Σε ποιές περιπτώσεις μιλάμε για σεξουαλική παρενόχληση στον εργασικό χώρο και πώς αυτή διακρίνεται από άλλες,πανομοιότυπες έννοιες; Πώς ορίζει το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα την σεξουαλική παρενόχληση και σε ποιούς αρμόδιους φορείς μπορούν να απευθυνθούν τα θύματα για προστασία και νομική βοήθεια;
Μετά την σωρεία καταγγελιών για λεκτική,σωματική,ψυχολογική και σεξουαλική κακοποίηση στον καλλιτεχνικό και τον αθλητικό χώρο και την έναρξη του κινήματος MeToo και στην χώρα μας, το θέμα της καταπολέμησης της σεξουαλικής παρενόχλησης σε κάθε χώρο έκφρασης/εργασίας/δημιουργίας είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Ως σεξουαλική παρενόχληση(sexual harassment) ορίζεται «η κατάσταση κατά την οποία εκδηλώνεται οποιαδήποτε μορφή προφορικής, σωματικής ή μη σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικού χαρακτήρα, εν γνώσει του αυτουργού, κατά την πρόσβαση στην απασχόληση, την εργασία ή την επαγγελματική εκπαίδευση με σκοπό ή αποτέλεσμα που προσβάλλει την αξιοπρέπεια ενός ατόμου ή δημιουργεί εχθρικό, προσβλητικό, απειλητικό ή ενοχλητικό περιβάλλον». Αξίζει να σημειωθεί πως γίνεται αντιληπτή ως κατάσταση, αφενός επειδή περιλαμβάνει οποιαδήποτε, σεξουαλικού χαρακτήρα, λεκτική, σωματική ή μη σωματική συμπεριφορά, και αφετέρου διότι διενεργείται εις γνώσιν του αυτουργού.Στην πλειονότητα των περιπτώσεων,οι θύτες είναι άνδρες προιστάμενοι και τα θύματα γυναίκες υφιστάμενες,συνήθως νεαρής ηλικίας. Για την περιγραφή της σεξουαλικής παρενόχλησης έχουν χρησιμοποιηθεί κατα καιρούς και άλλοι όροι,όπως το mobbing και το ijime ,οι οποίοι,ωστόσο,ταυτίζονται με φαινόμενα ηθικής,και όχι σεξουαλικής,παρενόχλησης στην εργασία.
Ο όρος mobbing αναφέρεται σε όλες τις αξιόποινες και επαναλαμβανόμενες πράξεις που στοχοποιούν τους υπαλλήλους μιας επιχείρησης, προξενώντας τους έντονη ψυχολογική πίεση, και ταυτίζεται σε μεγάλο βαθμό με τον όρο bullying. Αντίστοιχα, το ijime είναι ένα φαινόμενο ηθικής παρενόχλησης που λαμβάνει χώρα μέσω της σεξουαλικής παρενόχλησης, και σημειώνεται αποκλειστικά στην Ιαπωνία, με τον «εξευτελισμό» των νέων μαθητών στα σχολεία και των νεοπροσληφθέντων υπαλλήλων στις επιχειρήσεις.
Σύμφωνα με το Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ) στην Ελλάδα, η σεξουαλική παρενόχληση περιλαμβάνει την εκδήλωση ενός ή περισσότερων από τις παρακάτω πράξεις/συμπεριφορές εντός του εργασιακού πλαισίου: α) συμπεριφορά σεξουαλικής φύσης εκφραζόμενη με πράξεις(πχ χάδια και αγγίγματα) β) λεκτικές εκδηλώσεις ερωτικού/σεξουαλικού ενδιαφέροντος(πχ ανεπιθύμητες ερωτικές προτάσεις, συνεχείς προτάσεις για συναναστροφή εκτός εργασίας, ενοχλητικό φλερτάρισμα, άσεμνες παρατηρήσεις, ταπεινωτικό/υποτιμητικό κάλεσμα, υπονοούμενα ή άσεμνα σχόλια) γ)σεξουαλική παρενόχληση μη εκφραζόμενη με λόγια(πχ άσεμνοι ήχοι,σφυρίγματα κ.ο.κ.) και δ) οποιαδήποτε συμπεριφορά γελοιοποιεί ή φέρνει σε δύσκολη θέση την εργαζόμενη λόγω του φύλου της.
