των αυτιστικών συμπτωμάτων ή στην υποτίμηση της σοβαρότητας αυτών. Η διάγνωση των εφήβων, όπως και των παιδιών, εκτελείται μέσα από τις παρατηρήσεις των επαγγελματιών και τις αναφορές των γονέων ή και φροντιστών των ανήλικων ατόμων. Η διάγνωση λαμβάνει χώρα μέσα από τη συλλογή πληροφοριών σε σχέση με το λόγο, τη γλώσσα, την κίνηση, τις λεκτικές και μη λεκτικές δεξιότητες, τις γνωστικές δεξιότητες και τις προσαρμοστικές δεξιότητες. Η διαδικασία αυτή απαιτεί τη μελέτη των αυτιστικών συμπτωμάτων σε συνάρτηση με τα συμπτώματα των ήδη διαγνωσμένων διαταραχών. Η διάγνωση των εφήβων πραγματοποιείται με τη χρήση ψυχομετρικών εργαλείων.
Η Σεξουαλική Συμπεριφορά και ο Αυτισμός
Κατά τη διάρκεια της εφηβικής ηλικίας η ανάπτυξη διαπροσωπικών φιλικών ή ερωτικών σχέσεων είναι μία σαφής και επιτακτική ανάγκη. Οι έφηβοι με αυτισμό απομονώνονται από τους συνομηλίκους τους, με αποτέλεσμα να έχουν ελάχιστες ευκαιρίες κοινωνικής/ διαπροσωπικής αλληλεπίδρασης. Η κοινωνική απομόνωση σε συνδυασμό με της χαμηλής ποιότητας κοινωνικές δεξιότητες οδηγούν στην αδυναμία των εφήβων να αλληλεπιδράσουν με τους συνομήλικούς τους, ακόμα σε εκείνους που παρουσιάζουν αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας. Θα θεωρήσει πιθανότατα, ότι η επιθυμία του είναι μέρος της διαταραχής του για την οποία πιθανόν να νιώθει διαφορετικός ή παράξενος. Το παραπάνω ανοίγει ασκούς αρνητικών συναισθημάτων, όπως ο φόβος και η ντροπή. Επίσης σε οποιαδήποτε περίπτωση με αυτό τον τρόπο δεν προστατεύουμε ένα παιδί ή ενήλικα με αυτισμό από την σεξουαλική κακοποίηση ή την εκμετάλλευση. Επομένως είναι εξαιρετικά σημαντική η σεξουαλική εκπαίδευση, ώστε να διαμορφωθούν σωστές στάσεις και αξίες, και μάλιστα πρέπει να αποτελεί μία δια βίου διαδικασία που θα ξεκινάει από τα πρώτα χρόνια της ζωής. Δυστυχώς όμως οι γονείς συνήθως δεν το γνωρίζουν, αποφεύγουν να ασχοληθούν με το θέμα και οι ίδιοι στιγματίζουν τα παιδιά τους με την αγνοία για πολλά θέματα και την αποστασιοποίηση από τα κοινά. Επικρατεί η σκέψη δεν θα είναι σαν τα άλλα παιδιά ή ένας φυσιολογικός έφηβος. Κάτι που δεν ισχύει, θέλει απλά συνεχή ενημέρωση και κινητοποίηση των γονέων και των δασκάλων, μπορούν να επιφέρουν την καλύτερη διαχείριση των σεξουαλικών συμπεριφορών και εντέλει την σεξουαλική συνειδητοποίηση. Είναι απαραίτητη η συμβολή κάποιου ειδικού ώστε να κινήσουν με τρόπο που δεν θα ταράξει ούτε θα γεμίσει φοβίες τον αυτιστικό. Αντίθετα θα του γίνεται κατανοητό σταδιακά ποιες πρέπει να είναι οι προτεραιότητες, οι στόχοι και μελλοντικά οι επιλογές της ζωής τους.
Συμπερασματικά γίνεται κατανοητό ότι οι σεξουαλικές ανάγκες υπάρχουν σε όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως. Για τα άτομα ωστόσο με αυτισμό τίθενται κάποια εμπόδια στην ορθή ικανοποίηση των αναγκών τους αυτών, τα οποία σχετίζονται κυρίως με τον τομέα της κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Για το λόγο αυτό η οικογένεια πρέπει να δράσει από την παιδική ηλικία και όχι να καταδικάσει έναν άνθρωπο να ζει στην άγνοια, τον φόβο και την προκατάληψη επειδή ίσως φανεί η εύκολη λύση.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ
Δεπάστας, Χ. (2017). Τοξικοί παράγοντες και αυτισμός. Το Βήμα του Ασκληπιού, 16(3), 145-159
Χωριανοπούλου, Σ. (2019). Αυτισμός στην παιδική και εφηβική ηλικία και νοσηλευτική παρέμβαση.
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
Witwer, A. N., & Lecavalier, L. (2008). Examining the validity of autism spectrum disorder subtypes. Journal of Autism and Developmental Disorders, 38(9), 1611-1624.