Η σεξουαλική παρενόχληση μπορεί να λάβει τέσσερις διαφορετικές μορφές,ανάλογα με την διαφορά ιεραρχικής κλίμακας ανάμεσα στον θύτη και το θύμα. Αρχικά,η σοβαρότερη και συνηθέστερη μορφή σεξουαλικής παρενόχλησης είναι η κάθετη παρενόχληση.Σε αυτήν την περίπτωση, ασκείται από τον προϊστάμενο στον υφιστάμενο, είτε στα πλαίσια της ήδη υπάρχουσας εργασιακής σχέσης, όπου το θύμα απειλείται με απόλυση σε περίπτωση που δεν υποκύψει στις πιέσεις του θύτη, είτε στη διαδικασία εύρεσης εργασίας, όπου ουσιαστικά λογίζεται ως επίδειξη ισχύος και δύναμης από πλευράς του δράστη, ο οποίος θα αποφασίσει για την πρόσληψη του θύματος στην εργασία. Στην οριζόντια παρενόχληση, λαμβάνει χώρα μεταξύ συναδέλφων, όπου δεν υφίστανται σχέσεις ιεραρχίας. Η άσκηση της παρενόχλησης δεν οφείλεται στην διαφορά του εργασιακού status, αλλά στη δυσμενή διάκριση φύλου σε βάρος των γυναικών. Η τρίτη μορφή είναι ένας συνδυασμός της κάθετης και οριζόντιας παρενόχλησης,όπου ο προιστάμενος είναι ενήμερος για την ύπαρξη του προβλήματος ανάμεσα στους υφισταμένους του,αλλά δεν επεμβαίνει(συνενοχή). Τέλος,έχουμε την περίπτωση της παρενόχλησης προς τους προισταμένους,όπου παρατηρείται η παρενόχληση ενός προιστάμενου από έναν ή περισσότερους υφισταμένους.
Είναι φανερό ότι η εμφάνιση και η διαιώνιση ενός τόσο ψυχοφθόρου,εως και επικίνδυνου για τη σωματική ακεραιότητα και την ασφάλεια του θύματος,φαινομένου, επιφέρει,σε βάθος χρόνου,σωρεία αρνητικών συνεπειών,τόσο σε ψυχοσωματικό,όσο και σε εργασιακό επίπεδο. Σε ψυχοσωματικό επίπεδο, το θύμα βιώνει έντονο άγχος, αγωνία, κατάθλιψη, αυτοκτονικό ιδεασμό, ψυχοσωματικά συμπτώματα και/ή διαταραχή μετατραυματικού στρες. Σε εργασιακό επίπεδο, εμφανίζει αυξημένο εργασιακό στρες, απουσίες από την εργασία και εμφανώς μειωμένη επαγγελματική απόδοση, γεγονός που οδηγεί σε βέβαιη πτώση της οικονομικής βιωσιμότητας τόσο του ιδίου, όσο και της επιχείρησης στην οποία εργάζεται.
Οι αρμόδιοι φορείς που αναλαμβάνουν την ευθύνη για την παρακολούθηση και την πάταξη των φαινομένων σεξουαλικής παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο είναι το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας(ΣΕΠΕ),ο Συνήγορος του Πολίτη(ΣτΠ) και το Τμήμα Ισότητας των Φύλων. Οι ανωτέρω φορείς δύνανται να επέμβουν στα περιστατικά παρενόχλησης ειτε προσεγγίζοντας απευθείας τον θύτη αυτοπροσώπως ή γραπτώς, ειτε παρεμβαίνοντας άτυπα μέσω τρίτου προσώπου, ειτε παρεμβαίνοντας επίσημα και τροποποιώντας την πολιτική της εταιρείας/οργανισμού,που εντοπίζεται η παρενόχληση.
Σε γενικές γραμμές,τα θύματα σεξουαλικής παρενόλησης είναι χρήσιμο να αναφέρουν στο τμήμα Ανθρώπινου Δυναμικού(Human Resources) ή στην διεύθυνση της εργασίας τους το περιστατικό,επίσημα και γραπτά,έχοντας καταγράψει λεπτομερώς το συμβάν και τηρώντας αρχείο με οτιδήποτε μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αποδεικτικό στοιχείο της παρενόχλησης από τον θύτη(πχ άσεμνα μηνύματα). Επίσης,επειδή πάντοτε προέχει η σωματική και ψυχική ασφάλεια του θύματος, είναι σημαντικό να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας,ώστε να καταφέρει να διαχειριστεί το τραύμα της σεξουαλικής παρενόχλησης,ή/και σε κοινωνικές ομάδες που μπορούν να παράσχουν ψυχοκοινωνική υποστήριξη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αντωνίου, Α-Σ. (2008). Ηθική των Επιχειρήσεων-Business Ethics.(Τόμος Ι). Αθήνα:Σάκκουλα.
Αρτινοπούλου, Β. (2006). Η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία. Αθήνα:Νομική Βιβλιοθήκη.
